Για την καλύτερη προετοιμασία των υποψηφίων ενόψει των Πανελλαδικών Εξετάσεων, το vima.gr σε συνεργασία με το Φροντιστήριο Ορόσημο παρουσιάζει προτεινόμενα θέματα για τα υπό εξέταση μαθήματα.
Παρακάτω μπορείτε να δείτε προτεινόμενο θέμα για το μάθημα της Νεοελληνικής Ιστορίας Γ’ Λυκείου – Ανθρωπιστικές Σπουδές.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
ΘΕΜΑ Α1.
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιο σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.
- Η Τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε το 1841 με πρώτο διοικητή τον Γεώργιο Σταύρου.
- Το δηλιγιαννικό κόμμα ήταν υπέρ μιας αργής οικονομικής ανάπτυξης, βασισμένης σε παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες.
- Το πρόγραμμα του γαλλικού κόμματος ως προς την εσωτερική πολιτική ήταν ασαφές.
- Τον Ιούνιο του 1824 σήμανε η ώρα της προσφυγιάς για περίπου 2600 Ψαριανούς.
- Το 1918 ιδρύεται το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε) από συνέδριο σοσιαλιστών.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ A2.
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
- Εκλεκτικοί
- Εθνικόν Κομιτάτον
- Βενιζελισμός
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β1
Ποιες είναι οι βασικές διαφορές των διώξεων των Ελλήνων του Πόντου από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς σε σχέση με τη γενοκτονία των Ε- βραίων;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β2
Να αναφερθείτε στη δημιουργία του προσφυγικού συνοικισμού της Ερμούπολης Σύρου κατά την Ελληνική Επανάσταση.
Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1
Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε:
α. Στους λόγους που καθιστούσαν επιτακτική την αποξήρανση των ελών και λιμνών και στις συνέπειες που είχε η ύπαρξή τους στην εθνική υγεία και οικονομία.
Μονάδες 15
β. Στις συνθήκες κάτω από τις οποίες ολοκληρώθηκε το αποξηραντικό έργο της λίμνης Κωπαΐδος και στους λόγους για τους οποίους καθυστέρησε.
Μονάδες 10
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Ο Γουσταύος Εϊχτάλ, οπαδός του Γάλλου Σαιν Σιμόν που άφησε το Παρίσι και ήλθε στην Ελλάδα το φθινόπωρο του1833 για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο ελληνικό λαό, κράτησε σημειώσεις για την οικονομικοκοινωνική κατάσταση των χωριών και πόλεων που επισκέφτηκε…. Σ’ ένα του γράμμα μας δίνει πληροφορίες για την κατάσταση του Ναυπλίου, της τότε πρωτεύουσας της Ελλάδας:
«…Ποιο έθνος βρέθηκε ποτέ εις την σημερινήν κατάστασιν της Ελλάδος; Η γη (είναι) ακαλλιέργητη, ουδεμία βιομηχανία υπάρχει. Ούτε ένα εργοστάσιο. Ο χωρικός αγοράζει από τους ξένους το ψωμί του, τα λίγα ενδύματα, όσα έχει τα βόδια του, τα άλογά του, τα εργαλεία του, το ποτήρι του ως κι αυτές τις σανίδες του! Η τέτοια εισαγωγή από το εξωτερικό, μπορούσε μέχρι τινός να μην είναι τόσον κακό, μπορούσε μάλιστα να είναι καλό, εάν η γεωργία παρείχε βάσιν συναλλαγής. Αλλά και η γεωργία μένει νεκρή από έλλειψη μέσων…».
Συνεχίζοντας τις σημειώσεις του μας πληροφορεί για τον πληθυσμό, το κλίμα και για τους ελώδεις πυρετούς, που μαστίζουν όλη την περιοχή:
«Η επαρχία (Θηβών) περιέχει μόνο 15.000 ψυχές αδύνατο δε να θρέψη δεκαπλούν αριθμόν. Οι κάτοικοι εν γένει πτωχότατοι. Το κλίμα ευκρατέστατον. Εν τούτοις επικρατούν διαλείποντες πυρετοί, επιδημικοί, αποδιδόμενοι εις την μεγάλην του έτους ξηρασίας…
Ο Εϊχτάλ ήταν αγνός φιλέλληνας, είχε θερμό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας στην Ελλάδα. Όταν όμως μαθεύτηκε πως ήταν σαινσιμονιστής, παύτηκε από την κρατική θέση στην οποία διορίστηκε και διώχτηκε από την Ελλάδα. Τις σημειώσεις του ημερολογίου του και τις επιστολές που έγραψε από την Ελλάδα τις μετέφρασε και τύπωσε ο Δ. Βικέλας (Διαλέξεις και Αναμνήσεις, Αθήνα 1893).
