Ο απρόκλητος πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας ήταν το «καμπανάκι» που έβαλε την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή για την απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και την περαιτέρω επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, δηλώνει ξεκάθαρα στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» λίγο πριν από την εμφάνισή της στο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών η Κάντρι Σίμσον. Η επίτροπος Ενέργειας υπερθεματίζει για την κομβική σημασία της αποθήκευσης αερίου και στέλνει μήνυμα ότι όσοι διαχειριστές (π.χ. Gazprom) δεν είναι πιστοποιημένοι από την άποψη της ασφάλειας τροφοδοσίας θα πρέπει να εγκαταλείψουν την ΕΕ. Επιπλέον, η κυρία Σίμσον κρίνει ως πολύ σημαντική την πρόσφατη συμφωνία ΗΠΑ – ΕΕ για προμήθεια αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και εκθειάζει τις υποδομές στην ελληνική επικράτεια, όπως ο αγωγός Ελλάδος – Βουλγαρίας αλλά και ο πλωτός σταθμός επαναεριοποίησης (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, για τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στη διαφοροποίηση της ενεργειακής τροφοδοσίας.
«Είναι σαφές ότι πρέπει να βάλουμε τέλος στην εξάρτησή μας από τη ρωσική ενέργεια το συντομότερο δυνατό και πιστεύω ότι υπάρχει μια θεμελιώδης αλλαγή αντίληψης στην Ευρώπη σε αυτό το ζήτημα. Δεν μπορούμε να στηριζόμαστε σε μια χώρα που επιτέθηκε απρόκλητα στην Ουκρανία, που βομβαρδίζει νοσοκομεία, πολυκατοικίες και μαιευτήρια, που σκοτώνει χιλιάδες αθώους ανθρώπους. Δεν είναι αυτός ένας εταίρος για να στηριχθούμε. Ο τερματισμός αυτής της επικίνδυνης εξάρτησης συνιστά μεγάλη πρόκληση αλλά είναι εφικτός. Πρέπει να κάνουμε τρία πράγματα: να διαφοροποιήσουμε την προμήθεια αερίου, να ενισχύσουμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να είμαστε πιο αποτελεσματικοί ενεργειακά. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αντίφαση μεταξύ ενεργειακής ασφάλειας και κλιματικών στόχων, στο τέλος της ημέρας η λύση είναι η ίδια. Η Πράσινη Συμφωνία μας είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να επιτύχει βιωσιμότητα, ενεργειακή ασφάλεια και οικονομικές τιμές μακροπρόθεσμα. Για να είμαστε ενεργειακά ανεξάρτητοι, το ενεργειακό μας σύστημα πρέπει να είναι αποδοτικό και να βασίζεται κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι πράσινες, παράγονται εσωτερικά και σε πολλά μέρη, ενώ είναι ήδη ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής ενέργειας. Ακόμη και βραχυπρόθεσμα, δεν κοιτάμε να αυξήσουμε την κατανάλωση αερίου, αλλά να αντικαταστήσουμε το ρωσικό αέριο με εναλλακτικές πηγές».
Στην πρόσφατη Ανακοίνωση RePowerEU η Επιτροπή θέτει έναν φιλόδοξο στόχο: να τερματίσει την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2027. Γιατί επελέγη αυτό το έτος;
«Δεν μπορούμε εν μιά νυκτί να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε ρωσικό αέριο, αλλά η ανάλυσή μας δείχνει ότι μπορούμε να είμαστε ανεξάρτητοι από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Η Επιτροπή ετοιμάζει τώρα ένα λεπτομερές σχέδιο για το πώς θα το επιτύχουμε, που θα παρουσιαστεί τον Μάιο. Θέλουμε επίσης να μειώσουμε αξιοσημείωτα την εξάρτησή μας ήδη από εφέτος. Η δουλειά έχει αρχίσει. Η διαφοροποίηση των προμηθειών αερίου και η εξεύρεση εναλλακτικών πηγών αερίου αποτελούν σημαντικό κομμάτι της στρατηγικής. Εχουμε ήδη σημαντική αύξηση των παραδόσεων LNG στην Ευρώπη. Η ποσότητα έφθασε στο επίπεδο-ρεκόρ των 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) τον Ιανουάριο, παρέμεινε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τον Φεβρουάριο και η τάση συνεχίστηκε τον Μάρτιο. Δεν μπορούμε όμως να εστιάσουμε μόνο στα ορυκτά καύσιμα, πρέπει να αυξήσουμε την παραγωγή βιομεθανίου και ανανεώσιμου υδρογόνου, τόσο από το εξωτερικό όσο και τοπικά. Αυτά τα «πράσινα αέρια» θα είναι το κλειδί για το ενεργειακό μας μείγμα καθώς προχωρούμε προς μια ενεργειακά ουδέτερη οικονομία».
Ποιους προμηθευτές αερίου έχει προσεγγίσει η ΕΕ; Υπάρχει σχέδιο να διπλασιαστεί η χωρητικότητα του αγωγού ΤΑΡ από τα 10 στα 20 bcm και πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει αυτό;
«Εχουμε προσεγγίσει διάφορες πλευρές σε όλον τον κόσμο, οπότε μπορούμε να πούμε ότι η απάντησή μας έχει ανταποκριθεί στην πρόκληση. Προσωπικά, έχω επισκεφθεί το Αζερμπαϊτζάν για να συζητήσω τις δυνατότητες του ΤΑΡ, βρέθηκα στο Κατάρ ώστε να αυξήσουν τις ποσότητες LNG, αλλά φυσικά και στις ΗΠΑ, που είναι οι βασικοί μας εταίροι σε αυτή την πρόκληση. Βρισκόμαστε σε επαφή και με άλλους παραγωγούς όπως η Νορβηγία, η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Νιγηρία. Και συνομιλούμε επίσης με μεγάλους καταναλωτές LNG όπως η Ιαπωνία και η Κορέα, για να διασφαλίσουμε επαρκείς προμήθειες για την Ευρώπη. Σε ό,τι αφορά τον ΤΑΡ, ο αγωγός είναι σήμερα πλήρως επιχειρησιακός και έχει ήδη ενισχύσει την ασφάλεια τροφοδοσίας μας, διαφοροποιώντας τις οδούς τροφοδοσίας και τον ανταγωνισμό στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Είναι μια ιστορία επιτυχίας για τις χώρες που ενεπλάκησαν και για την πολιτική ΤΕΝ-Ε της ΕΕ. Εχω μιλήσει τόσο με τον πρόεδρο Αλίεφ όσο και με τον υπουργό Ενέργειας του Αζερμπαϊτζάν και υπάρχει ξεκάθαρη δέσμευση από την πλευρά τους να αυξήσουν τις παραδόσεις στην Ευρώπη. Είναι επίσης τεχνικά δυνατό. Οι συζητήσεις επί χρονοδιαγραμμάτων και ποσοτήτων συνεχίζονται».
Η Κομισιόν παρουσίασε πρόσφατα ένα σχέδιο για την αύξηση της αποθήκευσης αερίου στο 80% από την 1η Νοεμβρίου 2022 και στο 90% μετά το 2023. Είναι εφικτό; Εχουμε επαρκείς αποθηκευτικούς χώρους στην ΕΕ και τι θα γίνει με εγκαταστάσεις που ελέγχονται από την Gazprom; Θα υπάρξει αυξημένη χρηματοδότηση για κατασκευή νέων υποδομών;
«Οντως παρουσιάσαμε ένα σχέδιο στο πλαίσιο του RePowerEU για να θέσουμε τα κατώτατα όρια που αναφέρατε. Αυτό σημαίνει να γεμίσουμε τις υπάρχουσες αποθήκες, όχι να αυξήσουμε την αποθηκευτική ικανότητα. Το σημερινό επίπεδο αποθήκευσης στην ΕΕ είναι περίπου 26% και είναι ανάγκη να αρχίζουμε να προετοιμαζόμαστε από τώρα για τον επόμενο χειμώνα. Οσο συντομότερα αρχίσουμε να γεμίζουμε τις αποθήκες τόσο καλύτερα προετοιμασμένοι θα είμαστε. Θα υπάρξουν σημεία αναφοράς, επομένως το γέμισμα θα γίνει σταδιακά. Δεν μπορούμε να φθάσουμε στον επόμενο χειμώνα με χαμηλά αποθέματα. Αυτό θα μας αφήσει πολύ ευάλωτους. Λέμε στα κράτη-μέλη να αρχίσουν να δρουν σαν αυτή η απαίτηση να ήταν ήδη εν ισχύι. Φυσικά, η αποθήκευση αερίου δεν αποτελεί μια μαγική λύση και πρέπει να συνεχίσουμε να προσεγγίζουμε και άλλους προμηθευτές, να επιταχύνουμε τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας και να ενισχύσουμε την ενεργειακή αποδοτικότητα. Η αποθήκευση αερίου όμως αποτελεί θεμελιώδες κομμάτι της ενεργειακής ασφάλειας. Οι σχετικές εγκαταστάσεις είναι κομβικές υποδομές. Επομένως, προτείνουμε στους διαχειριστές τους να έχουν λάβει πιστοποίηση από την άποψη της ασφάλειας τροφοδοσίας ώστε να προστατεύσουμε τα συμφέροντα της ΕΕ. Οι μη πιστοποιημένοι διαχειριστές θα πρέπει να εγκαταλείψουν την ιδιοκτησία ή τον έλεγχο των εγκαταστάσεων. Η Ευρώπη έχει επίσης ένα από τα πιο ανεπτυγμένα δίκτυα αερίου. Κτίζοντας πάνω στα μαθήματα της κρίσης του 2009, τα κράτη-μέλη είναι πλέον πολύ καλά συνδεδεμένα με τις παγκόσμιες αγορές αερίου μέσω LNG αλλά και μεταξύ τους. Υπάρχει όμως ένας αριθμός έργων που εξακολουθούν να αναπτύσσονται και να υποστηρίζονται από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ελληνοβουλγαρικού αγωγού. Οι τερματικοί σταθμοί LNG στην Αλεξανδρούπολη αλλά και στην Κύπρο πρόκειται να ξεκινήσουν να λειτουργούν το 2023. Συνολικά, αναμένουμε αύξηση χωρητικότητας περί τα 58 bcm εντός της επόμενης πενταετίας».
Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής υπήρξε έντονη συζήτηση επί δύο θεμάτων. Το πρώτο αφορούσε την κοινή προμήθεια αερίου. Ωστόσο, υπήρξε συμφωνία αυτό να γίνει μόνο σε εθελοντική βάση. Δεν θα μπορούσε αυτό να προκαλέσει επιπλοκές καθώς ήδη βλέπουμε χώρες όπως η Γερμανία να κινούνται μονομερώς και να κλείνουν συμφωνίες με παραγωγούς αερίου όπως το Κατάρ;
«Ο σκοπός της κοινής προμήθειας είναι να συγκεντρώσουμε τη ζήτηση και να αξιοποιήσουμε τον μοχλό που προσφέρει στην ΕΕ η αξιοσημείωτη αγοραστική ισχύ της, όχι όμως να εξαναγκάσουμε χώρες που δεν χρειάζονται ή δεν θέλουν αέριο να το πράξουν. Ο άλλος στόχος είναι όντως να συντονίσουμε τις δράσεις μας και να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να εργαστούμε ως ομάδα στην παγκόσμια αγορά. Σύμφωνα με την εντολή των ευρωπαίων ηγετών, θα δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα σε επίπεδο ΕΕ που θα διευκολύνει την πρόσβαση σε παρόχους και τελικά σε αγορές αερίου σε κοινοτικό επίπεδο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να πέσουν οι τιμές και να εξασφαλιστούν μεγαλύτερες ποσότητες. Πιστεύω ότι η τρέχουσα κατάσταση απαιτεί μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή πολιτική για το φυσικό αέριο, από τη διαφοροποίηση και την αποθήκευση ως τις παγκόσμιες συνεργασίες».
Το δεύτερο ζήτημα σχετιζόταν με τη σύνδεση τιμών αερίων και τιμών ηλεκτρικού ρεύματος. Μια διάσταση είναι σαφής μεταξύ των υποστηρικτών της κρατικής παρέμβασης και εκείνων της ελεύθερης αγοράς. Η Επιτροπή κατέθεσε ένα έγγραφο επιλογών στο οποίο προτείνονται ορισμένες ιδέες, μεταξύ των οποίων και πλαφόν στις τιμές. Τι θα πρέπει να αναμένουμε από την επόμενη έκθεση της Κομισιόν επί του θέματος;
«Εργαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τις υψηλές τιμές στην ενέργεια από το περασμένο φθινόπωρο και παρουσιάσαμε την πρώτη εργαλειοθήκη μέτρων ήδη από τον Οκτώβριο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία χειροτέρευσε φυσικά την κατάσταση στις αγορές με δραματικό τρόπο και ακολούθησε άλλο ένα πακέτο μέτρων τον Μάρτιο. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε στο ζήτημα αυτό, τόσο με βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα όπως και κοιτώντας γενικότερα τον σχεδιασμό της αγοράς. Θέλουμε να προστατεύσουμε καταναλωτές και επιχειρήσεις από υπερβολικά υψηλές τιμές, διατηρώντας παράλληλα την ακεραιότητα της Ενιαίας Αγοράς. Αναμένουμε τώρα την επόμενη έκθεση του ACER, της ένωσης των ευρωπαίων διαχειριστών ενέργειας, που αναλύουν τόσο τα οφέλη όσο και τα ελλείμματα του σημερινού σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και θα τη δημοσιοποιήσουμε αυτόν τον μήνα».
