Σημαντικές αναταράξεις στις αγορές και τεράστια επιβάρυνση σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις προκύπτουν από τις πωλήσεις προϊόντων συγκεκριμένων επιχειρήσεων σε απίστευτα υψηλές τιμές. Ας δούμε την πραγματικότητα της αγοράς με αντικειμενικούς όρους.
Ο ανταγωνισμός στην ελεύθερη οικονομία λειτουργεί σαν ασπίδα προστασίας στην ανεξέλεγκτη αύξηση των τιμών των προϊόντων και των υπηρεσιών. Το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει και τους κανόνες ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού, η δημιουργία καρτέλ (ομάδες επιχειρήσεων που καθορίζουν τις τιμές όπως και όταν θέλουν) καθώς και η δημιουργία μονοπωλίων και μονοπωλιακών καταστάσεων στην αγορά.
Παράλληλα, υπάρχουν επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση, δηλαδή κυριαρχούν και μοιράζονται το, συντριπτικά, μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς π.χ. εταιρείες παραγωγής και εμπορίας ενέργειας, εταιρείες παραγωγής φαρμάκων, τράπεζες , κινητή και σταθερή τηλεφωνία, αερομεταφορές κλπ.
Ο πολίτης – καταναλωτής έχει πολύ λίγες εναλλακτικές λύσεις και ελάχιστες επιλογές προκειμένου να προμηθευτεί προϊόντα και υπηρεσίες σε χαμηλές τιμές, όταν δεν δουλεύει ο ανταγωνισμός. Είναι, επί της ουσίας, εγκλωβισμένος, εξαρτώμενος από την ¨ όρεξη ¨ των μεγάλων παικτών και από το πώς και πότε ανεβάζουν τις τιμές προκειμένου να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους.
Δύο βασικά είδη κερδών αξιολογούνται σε οποιαδήποτε επιχείρηση:
1. Το μικτό περιθώριο κέρδους (είναι η απόσταση μεταξύ του κόστους αγοράς ενός προϊόντος και της τιμής πώλησης του, χωρίς ΦΠΑ)
2. Το καθαρό περιθώριο κέρδους προ φόρων (που αυξάνεται όταν αυξάνεται το μικτό κέρδος και το σύνολο των εξόδων παραμένουν σταθερά).
Για να διαμορφωθεί η τελική λιανική τιμή, που αφορά τον πολίτη – καταναλωτή, προστίθεται στην καθαρή διαμορφωμένη τιμή των προϊόντων διάφορα τέλη και επιβαρύνσεις (δηλαδή φόροι με άλλο όνομα) και στο τέλος, επιβάλλεται ΦΠΑ (ανάλογα με την περίπτωση).
Οποίος θέλει πραγματικά να βάλει συγκεκριμένα όρια στην αγορά μπορεί να επιβάλλει, σε όσα προϊόντα και υπηρεσίες θέλει, το μοντέλο της διατίμησης στις τιμές Χονδρικής και Λιανικής πώλησης.
Η φαρμακευτική αγορά είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων. Τα φάρμακα έχουν απολύτως προσδιορισμένη ανώτατη λιανική τιμή με ΦΠΑ 6%. Το δελτίο τιμών φαρμάκων εκδίδεται κάθε 3 μήνες. 10.000 φαρμακεία, 150 φαρμακαποθήκες, πάνω από 140 φαρμακευτικές εταιρείες (εκ των οποίων 10 αλλοδαπές κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς) λειτουργούν στην Ελλάδα με απολύτως κλειδωμένα περιθώρια μικτού κέρδους (π.χ. το μικτό κέρδος των φαρμακαποθηκών ορίζεται σε λιγότερο από 8% για τις πωλήσεις φαρμάκων εντός της χώρας) και απολύτως κλειδωμένες λιανικές και νοσοκομειακές τιμές φαρμάκων.
Τα φάρμακα, τα τρόφιμα, το νερό και η ενέργεια είναι τα βασικά υλικά για την ύπαρξή μας και την ποιότητα της ζωής μας.
Η κυβέρνηση μπορεί να επιβάλλει διατίμηση σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα (ελέγχοντας απόλυτα και τις λιανικές τιμές), ακόμα και το πάγωμα – αναστολή λειτουργίας του χρηματιστήριου ενέργειας, για όσο διάστημα διαρκεί η κρίση.
Σε συνθήκες , οικονομικής και υγειονομικής κρίση, πραγματικού πολέμου στην Ευρώπη που μετατρέπεται σε ανθρωπιστική κρίση , μία είναι η απάντηση. Αυτή που έδωσε ο Μάριο Ντράγκι και έσωσε το ευρώ και την ευρωπαϊκή συνοχή πριν από μερικά χρόνια: whatever it takes (Ότι χρειαστεί).
*Ο κ. Χρήστος Μουρίκης είναι οικονομολόγος, μέλος του μητρώου εμπειρογνωμόνων της εδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους
