Τι είναι αυτό που κάνει ένα κομμάτι της Αριστεράς, σημαντικό, να στέκεται με αμφιθυμία απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, να καταδικάζει εξίσου «δύο ιμπεριαλισμούς» και να συντάσσει λίστα όλων των αποτρόπαιων παρεμβάσεων του ΝΑΤΟ προκειμένου να σχετικοποιήσει τη βαρβαρότητα του Πούτιν;
Η αμφιθυμία της Αριστεράς απέναντι στη ρωσική θηριωδία δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Και δεν υπάρχει ενιαία ελληνική αριστερή αφήγηση. Προφανώς δεν έχει την ίδια ακαμψία ο ΣΥΡΙΖΑ με το ΚΚΕ, ούτε όλοι μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Ομως, υπάρχουν κοινά στοιχεία στη βάση της ανάλυσης, με πρώτο ανάμεσά τους τη δυσπιστία απέναντι στο ΝΑΤΟ που, πέρα από όλα τα άλλα, δεν προστατεύει τη χώρα μας που είναι μέλος του από τις απειλές άλλου μέλους, της Τουρκίας.
Αρκούν οι πραγματικές ευθύνες του ΝΑΤΟ για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής και τα εγκλήματα της Δύσης στο Βιετνάμ, η χούντα, η Κύπρος, το Ιράκ ή τη Γιουγκοσλαβία για να δικαιολογηθεί μια διφορούμενη στάση απέναντι στον φασισμό του Κρεμλίνου;
Οι αιτίες μάλλον είναι πολύ βαθύτερες.
Μετά την κατάρρευση της πρώην ΕΣΣΔ και του αντίπαλου δέους της σοσιαλιστικής πατρίδας απέναντι στον δυτικό και κυρίως αμερικανικό ιμπεριαλισμό, η αριστερή ταυτότητα έμοιαζε απειλημένη, μετέωρη, αντιμέτωπη με ένα άγχος κατάρρευσης. Η ασυνείδητη φαντασίωση της ανάκτησης του παλιού κλέους αναπαράγει διχοτομήσεις: Συσκοτίζουμε το γεγονός ότι το καθεστώς Πούτιν έχει φασιστικά και μαφιόζικα χαρακτηριστικά και αναδεικνύουμε, ίσως υπόρρητα, ότι θα μπορούσε να είναι η αιχμή του δόρατος απέναντι στον αντιαμερικανισμό και τον αντιδυτικισμό.
Η άρνηση ότι η ιδεολογία και η πρακτική του Πούτιν ταυτίζεται με τις δικές του μεγαλοϊδεατικές ευρασιατικής εθνικιστικές φαντασιώσεις και όχι με ένα αντιμπεριαλιστικό ιδεώδες στηρίζει ένα ελλειμματικό κομμάτι αυτής της απειλούμενης ταυτότητας.
Απέναντι στο ΝΑΤΟ τι;
Η συλλογική φαντασίωση της ελληνικής Αριστεράς εκκινεί πιθανώς από την ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους: Οι επιτήδειοι και ευρηματικοί χειρισμοί απέναντι στις προστάτιδες ξένες δυνάμεις βοήθησαν στην επιβίωση ενός ανάδελφου και ταυτόχρονα χαρισματικού ελληνικού έθνους. Ο ομηρικός πολυμήχανος Οδυσσέας βρίσκεται στο κέντρο της φαντασίωσης της πολυσχιδούς εξωτερικής πολιτικής και στον πυρήνα της αμφιθυμίας του μέσου έλληνα αριστερού. Ανήκουμε και στη Δύση και στην Ανατολή με βαθιά καχυποψία και ωφελιμισμό ειδικά απέναντι στους «κουτόφραγκους» της Δύσης. Αυτή η αμφιθυμία ενισχύθηκε καταλυτικά από τα τραύματα του Εμφυλίου, της αμερικανοκίνητης χούντας και του «Αττίλα».
Ο Πούτιν είναι το αντίπαλο δέος απέναντι στο δυτικό κακό. Εξ ου και ο ΣΥΡΙΖΑ, στο αδιέξοδο της διαπραγμάτευσης του 2015, απευθύνθηκε και στη Ρωσία και στην Κίνα – με τα γνωστά αποτελέσματα.
Για να συντηρηθεί αυτή η μυθοπλασία, που αφορά τη λειτουργία της ιδεολογίας, το τραυματικό εντύπωμα της αμερικανικής επιρροής στην ελληνική ιστορία βρίσκεται σε συνήχηση με το απωθημένο τραύμα που προκαλεί το καθεστώς Πούτιν με αποκορύφωμα την εισβολή στην Ουκρανία.
