Πόλεμος, γίνεται πόλεμος στην Ουκρανία. Σειρήνες ουρλιάζουν, πύραυλοι και βόμβες σκάνε, άνθρωποι σκοτώνονται, οικογένειες ξεσπιτώνονται, παιδιά κλαίνε, στρατιώτες τρέμουν, γέροι ποδοπατιούνται προσπαθώντας να γλιτώσουν, γερόντισσες προτιμούν να πεθάνουν μέσα στα σπίτια τους, άλλοι μπροστά σε μηχανήματα ΑΤΜ, οι νεότεροι παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Η αρκούδα επιτέθηκε, ημερολόγιό μου. Με φόρα, όρθια, με όλον της τον όγκο, με τα νύχια έτοιμα να ξεσκίσουν, τα δόντια να σπαράξουν – δεν είναι μεταμφίεση του Βλαδίμηρου Πούτιν τούτες τις ημέρες που θα έπρεπε να είναι καρναβαλικές. Είναι ο ίδιος ο Βλαδίμηρος Πούτιν, όπως ακριβώς ονειρευόταν από παιδί να είναι.
Ολα είναι μπερδεμένα και δύσκολα: Θα παραδοθεί η Ουκρανία; Θα μείνει στο Κίεβο η κυβέρνηση; Θα δραπετεύσει στη Δύση; Θα εγκατασταθεί σε πόλη στα δυτικά σύνορα που δεν θα μπορούν να φθάσουν οι Ρώσοι; Ή έχουν ήδη φύγει πρόεδρος, υπουργοί, στρατηγοί για να ανακηρυχθούν «εξόριστη κυβέρνηση Ουκρανίας»;
Οι πολίτες άρχισαν να φεύγουν κατά χιλιάδες προς τα δυτικά σύνορα – υπάρχει μεγαλύτερο δράμα από το να εγκαταλείπεις την πατρίδα σου και να ελπίζεις στην καλοσύνη των ξένων για να ζήσεις, να νιώσεις ασφαλής, να είσαι ελεύθερος;
l Και να νικούσαν, λέει, οι Ουκρανοί… Δεν χρειάζεται καν να νικήσουν, να αντέξουν μερικές ημέρες. Να εξευτελιστεί ο Πούτιν, μετά όλα θα είναι ευκολότερα. Πώς να αντέξουν όμως τόση φωτιά και σίδερο;
Ερχονται μεγάλα κακά
Ερχονται δύσκολες, μαύρες ημέρες για την Ευρώπη, ημερολόγιό μου: ανθρωπιστική κρίση, νεκροί, τραυματίες, πρόσφυγες, αναταραχές στις αγορές, εκτόξευση των τιμών ενέργειας και τροφίμων, γενίκευση και επιδείνωση της οικονομικής κρίσης.
Θα έχουν μεγάλα προβλήματα οι κυβερνήσεις – θα βρεθούν βεβαίως αντιπολιτεύσεις που δεν θα δείξουν μεγαλύτερη κατανόηση από τον Πούτιν: θα επωφεληθούν και θα προσπαθήσουν να τις ανατρέψουν, υποσχόμενες δωρεάν πετρέλαιο και βενζίνη από τη Βενεζουέλα ή τη Σελήνη.
Από πολιτική άποψη, αυτό θα είναι ίσως το λιγότερο, κάποιες κυβερνήσεις θα χάσουν τις εκλογές, δεν πειράζει: το κρίσιμο είναι ότι η γοητεία που ασκεί ο Βλαδίμηρος Πούτιν, και όχι μόνο στην Ακρα Δεξιά και την Ακρα Αριστερά, θα γίνει μεγαλύτερη.
Δεν θα αργήσουν οι τοποθετήσεις που θα παινεύουν τη Ρωσία, την αποφασιστικότητά της να βάλει τάξη στην αυλή της. Δεν θα αργήσουν να ισχυροποιηθούν τα κόμματα και τα άτομα που θα προωθούν τα συμφέροντά της – και θα έχουν ως προφανή δικαιολογία ότι «τα ίδια και χειρότερα κάνει η Αμερική».
l Τι θα κάνουν τα ευρωπαϊκά κράτη, τα μέλη της Ενωσης μετά από αυτήν την επίδειξη βάναυσης δύναμης από τον Πούτιν; Εντάξει, η Πολωνία έχει πολλές, ιστορικές και πρόσφατες και σοβαρές διαφορές με την παλιά, μέση και νεότερη αυτοκρατορία και όσα έγιναν θα ενισχύσουν τον αντιρωσισμό της – ίσως περισσότερο από όσο χρειάζεται.
