Η μετάβαση σε μια «πράσινη» ακτοπλοΐα είναι «ακριβή» υπόθεση όχι μόνο για τους ακτοπλόους και τους επιβάτες αλλά και για τη νησιωτική οικονομία αν δεν προηγηθούν συγκεκριμένα μέτρα προσαρμογής εκ μέρους της πολιτείας.
Μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Επίδραση της δέσμης προτάσεων «Fit for 55″ στην επιβατηγό ναυτιλία και στη νησιωτική Ελλάδα» εκτιμά ότι η «πράσινη μετάβαση» θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ των νησιωτικών οικονομιών, με τη μεγαλύτερη επίπτωση να καταγράφεται στις περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης.
Η μείωση της απασχόλησης
Η μελέτη του ΙΟΒΕ παρουσιάστηκε την προηγούμενη Πέμπτη στο πλαίσιο εκδήλωσης με θέμα «Μετάβαση στην Πράσινη Ακτοπλοΐα», που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ). Οπως εκτιμά το ΙΟΒΕ, η επίπτωση στο ΑΕΠ του Νοτίου Αιγαίου εκτιμάται σε 522 εκατ. ευρώ το 2026 (8,2% του ΑΕΠ της Περιφέρειας), ενώ η μείωση της απασχόλησης φτάνει τις 19.000 θέσεις εργασίας το 2026 ή 16,1% της συνολικής απασχόλησης στην Περιφέρεια.
Αντίστοιχα, στην Κρήτη η επίπτωση στο ΑΕΠ πλησιάζει τα 96 εκατ. ευρώ το 2026 (1,0% του ΑΕΠ της Περιφέρειας), με την απώλεια θέσεων εργασίας να εκτιμάται σε 3.400 το 2026 (1,5% της συνολικής απασχόλησης του νησιού).
Οπως αναφέρει το ΙΟΒΕ, τον Ιούλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε δέσμη προτάσεων για προσαρμογή των κοινοτικών πολιτικών με στόχο τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990) έως το 2030.
Η δέσμη «Fit for 55» περιλαμβάνει νομοθετικές προτάσεις και πρωτοβουλίες πολιτικής σε μεγάλο φάσμα τομέων και θεμάτων. Στα υπό αναθεώρηση νομοθετήματα περιλαμβάνονται οδηγίες και κανονισμοί για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ, τον επιμερισμό των προσπαθειών μείωσης εκπομπών σε τομείς εκτός του ΣΕΔΕ, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων κ.ά.
Οι προτάσεις αυτές θα οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας. Χωρίς ανανέωση του στόλου, η ένταξη στο ΣΕΔΕ θα επιφέρει επιβάρυνση στο κόστος λειτουργίας των πλοίων.
Οι αλλαγές και οι προκλήσεις
Δεδομένης της περιορισμένης κερδοφορίας, ειδικά την τελευταία δεκαετία, οι δυνατότητες απορρόφησης του επιπλέον κόστους από τις ακτοπλοϊκές εταιρείες είναι περιορισμένες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πιέσεων για αύξηση των ναύλων. Ταυτόχρονα, οι αρνητικές προοπτικές για αποδόσεις σε επενδύσεις εντός του κλάδου περιορίζουν και τη δυνατότητα ανανέωσης του στόλου με πλοία που αξιοποιούν τεχνολογίες μικρότερης ή μηδενικής έντασης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ενώ και οι υπάρχουσες υποδομές στα λιμάνια της χώρας δεν μπορούν να υποστηρίξουν τον επαρκή εφοδιασμό με εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρισμό.
Επομένως, οι προτεινόμενες αλλαγές επιφέρουν πολύ σημαντικές προκλήσεις, τόσο για τις εταιρείες του κλάδου όσο και για τους φορείς διαχείρισης των υποδομών (λιμένες, ηλεκτρικά δίκτυα, υποδομές προμήθειας εναλλακτικών καυσίμων).
Οπως προκύπτει από τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η υλοποίηση των προτεινόμενων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πολιτικών για το κλίμα (δέσμη μέτρων «Fit for 55») εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας κατά 207 εκατ. ευρώ το 2026 (σε σύγκριση με σενάριο μη εφαρμογής των μέτρων), εάν δεν ληφθούν κατάλληλα μέτρα προσαρμογής. Αυτή η επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών των εισιτηρίων κατά περίπου 30% και σε μείωση της ακτοπλοϊκής κίνησης κατά 28% το ίδιο έτος.