Η δυσφορία που προκαλεί στην Αριστερά η ευθύνη της Ρωσίας για τον πόλεμο την εμποδίζει να αντιμετωπίσει ψυχρά το οικοδόμημα του Πούτιν.
Ο αυταρχισμός του Πούτιν και ο τρόπος διακυβέρνησης της Ρωσίας μέσα από την οικογένεια της KGB δεν έχει κανένα στοιχείο δυτικής δημοκρατίας αλλά παραπέμπει στον Νονό, δηλαδή στη δομή μιας μαφιόζικης οργάνωσης.
Ο πρώτος μέντοράς του, πρώην δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, Α. Σόμπτσακ που συνδεόταν στενά με την KGB, είναι αυτός που τον συνέστησε ένθερμα στον Μπ. Γέλτσιν. Ο Ντ. Μεντβέντεφ επελέγη από τον Πούτιν σαν Νο2 ως κλώνος από τον οποίο περιμένει τυφλή υποταγή. Επέβαλε την εξουσία του εξοντώνοντας φυσικά όλους όσοι αντιστάθηκαν στα σχέδιά του. Παράδειγμα η δημοσιογράφος Α. Πολιτκόφσκαγια (2006) και ο φυλακισμένος σήμερα Ναβάλνι.
Ενας μαφιόζος λειτουργεί πάντα με έναν κύκλο εμπίστων και αφοσιωμένων, όπως οι ολιγάρχες, στους οποίους μοίρασε το σύνολο των πόρων της πρώην ΕΣΣΔ με όρους απόλυτου ελέγχου. Δεν υπάρχει επένδυση ή έργο στη Ρωσία στο οποίο να μην είναι μέτοχος, κρυφά ή φανερά, η ομάδα του Πούτιν.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του (2000-2004) ο ρώσος πρόεδρος έδειξε εκσυγχρονιστικό προσωπείο, σχετικά ανοιχτό προς τη Δύση παρόλο που φλέρταρε με την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες. Εθεσε ως ιδεολογικό πρόταγμα τότε μια μορφή μετριοπαθούς πολιτικού φιλελευθερισμού σε συμβατότητα με τα δυτικά κριτήρια. Ωστόσο, στο γραφείο του κυριαρχεί το πορτρέτο του Μεγάλου Πέτρου που δεν συμβολίζει μόνο το ευρασιατικό όραμα της Μεγάλης Ρωσίας αλλά και ένα κράτος ισχυρό, συχνά αδίστακτο. Αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης δεν κράτησε πολύ. Μετά την τρίτη προεδρική του θητεία (2012) δήλωσε ότι η φιλελεύθερη ιδέα είναι παρωχημένη. «Οι φιλελεύθεροι δεν μπορούν πια να απευθυνθούν και να επιβάλουν οτιδήποτε και σε κανέναν». Δηλαδή, κατά την ανάλυση του Πούτιν, «η φιλελεύθερη δημοκρατία απειλείται από την εξέγερση των μαζών» (π.χ. από τον τραμπισμό στις ΗΠΑ και τη λαϊκιστική Ακροδεξιά στην ΕΕ).
Το ατύχημα του πυρηνικού υποβρυχίου Κουρσκ (2000) χωρίς απόδοση ευθυνών, η εισαγωγή τοξικού αερίου και η σφαγή 100 ομήρων στο θέατρο Ντουμπρόφκα (2002) μετά την κατάληψή του από τσετσένους τρομοκράτες και η σφαγή 344 ατόμων, ανάμεσά τους 186 παιδιά, στη μικρή πόλη Μπεσλάν στην καυκασιανή Ρωσία (2004) μετά την ομηρεία τους από Τσετσένους είναι τρία γεγονότα που τον οδηγούν σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή στη βάση ισχυρών πεποιθήσεων:
l Πρέπει να δοθεί μάχη ενάντια στην ανικανότητα των τοπικών αρχόντων μέσα από την επιβολή μιας αυταρχικής δημοκρατίας (και μέσα από την καθετοποίηση της εξουσίας).
l Οι δυτικές χώρες εποφθαλμιούν μια Ρωσία πολυεθνική και πολυπολιτισμική με αποσχιστικές τάσεις, η οποία βγαίνει από τα 70 χρόνια κομμουνισμού και του μετασοβιετικού χάους που ακολούθησε.
l Η επανάσταση στη Γεωργία (2003) και η πορτοκαλί επανάσταση στην Ουκρανία (2009) οργανώθηκαν για την επιβολή φιλοδυτικών ηγεσιών από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.
l Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς είναι το εργαλείο των ΗΠΑ και της ΕΕ για τον περιορισμό της επιρροής της Ρωσίας στον κόσμο.
l Η προσέγγιση με την Ορθόδοξη Εκκλησία αναδεικνύει ότι οι χριστιανικές αξίες βρίσκονται στα θεμέλια της ηθικής του καθεστώτος Πούτιν.
