Ενώ το στρατιωτικό σκέλος του πολέμου στην Ουκρανία φαινόταν, όπως και το διπλωματικό, «κολλημένο» σε αδιέξοδο, την Παρασκευή το απόγευμα η ρωσική πλευρά έριξε μια «βόμβα» που μπορεί να αλλάξει την έκβαση της σύρραξης: το υπουργείο Αμυνας της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι οι δυνάμεις του θα επικεντρώνονταν στο εξής στην «απελευθέρωση» του Ντονμπάς. Αυτό βεβαίως μένει να αποδειχθεί στο πεδίο της μάχης, όπου οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν καταφέρει να προκαλέσουν ρωγμές στη ρωσική επιχείρηση: όχι μόνο έχουν κρατήσει τον ρωσικό στρατό έξω από τις μεγάλες πόλεις, αλλά και έχουν σημειώσει ορισμένες νίκες απωθώντας τους Ρώσους, κυρίως σε απομακρυσμένες γειτονιές του Κιέβου. Μόνο η πραγματικότητα στο μέτωπο, δηλαδή αν θα χαλαρώσει το σφυροκόπημα των ουκρανικών πόλεων, θα δείξει αν η Μόσχα το εννοεί ότι οι δυνάμεις της επικεντρώνονται στο Ντονμπάς.
Περιορισμένα
εδαφικά κέρδη
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που συμπλήρωσε ήδη έναν μήνα, έχει να επιδείξει περιορισμένα εδαφικά κέρδη. Αν και πόλεις όπως η Μαριούπολη και το Χάρκοβο σφυροκοπούνται αδιάκοπα με πυρά και περισσότεροι από 100.000 κάτοικοι της πρώτης είναι πολιορκημένοι επί εβδομάδες χωρίς νερό, τρόφιμα, θέρμανση, ηλεκτρισμό και επικοινωνίες, η μοναδική πόλη που έχουν καταλάβει οι Ρώσοι παραμένει η Χερσόνα, στα νότια, ανάμεσα στη Μαριούπολη και στην Οδησσό – και αυτό επειδή δεν θεωρήθηκε μεγάλης στρατηγικής σημασίας από τον ουκρανικό στρατό, γι’ αυτό δεν υπήρχαν δυνάμεις για να την υπερασπιστούν. Αλλά ακόμη και στη Χερσόνα οι ουκρανοί πολίτες διαδηλώνουν κατά της ρωσικής εισβολής, αψηφώντας τον ρωσικό στρατό και δείχνοντας πόσο δύσκολο θα είναι για τους Ρώσους να επιβληθούν στους Ουκρανούς ακόμη και αν κατακτήσουν τη χώρα.
Με βάση αυτά τα στοιχεία, εκφράζεται η ελπίδα ότι η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Αμυνας ότι ο στρατός του θα επικεντρωθεί στην «απελευθέρωση» του Ντονμπάς δείχνει υποχώρηση της Μόσχας από τον ευρύτερο στόχο να κατακτήσει μεγαλύτερα τμήματα της Ουκρανίας. «Οι δυνάμεις μας θα επικεντρωθούν στο κυριότερο – την πλήρη απελευθέρωση του Ντονμπάς» δήλωσε ο Σεργκέι Ρουντσκόι, υπαρχηγός των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, στο ρωσικό πρακτορείο Interfax – τη δήλωση αναπαρήγαγαν όλα τα μεγάλα φιλοκρεμλικά ρωσικά μέσα.