Γ. Κορδάτου, Ιστορία της Ελλάδας, σσ. 12-13
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Το έργο στο οποίο έστρεψε ιδιαίτερα στα χρόνια 1856-1859 την προσοχή της η κυβερνητική μέριμνα και που θα γινόταν περιώνυμο στις επόμενες δεκαετίες με τις περιπλοκές του, από οικονομικής απόψεως, ήταν η αποξήρανση της λίμνης της Κωπαΐδος. Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1856, ύστερα από ένα χειμώνα παγετού, σπάνιου στα μετεωρολογικά χρονικά, επικράτησε τόσο μεγάλη ξηρασία που «επήνεγκεν τοσαύτην ελάττωσιν των υδάτων της Κωπαΐδος λίμνης, ώστε εφάνη σχεδόν αποξηρανθείσα». Το γεγονός αυτό έδωσε αφορμή στο να μπει σε ενέργεια ένα όνειρο όχι μόνο των γύρω κατοίκων, αλλά και των κυβερνήσεων. Είχαν προηγηθεί άλλωστε μελέτες Ελλήνων και ξένων ειδικών. Έτσι με την ευκαιρίαν της ξηρασίας του 1856 «εγένετο η κάθαρσις των κυριωτέρων φυσικών υπωρύγων από των εν αυταίς υλών, προβάσα εις υπόγειον μήκος 250 ως έγγιστα βασιλ. πήχεων ως και η κάθαρσις ενός των αρχαίων φρεάτων δια δραχμών 20.300». Το ποσό αυτό ήταν περισσότερο από το μισό του συνολικού ποσού που δαπανήθηκε από εγγειοβελτιωτικά έργα όλης της χώρας… Στα τέλη του 1858 ο Άγγλος Γουέμπστερ ήρθε σε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση για το θέμα της αποξήρανσης της λίμνης. Υπολογίζοντας ότι με 150.000 λίρες στερλίνες θα κατάφερνε να αποπερατώσει το έργο, πρότεινε τους όρους του: Για μια πενταετία θα απολάμβανε αφορολόγητη εκμετάλλευση των γαιών της Κωπαΐδας και για 99 χρόνια θα διατηρούσε το προνόμιο της εκμετάλλευσης αυτής, με πληρωμή διπλής δεκάτης πάνω στα προϊόντα. Το έργο αυτό δεν πραγματοποιήθηκε τότε, γιατί ο Γουέμπστερ δεν κατάφερε να βρει τα σχετικά κεφάλαια στη χρηματαγορά του Λονδίνου…
ΔΑΠΑΝΕΣ ΓΙΑ ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ
(Περίοδος 1856-1859)
| Έτος | Ποσό σε δραχμές |
| 1856 | 34.975,13 |
| 1857 | 23.238,94 |
| 1858 | 27.117,54 |
| 1859 | 59.843,94 |
Ι.Ε.Ε, τ. ΙΓ΄, σ. 175
ΘΕΜΑ Δ1.
Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των πηγών και τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας να απαντήσετε:
α. Πώς εμφανίζεται στα πολιτικά πράγματα η κρίση στις σχέσεις αυτοχθόνων-ετεροχθόνων;
Μονάδες 12
β. Ποια είναι τα κυριότερα επιχειρήματα που διατυπώνει η κάθε πλευρά;
Μονάδες 13
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η κρίση στις σχέσεις αυτοχθόνων και ετεροχθόνων
Στα 1844 (…) για πρώτη φορά περιγράφονται µε κάποια ακρίβεια τα διακυβευόµενα. Στο τρίτο άρθρο του Συντάγµατος (…) επρόκειτο πάλι για τον καθορισµό των ιδιοτήτων του Έλληνα πολίτη, που όµως τώρα, στη συζήτηση, συγχεόταν µε τον ορισµό των προσόντων του Έλληνα δηµοσίου υπαλλήλου. Η σύγχυση υπαινίσσεται το κύριο πρακτικό όφελος που έµοιαζε να έχει για πολλούς ο τίτλος του πολίτη. Το θέµα ήταν να αποδειχθεί σε ποιους χρωστούσε το ελληνικό κράτος µια θέση στη δηµοσιοϋπαλληλία. Στη συζήτηση ο άξονας αναφοράς είναι κοινός για όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη: είναι το 1821, που οι µεν ετεροχθονιστές εξαίρουν ως επανάσταση όλης της ελληνικής φυλής, απέναντι στην οποία η Ελλάδα έχει αναλάβει ορισµένες δεσµεύσεις. Ενώ οι αυτοχθονιστές επιµένουν στα πράγµατα (…). Γι’ αυτούς δεν ενδιέφεραν οι αρχικές προθέσεις, αλλά το γεγονός ότι η επανάσταση εντοπίστηκε έτσι κι αλλιώς στον ελλαδικό χώρο, και συνεπώς η ίδια η ύπαρξη του κράτους οφειλόταν στις υπηρεσίες των κατοίκων αυτού του χώρου. Και ενώ οι πρώτοι είχαν την άνεση να κινηθούν στα λίγο ή πολύ γνωστά πλαίσια της επαναστατικής συνθηµατολογίας, η επιχειρηµατολογία των δεύτερων αποτελούσε ακριβώς παρέκκλιση από την αναδροµική αυτή οµοψυχία.
Έλλη Σκοπετέα, Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα, Αθήνα 1988, σσ. 51-52.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Η αντιπαράθεση αυτοχθονιστών και ετεροχθονιστων πληρεξουσίων στην Εθνοσυνέλευση, 1843-44
Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης (πληρεξούσιος Αθηνών, αυτοχθονιστής) υποστήριξε τον αποκλεισμό των ετερόχθονων από τις δημόσιες θέσεις: «Από τον παριωτισμό μας εσαπίσαμεν το σπίτι μας• μας φθάνει πλέον ο πατριωτισμός. Ας αγκαλιάσωμεν τον βασιλέα μας να φκιάσωμεν το σπίτι μας. Αυτοί [οι ετερόχθονες] εκάθησαν τόσα χρόνια και έτρωγαν ψωμί και έφεραν την πατρίδα μας άνω-κάτω. Ας καθίσωμεν τώρα και ημείς να φάγωμεν ψωμί».
Ο Ευστάθιος Σίμος (πληρεξούσιος Ηπειρωτών, ετεροχθονιστής): «Εν μόνον ήτο το βέβαιον, ότι ολίγον ή πολύ, μικρόν ή μέγα μέρος της από αίματα πλημμυρούσης [ελληνικής] γης ήθελεν μείνει ελεύθερον αυτό το μέρος έπρεπε να είναι η κοινή πατρίς όλων των επαναστησάντων Ελλήνων, όλων των κατοίκων των επαρχιών εκείνων όσοι εις τον πόλεμον ηγωνίσθησαν, εθυσιάσθησαν, έπαθον, κατεστράφησαν. Ιδού η μεγάλη συνθήκη, η συνδέσασα τας επαναστατησάσας ελληνικάς επαρχίας, ιδού το μέγα προς αλλήλους συνάλλαγμα των Ελλήνων γραφέν όχι με μελάνην, αλλά με αίμα. Ήτο ένωσις ειλικρινής, ήτο ένωσις αδελφική. Ποίος εις την μακαρίαν εποχήν εκείνην, εποχήν κινδύνων, εποχήν των παθημάτων, αλλά και εποχήν δόξης και ακραιφνούς τότε πατριωτισμού, ποίος ήθελε φροντίσει, ποίος ήθελεν ειπεί ό,τι άλλο παρά κοινή ήθελεν είσθαι η μέλλουσα τύχη των ηνωμένων εκείνων λαών, των αδιαίρετων εκείνων επαρχιών;»
- Δημάκης, Η Πολιτειακή Μεταβολή του 1843 και το Ζήτημα των Αυτόχθονων και Ετερόχθονων.
ΟΡΟΣΗΜΟ
ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΟΤΣΗΣ
****
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
ΘΕΜΑ Α1.
- Λ σελ. 27-28 σχ. βιβλ.
- Σ σελ. 81 σχ. βιβλ.
- Σ σελ. 65 σχ. βιβλ.
