Ερχονται ξανά στην Ελλάδα και όσοι αγαπούν τον χορό σπεύδουν να τους δουν και να τους απολαύσουν μέσα από τέσσερις παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Eφέτος θα παρουσιάσουν δύο νέες δουλειές που έκαναν παγκόσμια πρεμιέρα στην Ολλανδία, τις χορογραφίες της Μαρίνα Μασκαρέλ και του Μάρκο Γκέκε («Πώς αντιμετωπίζουμε ένα ηλιοβασίλεμα όταν ο ορίζοντας έχει καταρρεύσει» και «Σας αγαπώ, φαντάσματα» αντίστοιχα), καθώς και μία κλασική πλέον του κορυφαίου Γίρι Κίλιαν (η «Ζαριά» είχε παρουσιαστεί στο Μέγαρο και το 2008). Το Nederlands Dans Theater (NDT), για ορισμένους ένα από τα «επτά θαύματα του χορού στην τέχνη» που δημιούργησε στη Χάγη το 1959 μια ομάδα χορευτών με τον Αμερικανό Μπέντζαμιν Χάρκαρβι και τον Ολλανδό Αρτ Βέρστεγκεν ως καλλιτεχνικούς διευθυντές, έχει πλέον την Εμιλι Μόλναρ σε αυτή τη θέση από τον Αύγουστο του 2020, τη δεύτερη μόλις γυναίκα που παίρνει το «τιμόνι» στα 17 τελευταία χρόνια της ιστορίας της ομάδας. Η Καναδή Μόλναρ, μία από τις πιο καταξιωμένες χορεύτριες και χορογράφους της χώρας της, γεννήθηκε το 1973 στη Ρετζίνα και στα δέκα της χρόνια μετακόμισε στην άλλη άκρη της χώρας για να φοιτήσει στο Εθνικό Μπαλέτο του Καναδά στο Τορόντο. «Παιδί» της χώρας της, καθώς διετέλεσε καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας Ballet BC στο Βανκούβερ την περίοδο 2009-2020, έχει και την εμπειρία της Ευρώπης, αφού έχει θητεύσει και στην ομάδα του Μπαλέτου της Φρανκφούρτης υπό τη διεύθυνση του Γουίλιαμ Φορσάιθ.
Με ποιους τρόπους θα θέλατε να αλλάξετε ή να επηρεάσετε την καλλιτεχνική διεύθυνση τoυ NDT;
«Προφανώς το NDT έχει μια μακρά και πολύ σημαντική ιστορία που χρήζει σεβασμού. Θα ήθελα να ανοίξω την ομάδα σε φωνές που εκφράζουν τι σημαίνει να ζεις στον κόσμο μας σήμερα. Θα ήθελα να ενθαρρύνω την ομάδα να σκέπτεται με παρόμοιο τρόπο, όπως όταν είχε πρωτοσχηματιστεί πριν από εξήντα χρόνια και πλέον. Πραγματικά πιστεύω ότι είμαστε «60 years young». Είναι μια στιγμή που μπορείς να εκτιμήσεις το παρελθόν αλλά να κοιτάξεις και το μέλλον. Είμαστε μία από τις τελευταίες εναπομείνασες δημιουργικές ομάδες που αρθρώνουν πολλές διαφορετικές φωνές. Αναζητούμε διαφορετικούς τρόπους για να αναπτύξουμε τις δεξιότητες και να είμαστε κοντά στις ανάγκες ενός χορογράφου και ενός χορευτή σε όλα τα στάδια της καριέρας τους. Επίσης, διερευνούμε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε νέα είδη κοινού, νέους τρόπους για να δημιουργούμε χορό, όχι μόνο για τη σκηνή αλλά και για site specific δουλειές».
Πώς επηρέασε η πανδηµία αυτά τα ερωτήµατα που θέτετε σχετικά µε τον προσανατολισµό του NDT;
«Είπα στην ομάδα το εξής: «Τι μπορούμε να κάνουμε, κάτι που δεν θα είχαμε μπορέσει εάν δεν είχε συμβεί η πανδημία;». Στις μεγάλες ομάδες χορού είμαστε συνέχεια απασχολημένοι να δημιουργούμε παραστάσεις σε σύντομα χρονικά διαστήματα και να βρισκόμαστε σε περιοδείες. Τι σημαίνει αυτό για την καινοτομία; Τι σημαίνει για την έρευνα;
Η πανδημία διεύρυνε τον χρόνο και μας βοήθησε να έχουμε περισσότερο διάστημα να συζητήσουμε ως ομάδα, να ανακαλύψουμε πού βρισκόμαστε και τι χρειαζόμαστε. Δεν λέω ότι δεν μας στοίχισε, αλλά είχα, για παράδειγμα, την ευκαιρία να φέρω τον Γιοάν Μπουρζουά για ένα βράδυ στη Χάγη χωρίς να είναι μέρος του προγράμματος, ή να μεταφέρουμε ένα πρότζεκτ του Νταμιέν Ζαλέ από τη σκηνή σε φιλμ. Επίσης μπορέσαμε να προσεγγίσουμε 75 χώρες με μία παράσταση χάρη στο live streaming – αν αυτό ήρθε για να μείνει είναι μια μεγάλη κουβέντα. Ομως δημιούργησε ένα νέο είδος περιοδείας και αν σκεφτεί κανείς τα περιβαλλοντικά θέματα ή την ανάγκη να προσεγγίζεις νέα κοινά και διαφορετικά δημογραφικά, είναι ένα μέσο που ανοίγει πόρτες».
Ολες αυτές οι παράµετροι και κυρίως η περιβαλλοντική κρίση πώς επηρεάζουν το αφήγηµα του σύγχρονου χορού και τις νέες χορογραφικές τάσεις;
«Δεν ξέρουμε το πώς, αλλά γνωρίζουμε ότι θα συμβεί το δίχως άλλο. Πώς εξοικονομούμε ενέργεια, πώς μοιραζόμαστε τους πόρους μας; Θα μας κάνει να διερωτηθούμε πόσες νέες παραγωγές θα επιδιώκουμε και πόσους ανθρώπους θα βάζουμε σε ένα αεροπλάνο όταν φεύγουμε για περιοδεία. Κάτι άλλο που παρατήρησα στη διάρκεια της πανδημίας είναι ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στο περιβάλλον μιας ομάδας χορού και ενός καλλιτέχνη που είναι freelancer. Στην Ολλανδία οι ομάδες ενισχύθηκαν αλλά δεν συνέβη το ίδιο με τους freelancers και αυτό δημιούργησε ένα χάσμα. Πρέπει να δούμε πώς μπορούμε να μοιραζόμαστε και τι μοντέλο ομάδας θέλουμε να διαμορφώσουμε ώστε να βοηθάμε και τους μεμονωμένους επαγγελματίες. Αυτό που ξέρω είναι ότι οι χορευτές σήμερα εκπαιδεύονται με τρόπο που τους καθιστά πιο ικανούς, οι γνώσεις τους και οι φυσικές ικανότητές τους έχουν μεγάλη οξύνοια. Υπάρχουν επίσης περίπλοκα ερωτήματα που αφορούν το φύλο αλλά και τη χορογραφική σύνθεση διότι έχουμε χορογράφους οι οποίοι δημιουργούν μαζί με τους χορευτές, και το μεγάλο ερώτημα στον κόσμο του χορού είναι ποιος παίρνει τελικά το credit. Αλλάζει ο τρόπος που χορεύουμε; Νομίζω ότι αυτή η πανδημία έκανε πολλούς να διερωτηθούν αν θέλουν να εξακολουθήσουν να κάνουν αυτό το επάγγελμα, οπότε νομίζω ότι θα κάνει τους ανθρώπους να χορεύουν διαφορετικά γιατί θα εκτιμήσουν ότι έχουν αυτή τη δυνατότητα. Δεν μπορώ να πω ότι ο χορός είναι διαφορετικός από άποψη σύνθεσης προς το παρόν, αλλά νομίζω ότι με τον χρόνο θα δούμε μια αλλαγή».
Γιατί είστε µόλις η δεύτερη γυναίκα που αναλαµβάνει την καλλιτεχνική διεύθυνση του NDT τα τελευταία 17 χρόνια;
«Και η εκτελεστική διευθύντρια του NDT είναι επίσης γυναίκα και είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό. Νομίζω ότι ο χορός είναι μια πολύ ανταγωνιστική μορφή τέχνης για τις γυναίκες γιατί μπαίνουν στον χώρο πολύ περισσότερες από ό,τι οι άνδρες ή τα non binary άτομα. Στον Καναδά από όπου έρχομαι οι περισσότερες ομάδες χορού έχουν ιδρυθεί από γυναίκες αλλά διευθύνονται από άνδρες. Είναι ένα γυναικοκρατούμενο επάγγελμα και από μια άποψη αισθάνομαι πως το γεγονός ότι μια γυναίκα γίνεται καλλιτεχνική διευθύντρια θα έπρεπε να συμβαίνει αδιαλείπτως».
Γιατί όµως δεν συµβαίνει τελικά;
«Δεν είμαι ειδικός, αλλά νομίζω ότι έχει να κάνει με τον τρόπο που είμαστε γονείς, που εκπαιδεύουμε τα παιδιά σχετικά με το τι είναι και ποιοι έχουν τις λεγόμενες «ηγετικές δυνατότητες» και όχι με το έλλειμμα ικανοτήτων των κοριτσιών και των νέων γυναικών. Απλώς πρέπει να διασφαλίσουμε ότι θα έχουν τις κατάλληλες ευκαιρίες. Είναι κάτι για το οποίο νιώθω μεγάλη ευθύνη ως διευθύντρια. Σκέπτομαι: «Πώς μπορώ να στηρίξω μια χορεύτρια που θέλει να ηγηθεί, πώς μπορώ να τη βοηθήσω να αποκτήσει τις δεξιότητες που θα τη βοηθήσουν να το καταφέρει;». Πρέπει να αναζητούμε από νωρίς τις ηγέτιδες, σε όποιον τομέα επιθυμούν να ηγηθούν και να τις διευκολύνουμε. Γι’ αυτό έχουμε οργανισμούς σαν το NDT για να μπορούμε να κάνουμε κάτι τέτοιο».
Πώς πήρατε την απόφαση να δουλέψετε ξανά στην Ευρώπη;
«Οταν έφυγα από το Μπαλέτο της Φρανκφούρτης ήμουν 26 χρόνων και θυμάμαι ότι είχα πει στον Μπιλ Φορσάιθ: «Εχω ανάγκη να είμαι στο στούντιο κάθε ημέρα αλλά όχι επάνω στη σκηνή», αν και δεν είχα ιδέα τι σήμαινε αυτό. Νόμιζα ότι θα αφήσω τον χορό και θα σπουδάσω ανθρωπολογία, όμως συνειδητοποίησα ότι ήθελα να κάνω περισσότερα από το να είμαι απλώς χορεύτρια. Ηθελα να γυρίσω στη δική μου χώρα και να βοηθήσω ανθρώπους να εκφραστούν δημιουργικά δίχως να χρειαστεί να πάνε στην Ευρώπη. Και μετά πέρασα πολλά χρόνια δουλεύοντας και εξελίσσοντας μια ομάδα χορού, την Ballet BC, από το μηδέν. Γιατί ήρθα στην Ευρώπη; Αισθάνθηκα ότι έπιασα ταβάνι, ότι είχα φθάσει την ομάδα σε ένα σημείο από το οποίο δεν θα μπορούσα να την προχωρήσω άλλο, κάποιος άλλος θα έπρεπε πλέον να το κάνει. Χρειαζόμουν μια κάπως μεγαλύτερη πλατφόρμα για να βοηθήσω πολλούς καλλιτέχνες. Το NDT ήρθε την κατάλληλη στιγμή, όταν αισθανόμουν ότι ήθελα να θέσω όλα τα ερωτήματα που σας ανέφερα προηγουμένως. Λίγες ομάδες έχουν το impact που έχει το NDT, με μια ιστορία που επιτρέπει στην ομάδα να συντηρεί ανθρώπους σε ένα επίπεδο που δεν το έχουν όλες».
Πώς βρήκατε την Ευρώπη σε αυτή τη δεύτερη επιστροφή;
«Μου λείπει ο Καναδάς, όμως ο κόσμος του χορού είναι τόσο μικρός ώστε όταν ήμουν εκεί οι περισσότεροι συνάδελφοί μου ήταν από την Ευρώπη, οπότε αισθανόμουν ότι βρισκόμουν ήδη εδώ με έναν τρόπο. Το πάθος και η επιθυμία για χορό και δημιουργία είναι το ίδιο τόσο εδώ όσο και εκεί. Η διαφορά είναι ότι όταν ήρθε η COVID-19 η ολλανδική κυβέρνηση μάς στήριξε με έκτακτα χρηματοδοτικά πακέτα γιατί σε αυτή τη χώρα το επάγγελμα του καλλιτέχνη θεωρείται απαραίτητο για την κοινωνία, κάτι που δεν συμβαίνει στον Καναδά. Να λοιπόν μια μεγάλη διαφορά».
Γνωρίζετε Ελληνες και Ελληνίδες µέλη αυτής της παγκόσµιας κοινότητας χορού;
«Είναι πολλοί και πολλές. Ενας από τους αγαπημένους μου είναι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, αλλά υποθέτω θα τον ανέφεραν πολλοί γιατί είναι ιδιαίτερα γνωστός. Υπάρχει πολύ ταλέντο στην Ελλάδα, οι χορογράφοι που γνωρίζω, όπως ο Αντώνης Φωνιαδάκης ή ο Χρήστος Παπαδόπουλος, δεν φείδονται ταλέντου. Αυτό που βλέπω εγώ είναι ότι δεν λείπουν οι δυνατότητες από τους καλλιτέχνες αλλά ότι δεν τους παρέχεται στήριξη, οι υποδομές και τα εργαλεία για να δημιουργούν. Αυτό γίνεται πιο δύσκολο πλέον. Μπορείς να χρηματοδοτήσεις όλες τις ομάδες ή έστω τις περισσότερες ή θα πρέπει να φύγουν από τη χώρα; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα…».
Τι κάνει για εσάς έναν χορευτή ή µία χορεύτρια σπουδαίους, ή έστω µε εκείνα τα χαρακτηριστικά που αναζητείτε στο NDT;
«Aυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, θα ήθελα να μου την κάνουν πιο συχνά. Αυτό που λέω είναι ότι δεν δουλεύω στο πεδίο του χορού αλλά της ανθρώπινης δυνατότητας. Οταν κάνω μια οντισιόν βλέπω πολλούς εξαιρετικούς χορευτές, όμως δεν έχουν όλοι και όλες την επιθυμία να εργαστούν ομαδικά προς την επίτευξη μιας ιδέας που δεν περιλαμβάνει πρώτα απ’ όλα τον ίδιο τους τον εαυτό. Δεν είναι γενναιόδωρα άτομα ή δεν έχουν τη δυνατότητα να είναι ευάλωτοι με τη δημιουργικότητά τους, να θέτουν ερωτήματα και να θέλουν να εμβαθύνουν κάθε φορά στη δουλειά τους. Κοιτάζω λοιπόν πρώτα απ’ όλα πόσο ανοιχτό και περίεργο είναι ένα άτομο. Θα το προτιμήσω από κάποιο άλλο πιο ταλαντούχο από φυσική άποψη, γιατί έχει δρόμο μπροστά του να διανύσει και την επιθυμία να πει και να μοιραστεί κάτι. Εννοείται βέβαια ότι θέλουμε ανθρώπους με μεγάλη ερμηνευτική γκάμα, που μπορούν να χορέψουν από Μπουρζουά και Γκίλιαν ως Peeping Tom και Κρίσταλ Πάιτ».
ΙNFO
Nederlands Dans Theater: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη»), 10 έως 13 Μαρτίου.
