Ποια είναι η φύση της προσωπικότητας; Υπάρχουν καθολικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά της κοινά σε όλους; Γεννιόμαστε με έναν συγκεκριμένο τύπο της ή «προγραμματιζόμαστε» από τους γονείς μας; Μας ορίζουν οι πρότερες εμπειρίες ή οι μελλοντικοί στόχοι μας; Επηρεάζεται η προσωπικότητα από τις διεργασίες του ασυνειδήτου μας; Σε τι βαθμό καθορίζεται από τα έμφυλα χαρακτηριστικά, τα κοινωνικά και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα; Πρόκειται για έκφραση του πραγματικού εαυτού μας ή για μάσκα που προβάλλουμε; Είναι σταθερή ή αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου; Πώς σχετίζεται με τα κοινωνικά μέσα; Είναι η συμπεριφορά μας διαφορετική, για παράδειγμα, στο Facebook σε σχέση με αυτή που θα είχαμε σε μια αντίστοιχη πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση; Ποια είναι η επίδραση της καθημερινής έκθεσης στον χώρο του Διαδικτύου στον ψυχισμό μας;
Duane P. Schultz, Sydney Ellen Schultz – Ψυχολογικές θεωρίες προσωπικότητας
Μετάφραση Χαρά Λυμπεροπούλου, Επιστημονική επιμέλεια Φώτιος Γ. Αναγνωστόπουλος.
Εκδόσεις Πεδίο, 2021, σελ. 688, τιμή 69,90 ευρώ
Θεμελιώδη ερωτήματα που είτε βρίσκονται στη βάση των προβληματισμών της επιστήμης της ψυχολογίας από τον καιρό ήδη της ανάπτυξης της ψυχαναλυτικής θεωρίας του Σίγκμουντ Φρόιντ, είτε συνιστούν προεκτάσεις τους που προκύπτουν από σημερινές μεταβολές του κόσμου γύρω μας, όλα τα παραπάνω αγγίζουν πρακτικά ζητήματα της καθημερινής ζωής που αφορούν το σύνολο των ανθρώπων. Πτυχές τους συχνά ανακύπτουν στις συνθήκες των κοινωνικών συναναστροφών μας, εγγράφονται στις οικογενειακές και επαγγελματικές σχέσεις μας. Εξ ου και ένα βιβλίο όπως οι Ψυχολογικές θεωρίες προσωπικότητας (εκδ. Πεδίο) του κοινωνικού ψυχολόγου Ντουέιν Σουλτς και της ερευνήτριας Σίντνεϊ Ελεν Σουλτς, το οποίο συγκεντρώνει σε επίτομη μορφή τα σύγχρονα επιστημονικά πορίσματα του πεδίου, αποτελεί αξιοπρόσεκτη επιλογή για όποιον επιθυμεί να εξοικειωθεί με τη θεματική αυτή.
Οι έννοιες και η πραγμάτευση
Αναγνωρισμένο εδώ και πολλά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες (βρίσκεται ήδη στην 11η έκδοσή του), το εγχειρίδιο αυτό συνιστά ένα πανόραμα των θεωριών περί προσωπικότητας. Αναλυτικότερα, παρουσιάζει την ψυχαναλυτική, τη νεοψυχαναλυτική, τη γενετική, την ανθρωπιστική, τη γνωστική, τη συμπεριφοριστική προσέγγιση, την προσέγγιση της διά βίου ανάπτυξης και εκείνη της κοινωνικής μάθησης, χωρίς να αγνοεί τις αναφορές στο κλινικό και πειραματικό έργο. Η αρχή γίνεται από τη θεωρία του Σίγκμουντ Φρόιντ και των βασικών της εννοιών («εγώ», «υπερεγώ», «εκείνο», μηχανισμοί άμυνας, χαρακτηριστικά προσωπικότητας), ακολουθεί η πραγμάτευση της αναλυτικής ψυχολογίας του Καρλ Γιουνγκ (συλλογικό ασυνείδητο, αρχέτυπα) και της ατομικής ψυχολογίας του Αλφρεντ Αντλερ (σύμπλεγμα κατωτερότητας), ενώ η μελέτη της νεοψυχαναλυτικής προσέγγισης κλείνει με την επισκόπηση του έργου της Κάρεν Χόρνεϊ (νευρωτικές ανάγκες και τάσεις). Επεται η θεωρία της ταυτότητας του Ερικ Ερικσον, η οποία εκφράζει τη διά βίου ανάπτυξη και η γενετική προσέγγιση όπως εκπροσωπείται από τους Γκόρντον Ολπορτ (κίνητρο και προσωπικότητα) και Ρέιμοντ Κατέλ και Χανς Αϊζενκ (θεωρία των «πέντε παραγόντων» του νευρωτισμού, της εξωστρέφειας, της δεκτικότητας, της προσήνειας και της ευσυνειδησίας και της «σκοτεινής τριάδας» του εγωκεντρισμού, της χειραγώγησης και της αντικοινωνικότητας). Η ανθρωπιστική προσέγγιση των Εϊμπραχαμ Μάσλοου και Καρλ Ρότζερς εστιάζει στη θεωρία της ιεράρχησης των αναγκών και της αυτοπραγμάτωσης, αντίστοιχα, η γνωστική προσέγγιση του Τζορτζ Κέλι επικεντρώνεται στη θεωρία των προσωπικών ερμηνευτικών κατασκευασμάτων. Την παρουσίαση κλείνουν ο συμπεριφορισμός του Μπ. Φ. Σκίνερ, η κοινωνική μάθηση του Αλμπερτ Μπαντούρα και η προσέγγιση του λεγόμενου «περιορισμένου βεληνεκούς» στη μελέτη της προσωπικότητας.
Οπως γίνεται αντιληπτό από τη διαδοχή των ονομάτων και των θέσεων, πρόκειται για μια εξαντλητική παράθεση της γνώσης και της εξέλιξης ενός δυναμικού και αναπτυσσόμενου κλάδου επιστημονικής έρευνας σε διάστημα ενάμιση περίπου αιώνα. Είναι δοσμένη με τη σαφήνεια εκείνη και τις απαραίτητες επεξηγηματικές λεπτομέρειες ώστε να μη χάνεται κανείς στον πλούτο της πληροφορίας, αλλά να πλοηγείται με ευχέρεια εντός του εύρους της. Την προσπάθεια αυτή συνδράμουν ένα πλήθος από βοηθητικά εργαλεία (εικόνες, περιλήψεις, διαγράμματα, πίνακες, βιβλιογραφία, γλωσσάριο) που συνοψίζουν τα κύρια σημεία και αποτελούν αφετηρία περαιτέρω διερεύνησης. Για τον μέσο αναγνώστη που θα θελήσει να εντρυφήσει στη μελέτη της ψυχολογίας της προσωπικότητας και στην ιστορία της ή τον φοιτητή του αντικειμένου που αναζητεί ένα περιεκτικό σύγγραμμα, αυτή εδώ είναι η κατάλληλη εισαγωγή.