- Λ σελ. 121 σχ. βιβλ.
- Σ σελ. 97 σχ. βιβλ.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ A2.
- Πολιτικός σχηματισμός που συμμετείχε στη Εθνοσυνέλευση του 1862-1864. Οι Εκλεκτικοί ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.
- Πολιτικός σχηματισμός που συμμετείχε στη Εθνοσυνέλευση του 1862-1864. Το Εθνικόν Κομιτάτον, υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, υποστήριζε την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οικονομική ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό καθώς και πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
- Στην περίοδο 1910-1922, κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, εμφανίστηκε μια νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ονομάστηκε συνοπτικά «βενιζελισμός». Είναι δύσκολο να ορίσουμε με λίγα λόγια τι ακριβώς ήταν αυτή η πολιτική, στον οικονομικό όμως τομέα φαίνεται ότι ο βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός συνόρων ελληνισμού και, με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο. Αυτό προϋπέθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό, που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β1
Η φύση και η μέθοδος της εξαπόλυσης συστηματικών διώξεων κατά των Ελλή- νων του Πόντου από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς, ενώ έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη γενοκτονία των Εβραίων, έχει δύο βασικές διαφο- ρές, κατά τον Π. Ενεπεκίδη. Δεν έχει καμία ιδεολογική, κοσμοθεωρητική ή ψευ- δοεπιστημονική θεμελίωση περί γενετικής, ευγονικής και αρίας ή σημιτικής φυ- λής. Εξυπηρετούσε μόνο τη συγκεκριμένη πρακτική πολιτική σκοπιμότητα της εκκαθάρισης της Μ. Ασίας από το ελληνικό στοιχείο. Οι εξορίες των κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι εξοντωτικές εκείνες οδοιπορίες μέσα στο χιόνι των γυ- ναικόπαιδων και των γερόντων -οι άνδρες βρίσκονταν ήδη στα τάγματα εργα- σίας ή στο στρατό- συνετέλεσαν ώστε πολλοί να πεθάνουν από τις κακουχίες.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β2
Ο προσφυγικός συνοικισμός της Ερμούπολης Σύρου αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα ίδρυσης και εξέλιξης ενός αυτοτελούς και ακμαίου προσφυγικού συνοικισμού κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, ο οποίος βασίστηκε στην πρωτοβουλία των οικιστών του, χωρίς κυβερνητική αρωγή. Η περιοχή, που το 1825 πήρε το όνομα Ερμούπολη από τους πρόσφυγες οικιστές της, άρχισε να συγκεντρώνει από το 1821 έως το 1824 Έλληνες πρόσφυγες απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας: Μικρασιάτες, Ψαριανούς, Κρήτες και κυρίως Χίους. Η συμφόρηση που είχε επέλθει στα γειτονικά νησιά, η θέση του λιμανιού και η ουδέτερη στάση που τηρούσε το νησί στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης προκάλεσαν την αθρόα προσέλευση. Οι ντόπιοι Συριανοί κατοικούσαν στην Άνω Σύρο, μακριά από την παραλία, στην οποία συγκεντρώθηκαν οι νεοφερμένοι. Σύντομα η αυξημένη προσέλευση προσφύγων προκάλεσε την επιφυλακτικότητα και, στη συνέχεια, τις αντιδράσεις των ντόπιων, κυρίως λόγω κτηματικών διαφορών. Τη διάσταση υποδαύλιζε επιπλέον η διαφορά δόγματος μεταξύ των καθολικών ντόπιων και των ορθόδοξων προσφύγων.
Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1
Για την ολοκληρωμένη απάντησή τους οι υποψήφιοι μαθητές να ακολουθήσουν την μεθοδολογία προσέγγισης ιστορικών παραθεμάτων λαμβάνοντας υπόψη αποσπάσματα από τις σελίδες 11, 13, 17, 18, 29 και κυρίως 31, 32 του σχολικού εγχειριδίου.
Μονάδες 25
ΘΕΜΑ Δ1.
Για την απάντησή τους οι υποψήφιοι μαθητές να ακολουθήσουν την μεθοδολογία προσέγγισης ιστορικών παραθεμάτων λαμβάνοντας υπόψη τις σελίδες 131-133 του σχολικού εγχειριδίου.
Μονάδες 25
ΟΡΟΣΗΜΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΟΤΣΗΣ
