Ο τρόπος που μας βλέπουν οι άλλοι είτε ως άτομα είτε ως πολίτες του Κράτους μας, άλλες φορές μας γεμίζει υπερηφάνεια και άλλες φορές μας απογοητεύει και ενδεχομένως μας εξοργίζει. Όταν έχουμε το θάρρος, τη σοφία και την ευφυΐα να επεξεργασθούμε τις διαπιστώσεις τους, τότε αυτές μας οδηγούν στην αυτογνωσία και μας βελτιώνουν ως προσωπικότητες και ως πολίτες.
Παραθέτουμε λοιπόν ένα απάνθισμα από τις επιστολές* του Ρωμαίου Συγκλητικού Μενένιου Απιου, Διοικητή ελληνικών επαρχιών στα χρόνια της ρωμαϊκής κατάκτησης τους, οι οποίες απευθύνονται στον Ανθύπατο Ατίλιο Νάβιο επίσης νέο Διοικητή τους. Αναφέρεται στους προγόνους μας. Έχει ιδιαίτερη αξία γιατί προέρχεται από έναν σύγχρονο συμπατριώτη του ποιητή Οράτιου, ο οποίος αναγνώρισε τη θέση μας στον κόσμο με την παρακάτω ρήση: «Graecia capta, ferum victorem cepit, et artes Intulit agresti Latio» (= η υποδουλωθείσα Ελλάδα, τον άγριο νικητή της εδάμασε και εισήγαγε τις τέχνες στο αγροίκο Λάτιο).
· «ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλά δεν ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τις πραγματικές πολιτείες».
· «ο Έλληνας είναι πιο εγωιστής από εμάς τους Ρωμαίους και από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομο του είναι «πάντων χρημάτων μέτρον» κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των Ελλήνων».
· «σπάνια οι Έλληνες πείθονται «τοις κοίνων ρήμασι». Πείθονται μόνον στα ρήματα τα δικά τους και ή αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο, ανάλογα με τα κέφια της στιγμής ή όταν δεν μπορούν να τους αλλάξουν τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον τους ή τη βία ή τον δόλο. Α’, πόσο χαίρεται ο Έλληνας την εύστροφη καταδολίευσή τους, τους σοφιστικούς διαλογισμούς που μεταβάλλουν τους νόμους σε ράκη!».
· «Δεν χάνει τον καιρό του σε επαίνους των άλλων ο Έλληνας. Δεν χαίρεται τον έπαινο. Χαίρεται όμως τον ψόγο και γι’ αυτό βρίσκει πάντα καιρό. Θαυμάζει ό,τι είναι δικός του κόσμος, κάθε άλλον τον υποτιμά».
· «ο εγωκεντρισμός αφαιρεί από τον Έλληνα τη δυνατότητα να είναι δίκαιος».
· «το πάθος του εγωισμού του τον εμποδίζει να ασχολείται με τον άλλον, να συνεργάζεται μαζί του. Και φυσικά από την έλλειψη αλληλεγγύης ματαιώνονται στις ελληνικές κοινωνίες οι κοινές προσπάθειες».
· «στον κάθε Έλληνα τα ιδανικά είναι ατομικά. Για αυτό οι πολιτικές των φατρίες είναι φατρίες συμφερόντων και το ιδανικό του κάθε ηγέτη είναι ο εαυτός του».
· «ο Έλληνας δεν συγχωράει στον συμπολίτη του καμμιά προκοπή. Όποιος τον ξεπεράσει, ο Έλληνας τον φθονεί με πάθος. Εάν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει εκεί που ανέβηκε, θα το κάνει».
· «η θέληση των Ελλήνων για ισότητα δεν απορρέει από την αγάπη της δικαιοσύνης, αλλά από τον φθόνο της υπέρτερης αξίας».
· «οι Έλληνες υπερτιμούν τη μια αρετή που έχουν και υποτιμούν τις άλλες που τους λείπουν».
· «ο Έλληνας έχει πιο αδύναμη μνήμη από εμάς τους Ρωμαίους και για αυτό έχει λιγότερη συνέχεια στον πολιτικό του βίο. Είναι ανυπόμονος και κάθε λίγο, μόλις δυσκολέψουν κάπως τα πράγματα αποφασίζει ριζικές μεταρρυθμίσεις. Θες να σαγηνεύσεις την εκκλησία του δήμου σε μια πόλη ελληνική; Πες τους: «σας υπόσχομαι αλλαγή». Πες τους: «θα θεσπίσω νέους νόμους». Αυτό αρκεί. Με αυτό χορταίνει η ανυπομονησία τους, το αψίκορο (ευέξαπτο) πάθος τους».
· «οι Έλληνες λίγα πράγματα σέβονται και σπάνια όλοι τους τα ίδια. Και προς καλού και προς κακού στέκουν επάνω από τα πράγματα. Για να κρίνουν εάν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον μετρήσουν με το μέτρο της προσωπικής τους περίπτωσης, ακόμα και όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία του Δήμου ή στο Δικαστήριο. Ο Έλληνας ζητά από το νόμο δικαιοσύνη για τη δική του περίπτωση. Αν τύχει και ο νόμος, δίκαιος στην ολότητά του, δεν ταιριάζει σε λίγες περιπτώσεις, όπως η δική του, δεν μπορεί αυτό να το παραδεχθεί».
· «πρόσεχε την υπεροψία και την φιλοτιμία των Ελλήνων. Μην πλανάσαι! Έχουν την ευαισθησία των ξεπεσμένων ευγενών. Είναι γκρεμισμένοι κοσμοκράτορες, ποτέ όμως τόσο χαμηλά πεσμένοι, ώστε να ξεχάσουν τι ήταν».
Ο επίλογος του άρθρου ηθελημένα απουσιάζει. Ας τον γράψει – εάν επιθυμεί – ο κάθε συνέλληνας αναγνώστης.
*Μεταφράστηκαν στα ελληνικά από τα λατινικά από τον αείμνηστο, εγνωσμένης αξίας, κύρους και ευγενούς ήθους, ευπατρίδη Κωνσταντίνο Τσάτσο. Δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ (1954) με την ευχή του να ωφελήσουν όσους Έλληνες αναγνώστες θελήσουν να τις προσέξουν.
———————————–
*Δικηγόρος – DEA στο δημόσιο δίκαιο Παν. René Descartes (PARIS V), πτυχιούχος πολιτικών επιστημών