Τι ισχυρίζεται
η ρωσική πλευρά
Πρόσθεσε ότι η «ειδική επιχείρηση» (όπως αποκαλεί η Ρωσία την εισβολή στην Ουκρανία) είναι «επιτυχημένη» και ότι ο ρωσικός στρατός έχει περικυκλώσει αρκετές μεγάλες πόλεις αλλά ηθελημένα δεν προσπάθησε να τις καταλάβει. Η Μόσχα, μάλιστα, παράλλαξε τη ρητορική της εξηγώντας πλέον τη στρατιωτική «επιτυχία» της ως εξής: οι Ρώσοι περικύκλωσαν γρήγορα το Κίεβο, το Χάρκοβο και άλλες ουκρανικές πόλεις και κατέλαβαν τμήματα της Νότιας Ουκρανίας προκειμένου να προκαλέσουν αντιπερισπασμό στις ουκρανικές δυνάμεις ώστε οι ρωσικές να προελάσουν ευκολότερα στο Ντονμπάς.
Στο Ντονμπάς, στην Ανατολική Ουκρανία – όπου αυτονομιστές με τη βοήθεια ρωσικών δυνάμεων πολεμούν τον ουκρανικό στρατό και το Τάγμα του Αζόφ από το 2014 -, οι Ρώσοι ελέγχουν, σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Αμυνας, το 93% της (αυτοανακηρυχθείσας) Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουχάνσκ και το 54% της (επίσης αυτοανακηρυχθείσας) Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ.
Ανακατέλαβαν
πόλεις οι Ουκρανοί
Στην υπόλοιπη Ουκρανία, οι γραμμές του μετώπου δεν έχουν μετακινηθεί καθόλου εδώ και αρκετές ημέρες σε πολιορκημένες πόλεις όπως το Χάρκοβο, το Τσερνίχιβ και το Μικολάιβ. Αντίθετα, στο Κίεβο οι ουκρανικές δυνάμεις σημείωσαν κέρδη, ενώ ουκρανικά πυρά κατέστρεψαν ένα ρωσικό πολεμικό αποβατικό πλοίο στο λιμάνι του Μπερντιάνσκ, στη Θάλασσα του Αζόφ, την Πέμπτη. Το Κίεβο κρατάει καλά, αν και σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν επί ημέρες τυλιγμένο στον καπνό από τις πολυάριθμες φωτιές που έχουν βάλει οι αδιάκοπες μάχες στα περίχωρά του.
Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν ανακαταλάβει συνοικίες και πόλεις ανατολικά του Κιέβου, όπως το Μπρόβαρι. Στο άλλο μεγάλο μέτωπο, στα βορειοδυτικά του Κιέβου, οι Ουκρανοί ανακατέλαβαν το Ιρπίν, το Χοστομέλ και την Μπούτσα. Οι δύο ρωσικές φάλαγγες, που απειλούν την ουκρανική πρωτεύουσα από τα βορειοδυτικά και τα ανατολικά, παραμένουν «παγωμένες» στις θέσεις τους επί εβδομάδες.
«Ο ουκρανικός στρατός έχει αρχίσει μια αντεπίθεση που άλλαξε τη δυναμική της σύγκρουσης: το ερώτημα δεν είναι πλέον πόσο έχουν προελάσει οι ρωσικές δυνάμεις αλλά αν οι Ουκρανοί τις απωθούν» έγραψαν οι «New York Times».
Η χρήση πυρηνικών
και τα αντίποινα
Η Ουάσινγκον, πάντως, και πολλοί δυτικοί αναλυτές επιμένουν πως αν ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αισθανθεί ότι βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο στην Ουκρανία, θα «κλιμακώσει για να αποκλιμακώσει» τον πόλεμο – δηλαδή δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήσει χημικά ή βιολογικά όπλα, ακόμη και πυρηνικά. Ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, στη διάρκεια της επίσκεψής του στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα, είπε ότι η χρήση χημικών ή βιολογικών όπλων από τη Μόσχα θα προκαλέσει απάντηση της Δύσης, η οποία θα είναι ανάλογη της ρωσικής ενέργειας. Πρόσθετη ανησυχία προκαλεί και το γεγονός ότι από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία ανάμεσα στον αμερικανό υπουργό Αμυνας Λόιντ Οστιν και τον ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Σοϊγκού, καθώς και ανάμεσα στον αμερικανό αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων, στρατηγό Μαρκ Μάιλι, και τον ρώσο ομόλογό του Βαλερί Γερασίμοφ. Το Πεντάγωνο παραδέχθηκε ότι οι Αμερικανοί προσπάθησαν να μιλήσουν στο τηλέφωνο με τους ρώσους ομολόγους, αλλά οι δεύτεροι αρνήθηκαν την επικοινωνία. Η κατάσταση αυτή εγείρει ανησυχίες διότι ο ρωσικός στρατός επιχειρεί πολύ κοντά σε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, κυρίως στην Πολωνία και στη Ρουμανία, και η συνεννόηση σε υψηλό επίπεδο είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί η περίπτωση οι δύο πλευρές να εμπλακούν σε πόλεμο από λάθος ή παρεξήγηση.
Στη μάχη και τάγματα εθελοντών και βετεράνων
Σύμφωνα με ανάλυση του Foreign Affairs, «ο ρώσος πρόεδρος ενήργησε παρορμητικά όταν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία. Αν τώρα σκεφθεί στρατηγικά, θα περιορίσει τη «χασούρα» και θα αναζητήσει έναν τρόπο για να τελειώσει τον πόλεμο. Τους ευρύτερους πολιτικούς του στόχους ήδη τους έχει χάσει. Δεν μπορεί να ελέγξει την Ουκρανία».
Στο πλευρό του ουκρανικού στρατού πολεμούν λευκορώσοι αντιφρονούντες, πολλοί από τους οποίους είχαν καταφύγει στην Ουκρανία κυνηγημένοι από τον δικτάτορα Αλεξάντρ Λουκασένκο. Οι Λευκορώσοι έχουν σχηματίσει το τάγμα εθελοντών Κάστους Καλινούσκι, που αποτελεί μέρος του επίσημου ουκρανικού στρατού και προς το οποίο εξέφρασε την υποστήριξή της η εξόριστη ηγέτης της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόσφκαγια. Υπάρχει ένα ακόμη τάγμα ξένων εθελοντών από διάφορες χώρες, που περιλαμβάνει ακόμη και βετεράνους του αμερικανικού στρατού όπως και Ευρωπαίους.
Ο απολογισμός
της καταστροφής
Εναν μήνα μετά την έναρξη του πολέμου, στις 24 Φεβρουαρίου, το ένα τέταρτο των 44 εκατ. Ουκρανών έχει εκτοπιστεί, τα 3,7 εκατ. από αυτούς εκτός της χώρας τους (κυρίως στην Πολωνία που έχει υποδεχθεί 2,2 εκατ. πρόσφυγες). Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν επανειλημμένως πλήξει αμάχους, σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία και καταστήματα.
Οι «New York Times» πραγματοποίησαν μεγάλη έρευνα με βάση μαρτυρίες από τους απεσταλμένους τους στην Ουκρανία, χιλιάδες φωτογραφίες, βίντεο και επίσημες ανακοινώσεις απ’ όλες τις πλευρές και κατέληξαν ότι από την αρχή της εισβολής τουλάχιστον 1.500 μη στρατιωτικά κτίρια έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί. Σε αυτά περιλαμβάνονται 23 νοσοκομεία και άλλες υποδομές υγείας, 330 σχολεία, 27 κτίρια πολιτισμού, 98 εμπορικά κτίρια και 900 σπίτια και διαμερίσματα. «Λόγω των δυσκολιών εξαιτίας του πολέμου, οι αριθμοί είναι μικρότεροι από τους πραγματικούς, αλλά δείχνουν πώς, μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες, η κανονική καθημερινή ζωή των Ουκρανών καταστράφηκε, ενώ η Ρωσία βρίσκεται υπό έρευνα για πιθανά εγκλήματα πολέμου» έγραψε η αμερικανική εφημερίδα.