Η μειωμένη δραστηριότητα του κλάδου και ο χαμηλότερος αριθμός επισκεπτών στα νησιά της χώρας μπορεί να επιφέρουν μείωση του ΑΕΠ κατά περισσότερο από 900 εκατ. ευρώ το 2026, ενώ σε όρους απασχόλησης η απώλεια των θέσεων εργασίας εκτιμάται σε 29.000 θέσεις εργασίας στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας (νησιωτικές περιοχές και ηπειρωτική χώρα).
Ακριβά εισιτήρια, λιγότεροι επιβάτες
Η άνοδος των τιμών των εισιτηρίων από 5% το 2023 έως 30% το 2026 αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση της ακτοπλοϊκής επιβατικής κίνησης μέχρι και 5,4 εκατ. επιβάτες το 2026. Αντίστοιχα, η μείωση της επισκεψιμότητας των νησιών της χώρας από ημεδαπούς και ξένους επισκέπτες που χρησιμοποιούν τις ακτοπλοϊκές υπηρεσίες εκτιμάται ότι μπορεί να πλησιάσει τα 4 εκατ. ταξιδιώτες το 2026. Επιπλέον, οι απώλειες εσόδων, λόγω της δέσμης «Fit for 55», για τις επιχειρήσεις του κλάδου αναμένεται να φτάσουν τα 183 εκατ. ευρώ το 2026, ενώ η απώλεια εσόδων για τις τουριστικές επιχειρήσεις στις νησιωτικές περιοχές φτάνει σχεδόν το 1 δισ. ευρώ το 2026.
Σε όρους ΑΕΠ, οι απώλειες λόγω της δέσμης «Fit for 55» από τη μειωμένη ζήτηση για ακτοπλοϊκές μεταφορές και τη χαμηλότερη επισκεψιμότητα των νησιωτικών περιοχών εκτιμώνται σε 212 εκατ. ευρώ το 2023 και φτάνουν τα 903 εκατ. ευρώ το 2026 (0,3% του ΑΕΠ).
Ο υπουργός Ναυτιλίας Γιάννης Πλακιωτάκης σχολιάζοντας την ανάγκη της «πράσινης» μετάβασης της ακτοπλοίας είπε στην εκδήλωση ότι το υπουργείο Ναυτιλίας διαπραγματεύεται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια σταδιακή προσαρμογή του κλάδου μέχρι το 2030 προκειμένου να μετριαστούν οι επιπτώσεις. Επίσης προανήγγειλε για το καλοκαίρι τον πρώτο διαγωνισμό πολυετών συμβάσεων σε άγονες γραμμές – τις λεγόμενες μικρές – με περιβαλλοντικά κριτήρια.
Οι τελευταίοι κόκκοι της άμμου
Στην παρέμβασή του ο πρόεδρος του ΕΒΕΠ Βασίλης Κορκίδης υπογράμμισε μεταξύ άλλων ότι «η κλεψύδρα δείχνει τους τελευταίους κόκκους της άμμου» για την ακτοπλοΐα της χώρας, η οποία βρίσκεται ενώπιον μιας ακόμα «τέλειας καταιγίδας», γενεσιουργός αιτία της οποίας είναι το Ενεργειακό. Πρόσθεσε ότι είναι ώρα να ληφθούν αποφάσεις χωρίς περιστροφές, χωρίς παραπομπές και χωρίς άλλες καθυστερήσεις, γιατί οι καθυστερήσεις θα απειλήσουν όχι μόνο τις ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις αλλά κυρίως την εδαφική συνοχή της ηπειρωτικής προς τη νησιωτική χώρα.
Από την πλευρά του, ο προέδρος του ΣΕΕΝ κ. Σπύρος Πασχάλης τόνισε την ανάγκη να χαραχθεί μια πολυετής εθνική στρατηγική για την απανθρακοποίηση της ακτοπλοΐας και να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των επενδύσεων για ανανέωση του στόλου με πλοία χαμηλών και μηδενικών εκπομπών, με τη μορφή επιδοτήσεων για το πράσινο κομμάτι της επένδυσης, με την πρόσβαση σε διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του ΕΣΠΑ και του Νέου Αναπτυξιακού Νόμου, και να συσταθεί ένα ειδικό ταμείο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Ρύπων (ETS) προκειμένου να επανεπενδύονται τα έσοδα από το ETS κατευθείαν στον κλάδο.