Προκειμένου να συγκροτήσει ένα συνολικό ιδεολογικό αφήγημα για την ευρασιατική ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας προσεγγίζει τους συγγραφείς του τέλους του 19ου αιώνα, οι οποίοι λένε ότι η Ρωσία είναι πολύ μεγάλη, πολύ ιδιαίτερη και πολύ περήφανη.
Ο Κ. Λεοντίεφ, στρατιωτικός γιατρός κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κριμαίας, έγινε ορθόδοξος μοναχός και είναι ο θεωρητικός του, βασικός πολέμιος της ευρωπαϊκής ιδέας.
Η κατ’ αυτόν «ανθισμένη πολυπλοκότητα» της Ρωσίας στηρίζεται στον ρωσικό λαό, στη ρωσική γλώσσα και κουλτούρα, στην ορθόδοξη πίστη.
Η δεύτερη ισχυρή ιδεολογική αναφορά του Πούτιν βρίσκεται στον Ιβάν Ιλίν (2005) που θεωρείται πολιτικός διανοητής σε συνάφεια με τους «λευκούς Ρώσους», οι οποίοι είναι οι πλέον ριζοσπάστες για την πραγμάτωση της συλλογικής φαντασίωσης. Ο Ιλίν πιστεύει ότι πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο ο δρόμος της «επίσημης δημοκρατίας δυτικού τύπου». Αυτή η επιλογή θα καθιστούσε τη Ρωσία εξαιρετικά ευάλωτη και θα την έκανε βορά στη Δύση.
Αντίθετα, πρέπει να συγκροτηθεί μια «δικτατορική δημοκρατία» η οποία δεν θα στηρίζεται στην εκλογική αριθμητική. Ο ηγέτης της θα πρέπει να διασφαλίσει την ενότητα του ρωσικού έθνους και να εμποδίσει κάθε αποσχιστική τάση μειονοτήτων η οποία στηρίζεται στις ξένες δυτικές δυνάμεις.
Συμπερασματικά: Η Ουκρανία, σύμφωνα με την ανάγνωση της ιστορίας από τον Πούτιν, θεωρείται ρωσικό έδαφος και ρωσικό έθνος εφόσον το Κίεβο είναι λίκνο της ρωσικής αυτοκρατορίας από τον 16ο αιώνα. Το λάθος της παραχώρησης σχετικής αυτονομίας από τον Λένιν πρέπει να επανορθωθεί και να αποκατασταθεί η σιδηρά πολιτική που επέβαλε ο Στάλιν, η οποία περιέλαβε και 6 εκατ. νεκρούς από τον λιμό (holodomor) του 1932-33.
Η ιδεολογία, η οποία προσφέρει μια ταυτισιακή οργάνωση στα μέλη μιας ομάδας, ορίζοντας την κοινή αναφορά σε ένα ιδεώδες κάνει με θόρυβο την εμφάνισή της κάθε φορά που «το έντονο αίσθημα ότι ο εσωτερικός ή ο εξωτερικός κόσμος καταρρέει» (Ρ. Καές), ότι τα ιδεώδη κάμπτονται και πρέπει να ενισχυθούν, προκειμένου να απωθηθεί ο φόβος της κατάρρευσης, ένα πένθος ή μια κατάθλιψη.
Και για να περάσουμε από την ψυχαναλυτική ερμηνεία στην κομματική ιδιόλεκτο:
Το Τάγμα Αζόφ, άραγε, εξισώνεται με τη ναζιστικού τύπου εξόντωση αμάχων στην Ουκρανία ή μας επιτρέπει να ξεχάσουμε την ντροπή της ανοχής στις ψήφους της Χρυσής Αυγής και το έλλειμμα αυτοκριτικής για τη συνεργασία με τον ρωσόφιλο Καμμένο;
*Ο κ. Στέλιος Στυλιανίδης είναι ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, επ. σύμβουλος ΕΠΑΨΥ.
