Η δημόσια διοίκηση σε παγκόσμιο επίπεδο αντιμετωπίζει προκλήσεις που συνδέονται με τους ρυθμούς ανταπόκρισης στην αντιμετώπιση κρίσεων, αλλά και την υιοθέτηση της καινοτομίας για την αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων της σύγχρονης εποχής. Η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει ότι η διοίκηση διαχρονικά βασίζεται σε μοντέλα που κυρίως «αντιδρούν» σε εξωτερικά γεγονότα παρά τα «προλαμβάνουν».
Πλέον ο κόσμος καθοδηγείται από δεδομένα – και η δημόσια διοίκηση δεν θα πρέπει να διαφέρει. Η πανδημία του κορωνοϊού ανέδειξε με έντονο τρόπο τη σημασία των δεδομένων και της τεχνολογίας στη λήψη ορθολογικών αποφάσεων και επιτάχυνε την πορεία προς μια «προληπτική δημόσια διοίκηση». Τα παραδοσιακά μοντέλα σήμερα αντιμετωπίζουν προκλήσεις στη χάραξη πολιτικών λόγω της αβεβαιότητας αλλά και του υψηλού ρυθμού με τον οποίο αλλάζουν οι προσδοκίες των πολιτών, η τεχνολογία, η καινοτομία και τα επιχειρηματικά μοντέλα. Αντίθετα, η προληπτική δημόσια διοίκηση αξιοποιεί αναδυόμενες τεχνολογίες (όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων) προκειμένου να εντοπίσει τάσεις, μελλοντικές ανάγκες και προβλήματα πριν αυτά πραγματωθούν και έτσι βελτιώνει τον σχεδιασμό των πολιτικών με στόχο την επίτευξη υψηλότερης αποδοτικότητας.
Αρκετές χώρες έχουν ήδη ξεκινήσει την υιοθέτηση σχετικών πρακτικών για τη μετάβαση προς μία «προληπτική» δημόσια διοίκηση. Ενδεικτικά αναφέρονται ειδικές δομές (foresight units) οι οποίες στοχεύουν στην αναγνώριση μέγα-τάσεων, δυνάμεων και γεγονότων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα – ανθεκτικότητα της δημόσιας διοίκησης. Παράλληλα, μέσω της ανάπτυξης «ψηφιακών διδύμων» σχεδιάζονται πιθανές εναλλακτικές του μέλλοντος με στόχο την ανάπτυξη στρατηγικών και τη χάραξη σχετικών πολιτικών με μεγαλύτερο αντίκτυπο. Σημαντική δυναμική παρουσιάζουν οι πρακτικές συμμετοχικής διακυβέρνησης, όπου η δημόσια διοίκηση σε συνεργασία με ομάδες εμπλεκομένων προβαίνει στη χάραξη προσαρμοσμένων πολιτικών, εφαρμόζοντας αρχές της συμπεριφορικής επιστήμης στη βάση των παραπάνω εναλλακτικών σεναρίων.
Ιδιαίτερης σημασίας για μία προληπτική δημόσια διοίκηση είναι και η ικανότητα «προσαρμογής» (agility) μέσω δομών, διαδικασιών και συστημάτων που θα επιτρέπουν την έγκαιρη και συστηματική αντίδραση στην αλλαγή βασικών παραμέτρων σχεδιασμού. Ειδικότερα, η ιδέα του «rapid prototyping» μπορεί να αξιοποιηθεί για την παραγωγή πολιτικών σε προστατευμένα κανονιστικά περιβάλλοντα (regulatory sandboxes), όπου μέσω σταδιακών εφαρμογών νέων ρυθμίσεων μπορεί να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των ρυθμίσεων.
Η προληπτική δημόσια διοίκηση μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη και στην εφαρμογή πολιτικών, βελτιώνοντας τις διεπαφές με πολίτες και επιχειρήσεις και περιορίζοντας το διοικητικό κόστος από την εφαρμογή αναγκαίων ρυθμίσεων. Αξιοποιώντας δεδομένα μπορούν να προβλεφθούν ανάγκες αλλά και πιθανά προβλήματα και να σχεδιαστούν βελτιωμένες, προσωποποιημένες υπηρεσίες μέσα από ενιαίες ψηφιακές πλατφόρμες, προβαίνοντας ακόμα και στην προληπτική εξυπηρέτηση χωρίς να απαιτείται κάποιο σχετικό αίτημα (No Touch Government).
Το σίγουρο είναι ότι η δημόσια διοίκηση πρέπει να αξιοποιήσει τη δυναμική του ψηφιακού μετασχηματισμού που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού. Επενδύοντας σε ικανότητες που θα την καταστήσουν «προληπτική», η δημόσια διοίκηση θα μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη σε εξυπηρετούμενους πολίτες και επιχειρήσεις, διασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητά της σε συνθήκες έντονης αβεβαιότητας και ισχυρών τεχνολογικών εξελίξεων.
*Ο κ. Σωτήρης Μπατζιάς είναι Director, Strategy/ Government & Public Services Leader της Deloitte
