Ηταν Αυγουστος 2019 όταν ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι περνούσε για πρώτη φορά στις πύλες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Για τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, ο νέος πρόεδρος αποτελούσε ένα μεγάλο ερωτηματικό. Ο εβραϊκής καταγωγής, πρώην ηθοποιός Βολοντίμιρ Ζελένσκι μόλις είχε αναλάβει το ηνία μιας χώρας που το 88% των 44 εκατομμυρίων κατοίκων της είναι χριστιανοί ορθόδοξοι. Διάδοχος του ορθόδοξου Πέτρο Ποροσένκο που μαζί με τον προκάτοχό του Βίκτορ Γιούσενκο ηγήθηκαν του κινήματος της αυτοκεφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας και της αποκοπής της επιρροής που ασκούσε το Πατριαρχείο Μόσχας, κανένας δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσει ποια στάση θα τηρούσε έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι περιγράφεται από τους ανθρώπους που διαλέχθηκαν μαζί του εκείνες τις πρώτες ώρες ως ένας «παγωμένος», «τυπικός» άνθρωπος που προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στις επιλογές της χώρας του και να κατανοήσει τα εκκλησιαστικά ζητήματα και τις εμπλοκές τους τα οποία δεν γνώριζε σε βάθος.
Το «λιώσιμο των πάγων»
Στις σχέσεις των κ.κ. Βαρθολομαίου και Ζελένσκι κυριαρχούσε μια παγωμένη ευγένεια, αφού ο νέος πρόεδρος προσπαθούσε να περπατήσει πάνω στο τεντωμένο σκοινί των σχέσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Μόσχας που προκάλεσε η παραχώρηση της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Τον Οκτώβριο του 2020, όταν ο κ. Ζελένσκι επισκέφθηκε για δεύτερη φορά το Φανάρι, έδειχνε πιο δεκτικός, γνώριζε απόλυτα και σε βάθος τα εκκλησιαστικά ζητήματα και στήριζε τη νέα αυτοκέφαλη Εκκλησία, σύμφωνα με όσους παρευρίσκονταν σε εκείνη τη συνάντηση.
Το «λιώσιμο των πάγων» στις σχέσεις Προκαθημένου και προέδρου άρχισε από εκείνη τη δεύτερη επίσκεψη και τον περασμένο Αύγουστο, όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος επισκέφθηκε το Κίεβο ύστερα από πρόσκληση του κ. Ζελένσκι για την επέτειο των 30 χρόνων ανεξαρτησίας της χώρας, φάνηκε ξεκάθαρα ότι οι δύο ηγέτες είχαν δημιουργήσει έναν ισχυρό δίαυλο επικοινωνίας. Η εγκαρδιότητα, σύμφωνα με συνεργάτες του κ.κ. Βαρθολομαίου, κυριάρχησε μεταξύ τους, γι’ αυτό και ο κ. Ζελένσκι επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον κ.κ. Βαρθολομαίο αμέσως μόλις άρχισαν οι βομβαρδισμοί και ζήτησε την παρέμβασή του για να τερματιστεί ο πόλεμος. «Σας παρακαλώ, συνεχίστε να προσεύχεστε για εμάς» ήταν το δραματικό του μήνυμα. Και χαρακτηριστικό των σχέσεων, όπως σημειώνουν οι ίδιοι συνεργάτες του κ.κ. Βαρθολομαίου, είναι το γεγονός ότι ο «ενώ ο Πάπας ζήτησε και μίλησε τηλεφωνικά με τον ουκρανό πρόεδρο, ο ίδιος ο Ζελένσκι ήταν που σήκωσε το ακουστικό για να μιλήσει με τον Οικουμενικό Πατριάρχη».
Οι τρεις ιεράρχες που βρίσκονται σε δύσκολη θέση
«Σοκαρισμένοι» οι ορθόδοξοι Προκαθήμενοι παρακολουθούν δύο ορθόδοξους λαούς να πολεμούν μεταξύ τους και έσπευσαν ο ένας μετά τον άλλον να προσευχηθούν για την ειρήνη. Τρεις όμως προσωπικότητες βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση:
Ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος. «Ως Πατριάρχης πασών των Ρωσιών και Προκαθήμενος της Εκκλησίας, το ποίμνιο της οποίας ευρίσκεται στη Ρωσία, στην Ουκρανία και σε άλλες χώρες, συμπάσχω βαθιά με όσους έπληξε η συμφορά. Καλώ όλες τις πλευρές της σύγκρουσης να πράξετε το παν δυνατόν, προκειμένου να αποφευχθούν οι απώλειες μεταξύ των αμάχων» δήλωσε μεταξύ ο κ. Κύριλλος. Αυτές οι δηλώσεις του, οι στενές σχέσεις στελεχών της Εκκλησίας της Μόσχας με τον Βλαντίμιρ Πούτιν και οι επαφές του κ. Κυρίλλου με το Κρεμλίνο δημιουργούν αυτή τη στιγμή ένα εκρηκτικό κλίμα και ενισχύουν τα κινήματα των Ουκρανών που αντιτίθενται στο Πατριαρχείο Μόσχας. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, μητροπόλεις και ενορίες που μέχρι σήμερα υπάγονταν στο Πατριαρχείο Μόσχας και στον Αρχιεπίσκοπο Ουκρανίας κ. Ονούφριο είτε έχουν αρχίσει να διακόπτουν τη μνημόνευση του κ. Κυρίλλου, συνεχίζοντας ωστόσο τη μνημόνευση του κ. Ουνουφρίου, είτε υποστηρίζουν το ενδεχόμενο ένταξης στην αυτοκέφαλη Εκκλησία. Και ενδεικτικά των κειμένων που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή είναι ότι κατηγορούν τον κ. Κύριλλο ότι «όχι μόνο δεν καταδικάζει την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, αλλά ούτε καν τον κατονομάζει».
Ο Μητροπολίτης Κιέβου του Πατριαρχείου Μόσχας κ. Ουνούφριος. Γέννημα θρέμμα της Ουκρανίας. Εκλέχθηκε το 2014 και αποτελεί μόνιμο μέλος της Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας. Σήμερα ζει, όπως και τα εκατομμύρια των Ουκρανών, το δράμα του πολέμου. Και το κήρυγμά του με το οποίο εξέφρασε μεταξύ άλλων την αγάπη και τη συμπαράσταση του λαού στους «στρατιώτες μας που βρίσκονται στο καθήκον, που προστατεύουν και υπερασπίζονται τη γη και τον λαό μας» προκάλεσε αίσθηση καθώς ο κ. Ονούφριος δείχνει ξεκάθαρα να στηρίζει τη χώρα του.
Ο Μητροπολίτης Κιέβου κ. Επιφάνιος, της Εκκλησίας στην οποία ο Οικουμενικός Πατριάρχης παραχώρησε αυτοκεφαλία το 2018. Από την πρώτη στιγμή καταδίκασε τον πόλεμο, βρίσκεται σε διαρκή επαφή και στηρίζει την κυβέρνηση τις δύσκολες αυτές ώρες. «Δυστυχώς από τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις σας, είναι ήδη ξεκάθαρο ότι η διατήρηση της εύνοιας του Πούτιν και της ηγεσίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι πολύ πιο σημαντική για εσάς από το να φροντίζετε τους ανθρώπους στην Ουκρανία, ορισμένους από τους οποίους σας θεωρούσαν τον ποιμένα τους» δηλώνει σε επιστολή του προς τον Πατριάρχη Μόσχας ο κ. Επιφάνιος. Μια επιστολή γραμμένη σε εξαιρετικά υψηλούς τόνους, στην οποία ο κ. Επιφάνιος τονίζει «δείξτε έλεος στους συμπολίτες και στο ποίμνιό Σας. Εάν δεν μπορείτε να υψώσετε τη φωνή Σας ενάντια στην επιθετικότητα, βοηθήστε τουλάχιστον να παραδοθούν στους οικείους τους τα πτώματα των ρώσων στρατιωτών των οποίων οι ζωές έχουν γίνει το τίμημα για τις ιδέες του “ρωσικού κόσμου” (…)». Ορισμένοι εκτιμούν ότι η νεοσύσταση αυτοκέφαλη Εκκλησία ίσως να μην αντέξει τις πιέσεις από μια ενδεχόμενη κυριαρχία των Ρώσων στην περιοχή. Ομως η απάντηση των στελεχών του κ. Επιφανίου είναι άμεση: «Οι ουκρανοί ορθόδοξοι άντεξαν στην κυριαρχία της άθεης ΕΣΣΔ και η πίστη ενισχύθηκε. Με αυτή την ιστορία, την παράδοση και κυρίως τη βοήθεια του Θεού θα συνεχίσουμε».
