Το όχι και τόσο μακρινό 2011 και ενώ η χώρα αγκομαχούσε κυριολεκτικά μέσα στα μνημόνια, η τότε υπουργός Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου έφερε έναν καινούριο νόμο για την Ανώτατη Εκπαίδευση.
Μία από τις ρυθμίσεις που περιλάμβανε και η οποία είχε συζητηθεί πολύ από όταν διατυπώθηκε ως πρόταση ήταν αυτή που αφορούσε τα Συμβούλια Ιδρύματος.
Η πρόταση αυτή έλεγε ότι τα Πανεπιστήμια δεν μπορούσαν μόνο να έχουν τα όργανα διοίκησης που εξέλεγε η ίδια η πανεπιστημιακή κοινότητα.
Χρειαζόταν και ένα επιπλέον όργανο που θα αποτελείτο κυρίως από «εξωτερικούς», δηλαδή ανθρώπους που δεν προέρχονταν από το ίδρυμα.
Η λογική ήταν ότι τα Πανεπιστήμια δεν μπορούσαν από μόνα τους να διοικηθούν σωστά.
Το παράδοξο ήταν ότι αυτή την πρόταση δεν την είχαν κάνει τα ίδια τα πανεπιστήμια, δεν την είχαν κάνει οι άνθρωποι που εργάζονταν σε αυτά.
Ως προς τη διοίκηση το μόνο που είχε τεθεί, ήδη αρκετά χρόνια πριν, ήταν να καταργηθεί η συμμετοχή των φοιτητικών παρατάξεων στην εκλογή οργάνων διοίκησης, γιατί δυστυχώς γινόταν κανονική συναλλαγή.
Το αποτέλεσμα της ρύθμισης ήταν να επέλθει ακόμη μεγαλύτερη αναστάτωση στα πανεπιστήμια, σε μια περίοδο που ούτως ή άλλως η χώρα ήταν σε αναταραχή.
Και μη νομίζετε ότι αντιδρούσαν μόνο οι «συνήθεις ύποπτοι» φοιτητές των παρατάξεων και σχημάτων της Αριστεράς. Οι Πρυτάνεις αντιδρούσαν, οι Σύγκλητοι, οι καθηγητές, ακόμη και αρκετοί από αυτούς που κομματικά ανήκαν στη ΝΔ.
Σταδιακά το θεσμικό πλαίσιο αυτό «ξηλώθηκε» και επιστρέψαμε σε Πρυτάνεις που εκλέγονται και γι’ αυτό έχουν τη νομιμοποίηση που χρειάζονται.
Τώρα πληροφορούμαι ότι η υπουργός Παιδείας κ. Κεραμέως θέλει να επαναφέρει αυτό το σύστημα διοίκησης. Θέλει την πραγματική εξουσία στα Πανεπιστήμια να την έχει το «Συμβούλιο Διοίκησης» και όχι εκλεγμένοι Πρυτάνεις και να θεσμοθετηθεί ένας «Διευθύνων Σύμβουλος» σε κάθε πανεπιστήμιο.
Πληροφορούμαι, επίσης, ότι για όλα αυτά υπάρχει αρκετή συζήτηση εντός της κυβέρνησης, καθώς υπάρχουν και φωνές που δικαιολογημένα αντιδρούν σε ένα μέτρο που υπάρχει κίνδυνος απλώς να φέρει παραπάνω αναστάτωση και να κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Καταλαβαίνω ότι στα μάτια ορισμένων τα Πανεπιστήμια δεν λειτουργούν «σωστά».
Τους φαντάζει παράξενο ότι υπάρχει συχνά μεγάλη συζήτηση για αποφάσεις, ότι χρειάζονται σύνθετες διαδικασίες κάποιες φορές για να εγκριθούν πρότζεκτ, ότι συχνά υπάρχουν αντιδράσεις και κινήματα.
Γνωρίζω ότι αρκετοί θα ήθελαν να λειτουργούν τα πανεπιστήμια με όρους επιχειρήσεων. Να έχουν CEO και στελέχη που να μπορούν να πάρουν πληροφορίες.
Μόνο που τα Πανεπιστήμια είναι χώροι που παράγουν γνώση, καινοτομίες, ιδέες. Δεν είναι μαγαζιά.
Και συχνά οι άνθρωποι που τα λένε όλα αυτά δεν γνωρίζουν την κατάσταση στην Ανώτατη Εκπαίδευσης. Συχνά μπορεί και να μην έχουν περάσει ποτέ από το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.
Σίγουρα τα Πανεπιστήμια έχουν ακόμη μεγάλη γραφειοκρατία και εμπόδια σε πρωτοβουλίες, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να αλλάξει ο χαρακτήρας τους. Και το να είναι μια κοινότητα που έχει ένα βαθμό αυτοδιοίκησης καλό είναι. Για να μπορείς να διοικείς κάτι που παράγει γνώση και καινοτομία, πρέπει να είσαι κομμάτι του, κομμάτι της περιπέτειας της γνώσης και της έρευνας.
Άλλωστε, όσοι γνωρίζουμε τον κόσμο των επιχειρήσεων, ξέρουμε πολύ καλά ότι ακόμη και ο καλύτερος CEO άμα πέσει αλεξιπτωτιστής σε έναν χώρο που δεν τον κατέχει, που δεν γνωρίζει τα προβλήματα, αλλά και τις δυνατότητές του και εάν δεν προσπαθήσει να οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με αυτούς που όντως «κάνουν τη δουλειά», δηλαδή παράγουν γνώση και επιστήμη, απλώς θα κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Σε τελική ανάλυση ας δούμε και κάτι άλλο: εδώ και αρκετά χρόνια τα ελληνικά πανεπιστήμια, παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις ελλείψεις πόρων και προσωπικού, έχουν κάνει τεράστια πρόοδο. Παράγουν επιστήμονες με σημαντικά προσόντα, παράγουν έρευνα, παράγουν καινοτομία. Όσο μπορούν συνδέονται με επιχειρήσεις που επενδύουν στη γνώση και κάποιες φορές γίνονται πεδία μιας νέας επιχειρηματικότητας.
Την ίδια ώρα παραμένουν χώροι σχετικά δημοκρατικοί. Έχουν διαμαρτυρίες, έχουν πολιτικοποιημένους φοιτητές, έχουν και καταληψίες (πολλοί από τους οποίους μετά διαπρέπουν στους τομείς τους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό), αλλά τα πανεπιστήμια είναι για να παράγουν και αμφισβήτηση και κινήματα.
Τα έχουν κάνει όλα αυτά με ένα θεσμικό πλαίσιο που εξασφαλίζει ότι είναι και αυτοδιοίκητα. Ποιος ο λόγος αυτό να αλλάξει τώρα;
Ας δείξουμε εμπιστοσύνη στους ανθρώπους των πανεπιστημίων. Ας αφήσουμε τα επικίνδυνα πειράματα. Και ας στηρίξουμε όσο μπορούμε αυτούς τους χώρους που σε τελική ανάλυση συνδιαμορφώνουν το μέλλον αυτής της χώρας.
