Ανενόχλητος συνεχίζει να μεταλλάσσεται ο πανδημικός ιός, μέσα από τον διαρκή πολλαπλασιασμό του στους ανθρώπους (αλλά και στα ζώα) που μολύνει. Μοιραία και ενώ οι κοινωνίες και οι οικονομίες – η μία μετά την άλλη – ανοίγουν αποφασιστικά «θρυμματίζοντας» την προστατευτική γυάλα, η αγωνία της ανάδυσης μιας σαρωτικής μετάλλαξης λειτουργεί ως «αγκάθι» που πληγιάζει την αισιοδοξία.

Ο κίνδυνος αναζωπύρωσης

Ηδη οι επιστήμονες εστιάζουν στα νεότερα δεδομένα που αφορούν την ανακάλυψη νέων παραλλαγών του κορωνοϊού στην Κίνα και την εμφάνιση ενός δυνητικά πιο μεταδοτικού στελέχους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και παρότι προς το παρόν οι παρατηρήσεις δεν προκαλούν ανησυχία, οι εξελίξεις επαναφέρουν στο επίκεντρο τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της πανδημίας.

Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Αλκιβιάδης Βατόπουλος, «εκείνο που έχουμε πει από την αρχή είναι ότι ο ιός θα μεταλλάσσεται συνέχεια. Κάποιες από αυτές τις μεταλλάξεις δημιουργούν μια καινούργια παραλλαγή που τυγχάνει να είναι πιο μεταδοτική. Και εφόσον έχει την ικανότητα να μολύνει ευκολότερα, επικρατεί των υπολοίπων».

Μάλιστα, ο καθηγητής παραλληλίζει τη… θάλασσα των μεταλλάξεων με τα κλαδιά του δέντρου που συνέχεια αναπτύσσονται και συνεπακόλουθα δημιουργούνται νέες διακλαδώσεις. Εντούτοις ο ίδιος κρατάει αποστάσεις από τη θεωρία που θέλει αυτή τη βιολογική μηχανή να παράγει κατά την εξελικτική διαδικασία παραλλαγές πιο μεταδοτικές και συνάμα πιο ήπιες για τον άνθρωπο.

Αναλυτικότερα και όπως διευκρινίζει ο κ. Βατόπουλος, το κυρίαρχο όπλο των μεταλλάξεων, αυτό δηλαδή που καθορίζει την επιδημιολογία, είναι η μεταδοτικότητά τους. «Υπάρχει η πιθανότητα κάποια από αυτές τις παραλλαγές εκτός από μεταδοτική να είναι και πιο παθογόνος. Θυμίζω για παράδειγμα πως η Δέλτα ήταν πιο μεταδοτική από την Αλφα και παράλληλα ευθυνόταν για σοβαρότερη νόσηση. Η Ομικρον, από την άλλη, χαρακτηρίζεται πιο ήπια. Ομως η πορεία δεν είναι γραμμική και δεν είναι μοιραία. Υπάρχει μια αβεβαιότητα. Τι εννοώ με αυτό; Είναι σχεδόν μοιραίο πως οι μεταλλάξεις που επικρατούν είναι πιο μεταδοτικές αλλά δεν είναι μοιραίο πως θα είναι και λιγότερο νοσογόνες. Η κύρια πιθανότητα είναι να είναι λιγότερο επικίνδυνες, όμως δεν υπάρχουν κανόνες. Συνεπώς, μια μετάλλαξη που είναι πιο παθογόνα, αν είναι και πιο μεταδοτική, θα επικρατήσει».

Από τη θεωρία στην… πράξη

Στα πολλαπλά ερωτήματα του τύπου «τι θα συνέβαινε εάν…;» επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις οι επιστήμονες ανά τον κόσμο, μελετώντας τον ιό και τις πιθανές παραλλαγές του στα εργαστήριά τους. Στο πλαίσιο αυτό, ερευνητές του τμήματος Μοριακής Βιολογίας στο Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας στο Πεκίνο επιχείρησαν να ρίξουν φως σε ένα υποθετικό, πλην όμως όχι αδιανόητο σενάριο.

Πιο συγκεκριμένα και όπως σημειώνουν στη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature» στις αρχές του περασμένου μήνα, η Ομικρον χαρακτηρίζεται από μειωμένα ποσοστά νοσηλείας. Εν τούτοις ο μηχανισμός που μειώνει την παθογένεια στο συγκεκριμένο στέλεχος παραμένει ασαφής. Από την άλλη, ο τύπος (ή αλλιώς μετάλλαξη του γενετικού υλικού) L452R που συναντάται στη Δέλτα (και σημειωτέον απουσιάζει από την Ομικρον), είναι η αιτία που την έκανε πιο μολυσματική αλλά παράλληλα ενίσχυσε την ικανότητά της να προσβάλλει το κατώτερο αναπνευστικό.

Τι θα συνέβαινε συνεπώς εάν ο συγκεκριμένος τύπος… εισχωρούσε στην Ομικρον; Οι ερευνητές δημιούργησαν στο εργαστήριο αυτή τη νέα παραλλαγή (την ονόμασαν Omicron – L452R) και έπειτα μόλυναν με αυτήν πειραματόζωα. Τι ανακάλυψαν; Πως αυτή η… τεχνητή εκδοχή δίνει την ικανότητα στον ιό που γεννήθηκε στο εργαστήριο να προσδένεται στους πνεύμονες (όπως δηλαδή η Δέλτα), με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Και παρότι οι θεωρητικές και πειραματικές προσεγγίσεις από τα όσα εξελίσσονται στο εδώ και στο τώρα αποτελούν δύο διαφορετικούς «κόσμους», η περίπτωση να συναντηθούν αυτοί οι δύο κόσμοι είναι κάθε άλλο παρά απίθανη. Η απόδειξη; Πολύ πρόσφατα έγινε αναφορά πως εντοπίστηκε στη Νότια Αφρική μια ενισχυμένη παραλλαγή Ομικρον 2, που βαφτίστηκε ΒΑ.2 + L452R. Πλέον και υπό τις εξελίξεις αυτές, αυτό που οι ειδικοί αναμένουν να δουν είναι εάν στο προσεχές μέλλον θα αυξηθούν οι νέες εισαγωγές.

Το υβρίδιο «ΧΕ» στο Ηνωμένο Βασίλειο

Παράλληλα, ένα υβρίδιο των ΒΑ.1 και BA.2 που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο και ονομάστηκε «ΧΕ» φαίνεται να είναι η πιο μεταδοτική παραλλαγή που έχει εμφανιστεί μέχρι τώρα. Και ενώ η «ΧΕ» εντοπίστηκε ήδη και στην Ινδία, με τις πρώτες ενδείξεις να δείχνουν πως είναι κατά 10% πιο μεταδοτική από την αρχική Ομικρον, ο επικεφαλής επιδημιολόγος της Μουμπάι αναφέρει πως αν δεν αναπτύξει «ειδικές ικανότητες» να μολύνει, να παρακάμψει την ανοσία ή να προκαλέσει σοβαρή νόσηση η απειλή από την παραλλαγή «XE» είναι αρκετά χαμηλή.

Το νέο ξέσπασμα στην Κίνα και η 4η δόση

Το βλέμμα όλων είναι στραμμένο και στην Κίνα, όπου οι κάτοικοι αναβιώνουν μνήμες από το 2019 εξαιτίας του νέου πανδημικού ξεσπάσματος. Εκεί οι Aρχές έχουν εντοπίσει δύο νέες υποπαραλλαγές Oμικρον που δεν ταιριάζουν με καμία υπάρχουσα αλληλουχία. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει σαφής απάντηση εάν η εξελισσόμενη έξαρση είναι μικρής σημασίας ή εάν μπορεί να αποτελεί ένδειξη μελλοντικών προβλημάτων.

Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η 4η δόση λαμβάνει το πράσινο φως και στη χώρα μας, ώστε να ενισχυθεί η προστασία των πλέον ευάλωτων – δηλαδή, των πολιτών 60+. Και επίσης, σε αυτή την ασάφεια εδράζεται και η αμφιθυμία των ειδικών στη χώρα μας σε ό,τι αφορά την αφαίρεση της μάσκας, με αποτέλεσμα το συγκεκριμένο μέτρο να είναι και το τελευταίο που θα καταργηθεί.

Ενδεικτική ήταν σε κάθε περίπτωση η πρόσφατη τοποθέτηση του καθηγητή Λοιμωξιολογίας Σωτήρη Τσιόδρα, στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, υπογραμμίζοντας πως το καλοκαίρι θα υποχωρήσει η πίεση από τον ιό και στο εξής θα πρέπει να φροντίσουμε για αποτελεσματικά συστήματα επιτήρησης που αφορούν τη Δημόσια Υγεία.

Μάλιστα, όπως ανέφερε, σε συνεργασία με το ECDC και την Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Καταστάσεων Εκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης (HERA) εξετάζονται τέσσερα-πέντε σενάρια ώστε η Ευρώπη να ανταποκρίνεται εφεξής ταχύτατα στην κρίση. «Η επιστήμη ελπίζει για το καλύτερο αλλά προετοιμάζεται για το χειρότερο. Αυτό είναι το δόγμα της επιστήμης» ήταν τα τελευταία λόγια με τα οποία έκλεισε τη συζήτηση.