Παλεύοντας επί δύο χρόνια με τα… κύματα, ο απολογισμός είναι βαρύς. Ιδίως τώρα, που εξελίσσεται ένα παράλληλος πόλεμος με πραγματικά όπλα και σφαίρες, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο βαθύ είναι το αποτύπωμα του «αόρατου εχθρού» – όπως συνήθιζε να αποκαλεί τον SARS-CoV-2 στις αρχές του 2020 ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας. Αλλά και τον υπόγειο και ύπουλο τρόπο με τον οποίο αφαίρεσε δεκάδες χιλιάδες ζωές στη χώρα μας και εκατομμύρια παγκοσμίως.
Το πρώτο κρούσμα
Κατά τους πρώτους 12 μήνες εξέλιξης της πανδημίας, ο… άμαχος (λόγω της απουσίας αποτελεσματικών θεραπευτικών παρεμβάσεων και εμβολίων) πληθυσμός βίωσε την απόλυτη ανασφάλεια. Αναζητώντας τις ημερομηνίες-σταθμούς στο πανδημικό ημερολόγιο, η 26η Φεβρουαρίου του 2020 αποτελεί «ορόσημο», καθώς τότε ανακοινώθηκε το πρώτο κρούσμα εντός της χώρας.
Δεκατέσσερις ημέρες μετά, ολοκληρώθηκε η απότομη προσγείωση στην πανδημική πραγματικότητα. Ενας 66χρονος άνδρας είχε αφήσει την τελευταία του πνοή. Η «μαύρη λίστα» των θυμάτων έκτοτε διογκώνεται, με τον δεύτερο χρόνο της πανδημίας να είναι φονικότερος από τον πρώτο και τον απολογισμό να καταλήγει σε περισσότερους από 25.500 νεκρούς. Εν τω μεταξύ, οι εικόνες από τη γειτονική Ιταλία εκείνης της περιόδου είναι η αιτία που φωλιάζει για τα καλά ο φόβος στις ζωές μας.
Η περίοδος του lockdown
Ομως, θα περνούσε ακόμη μία εβδομάδα έως ότου αλλάξει ριζικά η καθημερινότητά μας. Στις 5.34 το απόγευμα της 22ης Μαρτίου ανακοινώθηκαν 94 νέα επιβεβαιωμένα κρούσματα. Ηταν έως τότε η μεγαλύτερη καταγραφή διαγνώσεων σε ένα 24ωρο.
Μόλις 30 λεπτά αργότερα, ο Πρωθυπουργός θα απευθύνει νέο διάγγελμα, επιβεβαιώνοντας τις φήμες για γενικό lockdown. Η περίοδος «Μένουμε Σπίτι» και το βουβό Πάσχα του 2020 έχουν χαραχθεί στη συλλογική μνήμη.
Εκ των υστέρων, διαπιστώνει κανείς πως το… μαστίγωμα του SARS-CoV-2 καθυστέρησε έως και τον Νοέμβριο του 2020. Την 28η Νοεμβρίου η χώρα θρηνεί σε διάστημα ενός 24ώρου 121 ανθρώπινες απώλειες, με το Βόρεια Ελλάδα να δέχεται ένα φονικό χτύπημα.
Λίγο πριν από την εκπνοή εκείνης της… μαύρης χρονιάς, στις 21 Δεκεμβρίου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) δίνει το «πράσινο φως» για την κυκλοφορία του εμβολίου των Pfizer – BioNTech. Ακριβώς έξι ημέρες μετά η εμβολιαστική εκστρατεία «Ελευθερία» ξεκινά.
20 εκατ. εμβολιασμοί
Από τότε έως και σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας περισσότεροι από 20 εκατ. εμβολιασμοί (πρώτες, δεύτερες, τρίτες, ακόμη και τέταρτες για τους ανασοκατεσταλμένους δόσεις). Παρ’ όλα αυτά, αρκετές ελπίδες καταρρίφθηκαν: όπως ότι θα χτιστεί ένα συμπαγές «τείχος ανοσίας», με την Ομικρον να επαναμολύνει ακόμη και εμβολιασμένους, αλλά και η βεβαιότητα ότι η νίκη της επιστήμης θα αγκαλιαζόταν από το σύνολο της κοινωνίας.
Εκτιμάται πως έως και σήμερα περίπου 300.000 πολίτες 60+ παραμένουν ανεμβολίαστοι και συνεπακόλουθα απροστάτευτοι έναντι της λοίμωξης COVID-19, συντηρώντας τους «σκληρούς δείκτες».
Η εμμένουσα άρνηση μερίδας του πληθυσμού – ακόμη και έπειτα από σκληρές κυβερνητικές αποφάσεις – αποτελεί μία οξύμωρη συνθήκη. Oπως ανέλυσε προ ημερών ο κ. Τσιόδρας, η προστασία από σοβαρή νόσηση και θάνατο με τις τρεις δόσεις εμβολίου ανεβαίνει περίπου στο 100%.