Επίθεση σε σαουδαραβικές εγκαταστάσεις πετρελαίου
Την πιθανότητα για αναταραχές και αύξηση των τιμών στην ενεργειακή αγορά ενισχύει η επίθεση σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαίου της σαουδαραβικής Aramco στην Τζέντα. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε με μια σειρά από ντρόουν και ρουκέτες που εκτόξευσαν την Παρασκευή από την Υεμένη οι αντάρτες Χούθι, που υποστηρίζονται από το Ιράν. Οι Χούθι ανακοίνωσαν ότι έστειλαν πυραύλους και σε παρόμοιες εγκαταστάσεις στο Ριάντ, την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, αλλά οι Αρχές απάντησαν ότι τους αναχαίτισε η αντιπυραυλική άμυνα της χώρας.
Οι πληρωμές σε ρούβλια και ο κίνδυνος να «σπάσουν»τα συμβόλαια
Μυστήριο παραμένει πώς και αν θα εφαρμοστεί η πρόθεση της Μόσχας να πληρώνεται σε ρούβλια από τις «εχθρικές χώρες» που αγοράζουν ρωσικό φυσικό αέριο. Ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν το ανακοίνωσε την Τετάρτη, δίνοντας μία εβδομάδα περιθώριο στην κεντρική ρωσική τράπεζα να οργανώσει την αλλαγή, σε μια κίνηση που ερμηνεύεται ότι αποσκοπεί στο να στηρίξει το ρούβλι που έχει χάσει άνω του 20% της αξίας του το τελευταίο τρίμηνο. Η άμεση επίπτωση από την ανακοίνωση του ρώσου προέδρου ήταν άνοδος για το ρούβλι αλλά και άνοδος στις τιμές του φυσικού αερίου.
Το ρωσικό αέριο που εισάγει η Ευρώπη στοιχίζει από 200 ως 800 εκατ. ευρώ την ημέρα. Αν όλες οι χώρες αρχίσουν να αναζητούν ρούβλια για να πληρώσουν αυτά τα ποσά, το ρωσικό νόμισμα θα ενισχυθεί και οι κυρώσεις προς τη Ρωσία θα έχουν παρακαμφθεί. Αλλά δεν είναι σαφές πόσα από τα υπάρχοντα συμβόλαια με ευρωπαϊκά κράτη για την παροχή ρωσικού αερίου έχουν συμφωνηθεί σε ευρώ και σε πόσα περιλαμβάνεται η πιθανότητα πληρωμής σε ρούβλια.
Ευρωπαίοι ηγέτες και αναλυτές εκτιμούν ότι αν η Ρωσία αλλάξει μονομερώς τα συμβόλαια για να πληρώνεται σε ρούβλια, θα σκάψει μόνη τον λάκκο της: αυτή η κίνηση θα καταστήσει το συμβόλαιο άκυρο και θα δώσει την ευκαιρία στην άλλη πλευρά να το τερματίσει νωρίτερα.
Αντίθετα οι «φιλικές χώρες» θα μπορούν να πληρώνουν το ρωσικό αέριο με κρυπτονομίσματα ή με το εθνικό τους νόμισμα.
Εχει ενδιαφέρον το ότι ο Πάβελ Ζαβάλνι, επικεφαλής της επιτροπής της Δούμα (Βουλής) για την Ενέργεια, ο οποίος πραγματοποίησε την ανακοίνωση, για τις «φιλικές χώρες» έδωσε ως παραδείγματα αυτών την Κίνα και την Τουρκία επειδή «δεν συμμετέχουν στην πίεση των κυρώσεων». Ο Ζαβάλνι παραδέχθηκε ότι η Μόσχα προτείνει εδώ και καιρό στο Πεκίνο να πραγματοποιεί τις πληρωμές του σε ρούβλια ή γουάν, καλλιεργώντας ανησυχίες ότι το Κρεμλίνο προσπαθεί να ενορχηστρώσει μαζί με άλλες χώρες, κυρίως την Κίνα, την αποκαθήλωση του δολαρίου από τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές.