Φαίνεται ότι πέραν των προσπαθειών μείωσης της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, δύο ακόμη κομμάτια είναι σημαντικά στο νέο ενεργειακό παζλ: η ταχύτερη πράσινη μετάβαση και η «ενεργειακή λιτότητα» ώστε να γίνουμε πιο βιώσιμοι. Πώς θα πετύχουμε αυτούς τους στόχους;
«Είμαι πεπεισμένη ότι ο πόλεμος του Πούτιν έκανε το επιχείρημα της πράσινης μετάβασης ισχυρότερο και πιο ξεκάθαρο. Οχι μόνο είναι κρίσιμο για τον πλανήτη μας, αλλά όποιος νοιάζεται για την ασφάλεια τροφοδοσίας της ΕΕ – ή, για να το πω ακόμη πιο απλά, για την ασφάλεια της ΕΕ – θα έπρεπε να είναι υποστηρικτής της Πράσινης Συμφωνίας. Υπάρχουν πολλά που ήδη κάνουμε σε σχέση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έχουμε προτείνει έναν πιο φιλόδοξο στόχο για το 2030 και εργαζόμαστε σκληρά τώρα για να καταστήσουμε τις αδειοδοτήσεις απλούστερες και ταχύτερες. Σήμερα, αυτό είναι ένα από τα μείζονα εμπόδια για να ξεκινήσουν νέα έργα στην αιολική και στην ηλιακή ενέργεια. Βλέπουμε ήδη ταχύτερες εξελίξεις στο ανανεώσιμο υδρογόνο και πολύ σύντομα θα παρουσιάσουμε μια στρατηγική για την ηλιακή ενέργεια. Το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών είναι τεράστιο και ακόμη υπο-αξιοποιείται στην Ευρώπη. Πιστεύω επίσης ότι αυτή η ενεργειακή κρίση θα κάνει τους πάντες να πάρουν πιο πολύ στα σοβαρά την ενεργειακή αποδοτικότητα. Οσο περισσότερο περιορίσουμε την ενεργειακή ζήτηση τόσο λιγότερο θα έχουμε ανάγκη την ενέργεια από τα ορυκτά καύσιμα – συμπεριλαμβανομένων αυτών από τη Ρωσία. Η ανακαίνιση των σπιτιών μας και η χρήση της ενέργειας που πετάμε θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις υψηλές τιμές. Και είναι σε αυτό το ζήτημα που όλοι μας μπορούμε να είμαστε μέρος της λύσης, ελέγχοντας τους λέβητες αερίου ή χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς αντί για τα αυτοκίνητα που καίνε ντίζελ».
Ο πρόεδρος Πούτιν υπέγραψε πρόσφατα ένα διάταγμα για την πληρωμή των προμηθειών φυσικού αερίου σε ρούβλια. Πώς θα αντιμετωπίσει η ΕΕ αυτό το ζήτημα;
«Μετά την ανακοίνωση του Πούτιν, εμείς και οι εταίροι μας στο G7 υπήρξαμε σαφείς: τα συμφωνημένα συμβόλαια πρέπει να γίνουν σεβαστά. Σημειώνω ότι το 97% των συμβολαίων αυτών αναφέρουν ότι οι πληρωμές πρέπει να γίνονται σε ευρώ, και αυτό δεν μπορεί να αλλάξει μονομερώς με απόφαση της Ρωσίας. Θα επρόκειτο για ξεκάθαρη παραβίαση. Αναλύουμε το διάταγμα, είμαστε σε επαφή με τις εταιρείες ενέργειας για να δούμε πώς θα επηρεαστούν τόσο αυτές όσο και τα κράτη-μέλη».
H συμφωνία ΗΠΑ – ΕΕ για το LNG
Θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιες περισσότερες λεπτομέρειες για την πρόσφατη συμφωνία ΗΠΑ – ΕΕ για το LNG; Ποιες είναι οι εγγυήσεις ότι οι ποσότητες των 15 bcm αερίου για το 2022 και των 50 bcm/ετησίως από το 2023 και μετά θα παραδοθούν; Σε ό,τι αφορά στις τιμές, ποιο μοντέλο θα ακολουθηθεί;
«Η Δήλωση της προέδρου Φον ντερ Λάιεν και του προέδρου Μπάιντεν συνιστά μια δέσμευση στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υπάρξει ένας ισχυρός σύμμαχος για εμάς σε αυτή την πολύ δύσκολη στιγμή, υποστηρίζοντας την Ουκρανία, σχεδιάζοντας και εφαρμόζοντας κυρώσεις, αλλά επίσης στην ενεργειακή πολιτική. Οταν κοιτάξουμε τους αριθμούς, λαμβάνουμε περίπου 155 bcm αερίου ετησίως από τη Ρωσία και τα 50 bcm είναι σχεδόν το 1/3 αυτής της ποσότητας. Επομένως, αυτή είναι μια σοβαρή συνεισφορά που μας βοηθά αξιοσημείωτα να απομακρυνθούμε από το ρωσικό αέριο. Σε ό,τι αφορά την τιμή, είναι σαφές από τη Δήλωση ότι θα ληφθούν υπ’ όψιν η τιμή spot του Henry Hub Natural Gas και άλλοι σταθεροποιητικοί παράγοντες».
