Οι παλιότεροι έλεγαν ότι ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Και νομίζω ότι δεν θα τολμούσε να διαφωνήσει κανείς με αυτό.
Όπως επίσης δεν θα διαφωνούσε κανείς και με την παρατήρηση ότι ό,τι κάνει θόρυβο μας κάνει να γυρίσουμε το κεφάλι. Αυτό δε σημαίνει, όμως, ότι αξίζει να συνεχίσουμε να κοιτάμε.
Αυτό που παρουσιάζεται με περισσότερη συχνότητα λοιπόν, μπορεί να συνηθίζεται πιο εύκολα αλλά δεν σημαίνει ότι αξίζει την προσοχή μας. Απλά και μόνο γιατί μπορεί να είναι κενό περιεχομένου. Και ό,τι είναι προφανώς κενό περιεχομένου, δεν μπορεί να λειτουργεί ως άλλοθι για τη μετριότητα ούτε εκείνων που επιλέγουν ούτε εκείνων που επιλέγονται.
Τι εννοώ;
Εννοώ ότι η δημιουργία προτύπων αποτελεί ανάγκη για την ορθή συγκρότηση της κοινωνίας και τη διαιώνιση των όσων θετικών με κόπο φρόντισαν οι προηγούμενοι από εμάς να μας κληροδοτήσουν. Και ασφαλώς, η δημιουργία προτύπων είναι μια πολυεπίπεδη διαδικασία η οποία βέβαια διαφέρει από εποχή σε εποχή. Γιατί απλά τα πρότυπα είναι ο καθρέφτης στον οποίο η κοινωνία βλέπει αυτό που μπορεί να γίνει όχι αυτό που απαραίτητα θέλει να γίνει.
Για παράδειγμα, πρότυπο για τους αρχαίου προγόνους μας «καλός καγαθός». Εκείνος ο οποίος καλλιεργούσε σώμα και πνεύμα ταυτόχρονα με την αίσθηση ευθύνης για συμμετοχή στα κοινά. Μετέπειτα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, σφυρηλατήθηκε το πρότυπο του «αδούλωτου» που διατυπώνει το αίτημα του για ελευθερία ρισκάροντας την ίδια του τη ζωή. Πρότυπα, τα οποία διαιωνίστηκαν μέσα από τους αγώνες του γένους και τα αιτήματα για εθνική συγκρότηση, κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία.
Από εκεί και πέρα, οι κανόνες άλλαξαν. Η τρυφηλότητα της εποχής, η εμμονή στην εικόνα, η ευκολία των μέσων του αποπροσανατολισμού, εξηγούν το γιατί. Με αποτέλεσμα, το πρότυπο με την έννοια της εντιμότητας, της δημιουργικότητας και της προσφοράς στο σύνολο να υποκύψει στην κιβδηλότητα, τη ρηχότητα και τον τυχοδιωκτισμό της αλληλοεξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων.
Σήμερα, το πρότυπο έγινε εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Μια μοναδικότητα για την οποία οι υπόλοιποι είναι υπερήφανοι χωρίς καν να γνωρίζουν το γιατί. Και κάπως έτσι φτάσαμε από τις αξίες των αρχαίων προγόνων μας στην νομιμοποίηση των σημερινών προτύπων μέσω της περιφοράς «εμπειρογνωμόνων» σε δελτία ειδήσεων τύπου ριάλιτι.
Το γιατί μεταπέσαμε εκεί δεν είναι της παρούσης. Μεταπέσαμε, όμως. Και νομίζω ότι μια γρήγορη ματιά γύρω μας μας πείθει για αυτό.
Καλά, όλα αυτά θα μου πείτε. Αλλά γιατί τα λέω;
Τα λέω γιατί όλα αυτά γιατί οφείλουν να ηχήσουν ως προειδοποιητικό καμπανάκι για την επόμενη ημέρα.
Μπορεί οι δυσκολίες σήμερα και οι στερήσεις να κάνουν όλους μας να προσδοκούμε κάτι πιο ανέμελο. Κατανοητό. Αυτό όμως δεν μπορεί να λειτουργεί ως αφορμή για μαζική έκπτωση αξιοσύνης.
Οι ευθύνες είναι παντού. Στις κυβερνήσεις γιατί νομιμοποιούν πολιτικές. Στα ΜΜΕ γιατί νομιμοποιούν νοοτροπίες. Στα κόμματα γιατί νομιμοποιούν υποψηφιότητες και στους κοινωνικούς φορείς γιατί νομιμοποιούν συνομιλητές.
Και είναι πραγματικά πολύ άσχημο στην Ελλάδα να καλλιεργούνται πρότυπα τα οποία δεν περιποιούν, τελικά, τιμή στο οικείο αντικείμενο της ενασχόλησής τους καθώς το χρησιμοποιούν ως διεκπεραιωτικό εφαλτήριο για την προσωπικής του ανέλιξης.
Όσοι νομίζουν ότι αυτός είναι ο δρόμος για τη νέα επικράτηση πλανώνται πλάνην οικτρά. Και αυτό γιατί όταν βρεθεί το πραγματικό μέτρο σύγκρισης -ο πραγματικός χρυσός- τότε θα αποκαλυφθεί η γύμνια των υπολοίπων.
Και το μέτρο σύγκρισης είναι όσοι απλά έκαναν πραγματικά κάτι για να αξίζουν την προσοχή μας. Είναι όσοι δεν δαπάνησαν χρόνο στο να βρουν τον συντομότερο δρόμο, αλλά απλά έχτιζαν βήμα-βήμα το δικό τους, βλέπε Σωτήρη Τσιόδρα.
Εκτός και αν υπάρχει πια η ακόμα μεγαλύτερη παγίδα του να επιλέγονται άνθρωποι με μοναδικό κριτήριο το πόσο ελεγχόμενοι μπορεί να είναι.
Σε κάθε περίπτωση ας φροντίσουμε όλοι να μην καταντήσουμε την πατρίδα μας επετηρίδα αχρήστων, να σταματήσουμε τη μάχη της μετριότητας και επιτέλους ας δουλέψουμε όλοι μαζί ώστε οι επόμενες γενιές να πάψουν να διεκδικούν την τύχη τους στο εξωτερικό όπου αναγνωρίζονται οι αξίες, οι αρχές και η υπευθυνότητα και τίποτα άλλο.
Κώστας Πάσχος, καθηγητής