Μοιραία, το προσωπικό στο ΕΣΥ παίρνει «ανάσες» με το σταγονόμετρο καθώς η πίεση που έχει δεχθεί είναι δυσανάλογη του βάρους. Για την ιστορία, στις 15 Μαρτίου του 2020, στις 9 η ώρα το βράδυ, οι Ελληνες έδιναν ραντεβού στα μπαλκόνια τους για να χειροκροτήσουν το προσωπικό των νοσοκομείων.
Σήμερα, δύο χρόνια μετά, οι ίδιοι υγειονομικοί ακόμη περιμένουν εκείνο το χειροκρότημα να μεταφραστεί σε πολιτικές αποφάσεις που θα ανακόψουν την «πανδημία» περικοπών που είχαν υποστεί κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
«Ο ιός δεν θα εξαφανιστεί ως διά μαγείας»
Το ερώτημα που πλανάται έπειτα από δύο χρόνια είναι «και τώρα, τι;». Η απάντηση που αναζητούμε, σύμφωνα με την καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Γαζούλη, ομοιάζει με την επιδίωξη να κρυφοκοιτάξουμε στο μέλλον μέσα από μία «κρυστάλλινη σφαίρα». «Ζώντας επί δύο χρόνια με τον ιό, είναι η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε πως εφόσον επιμένει να κυκλοφορεί συντηρώντας το ιικό φορτίο στην κοινότητα και οι άνθρωποι που δεν εμβολιάζονται είναι αυτοί που κυρίως τον μεταφέρουν, εκείνος θα συνεχίσει να αναπαράγεται γρήγορα. Συνεπακόλουθα, η απλή πιθανότητα να προκύπτουν μεταλλάξεις είναι διογκωμένη».
Η ίδια δε, προειδοποιεί πως «οι μεταλλάξεις θα δίνουν εξελικτικό πλεονέκτημα στον ιό να ξεφεύγει της ανοσίας, ακόμη και των εμβολίων, ώστε να επιβιώσει. Και αυτά τα γεγονότα θα δημιουργούν τα νέα κύματα».
Δεδομένης δε της παρατήρησης των επιστημόνων τόσο στο εξωτερικό όσο και στη χώρα μας πως η ανάδυση νέων μεταλλάξεων που οδηγούν στο επόμενο κύμα έχει μία περιοδικότητα, εκτιμούν πως έξι με οκτώ μήνες μετά πιθανόν οι πανδημικές καμπύλες να καταγράφουν εκ νέου ανοδική τάση.
«Ο ιός δεν θα εξαφανιστεί ως διά μαγείας. Οσο όμως αυξάνει το ποσοστό εμβολιασμών και με τις ενισχυτικές δόσεις και περιορίζεται η κυκλοφορία του θα περιοριστούν και οι επιπτώσεις του» επισημαίνει η καθηγήτρια. Η ίδια όμως βάζει το… μαχαίρι στο κόκαλο όταν επισημαίνει πως ο κόσμος, οι πολίτες πρέπει να δείξουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Ενδεικτικά αναφέρεται πως την τρέχουσα περίοδο οι ερευνητές διεξάγουν έναν ακόμη αγώνα δρόμου για να δημιουργήσουν ένα καθολικό εμβόλιο για όλες τις παραλλαγές του SARS-CoV-2 – ακόμη και εκείνες που δεν έχουμε ακόμη γνωρίσει.
Σε κάθε περίπτωση, όπως σημειώνει στο «Βήμα» η κυρία Γαζούλη, «έχουμε ήδη αρκετά όπλα στη διάθεσή μας για τη μείωση των επιπτώσεών του SARS-CoV-2, διαγνωστικά εργαλεία, εμβόλια, θρεπτικές προσεγγίσεις. Ομως, οφείλουμε να μην εφησυχάσουμε στις περιόδους ύφεσης (για παράδειγμα, το καλοκαίρι, όταν δεν υπάρχει τόσο συγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους). Και θα πρέπει επίσης να είμαστε καλά εξοπλισμένοι έναντι στον ιό». Τι σημαίνει αυτό; Τα συστήματα Υγείας να είναι οργανωμένα, να υπάρχει επάρκεια εμβολίων (σε παγκόσμιο επίπεδο), να συνεχιστούν οι έρευνες για πιο εξελιγμένα εμβόλια, να υπάρχει συνεχής εκπαίδευση των γιατρών σχετικά με τις απειλές που προκύπτουν και θεραπευτικά πρωτόκολλα βάσει της συσσωρευμένης γνώσης που έχει αποκτηθεί.
Κάπως έτσι θα επιτευχθεί η μετάβαση από την πανδημία στην ενδημική φάση. «Πρόκειται για την εποχή όπου δεν θα ανησυχούμε μήπως συνθλιβούν τα νοσοκομεία και δεν θα καταγράφονται ημερησίως νεκροί. Αυτό είναι στο χέρι μας και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τους ανεμβολίαστους πια. Είμαι αισιόδοξη και πιστεύω ότι αν τηρούμε σωστά τα μέτρα και είμαστε όλοι συνεπείς στον εμβολιασμό, θα έχουμε ένα μέλλον στο οποίο η COVID δεν θα κυριαρχεί στη ζωή μας».