Ωστόσο με τις Ρουμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία, που ουσιαστικά θα συνορέψουν με την αρκούδα αφού, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η Ουκρανία θα εκλείψει σαν ζώνη διαχωρισμού, τι θα γίνει; Πώς θα φερθούν οι πολιτικοί τους; Υπάρχουν και μειονότητες στην Ουκρανία, ημερολόγιό μου, ουγγρική και πολωνική, τουλάχιστον· ξέρουμε πολύ καλά οι Βαλκάνιοι ότι οι μειονότητες γίνονται προσχήματα (μερικές φορές και εργαλεία) για πολιτικές και κρατικές αντιπαραθέσεις.
l Πέντε διαγγέλματα την ώρα κάνει ο Μπόρις Τζόνσον που βρήκε τη χρυσή ευκαιρία να σώσει το πολιτικό τομάρι του εκφωνώντας τσάμπα λεονταρισμούς. Στον τελευταίο που άκουσα δήλωσε ότι ο Βλαδίμηρος Πούτιν ήταν «πάντα αποφασισμένος να επιτεθεί στον γείτονά του, ό,τι κι αν κάναμε» – και έτσι απάλλαξε τον εαυτό του από κάθε ευθύνη.
Η ιστορικότερη από τις ευθύνες του είναι το Brexit: η αποδυνάμωση της Ενωσης προφανώς ενίσχυσε τον Πούτιν. Αποδυνάμωσή της όμως δεν θέλει και ο Τζόνσον; Για να προλάβει τέτοιες παρατηρήσεις εμφανίζεται παθιασμένος αντιρώσος και φιλοουκρανός· όμως η Ευρώπη αποσταθεροποιείται.
l Τους ρώσους πολίτες που βγήκαν στους δρόμους να διαδηλώσουν κατά της εισβολής, θαυμάζω. Ενάντια στην πολιτική της χώρας τους σε ώρα πολέμου – μεγάλο κουράγιο, μεγάλες καρδιές.
Αργησα, περίμενα να ακούσω τον Μπάιντεν, ημερολόγιό μου· μου φαίνεται πως μίλησε για να καθησυχάσει τους αμερικανούς ψηφοφόρους ότι δεν θα αυξηθεί πολύ η τιμή της βενζίνης παρά για να συμπαρασταθεί στους Ουκρανούς.
l Υπάρχει θέμα σοβαρό με τον πρόεδρο: δεν ήξερε ότι η Ρωσία θα αντιδρούσε στην προοπτική εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, όπως θα αντιδρούσαν οι ΗΠΑ αν ο Καναδάς συμμαχούσε με την Κίνα; Γιατί λοιπόν δεν ξεκαθάρισε στους ουκρανούς πολιτικούς ότι δεν υπήρχε περίπτωση να γίνουν δεκτοί στο ΝΑΤΟ; Γιατί άφησε το θέμα να αιωρείται και έστρωσε κόκκινο χαλί στα τανκς του Πούτιν;
Για δύο δολάρια
Η επέμβαση στην Ουκρανία δεν έχει καμιά ομοιότητα με την επέμβαση ΝΑΤΟ – ΕΕ στη Γιουγκοσλαβία το 1999. Ο πόλεμος εκεί είχε ξεκινήσει επτά-οκτώ χρόνια νωρίτερα, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί μεταχειρίστηκαν όλα τα διπλωματικά μέσα για να τον σταματήσουν αλλά ο χειροκροτούμενος από το πανελλήνιο Μιλόσεβιτς ήθελε το Κόσοβο όσο θέλει και ο Πούτιν το Κίεβο και την Οδησσό.
Η εισβολή στην Ουκρανία μοιάζει μάλλον με την εισβολή ΗΠΑ – Βρετανίας στο Ιράκ: το διέλυσε και δημιούργησε χάος σε όλη τη Μέση Ανατολή· φοβάμαι πως θα έχουμε αντίστοιχο χάος στην Ευρώπη, αν οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών της Ενωσης δεν δείξουν σοφία – όση έχουν, αν έχουν.
Δεν το ήξεραν αυτό οι Αμερικανοί; Δεν ήξεραν στο Πεντάγωνο και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ποιες θα είναι οι συνέπειες ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, πόσα εθνικιστικά φαντάσματα θα ξυπνούσε στην Ευρώπη;
l Οι κυρώσεις θα τσακίσουν τη Ρωσία, αλλά θα χρειαστεί κάποιος καιρός, εξήγησε ο Τζο Μπάιντεν – ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ έπλεξε αμέσως το εγκώμιο του γκαρδιακού φίλου του: «Εξυπνος άνθρωπος ο Πούτιν: κατέκτησε μια χώρα για κυρώσεις αξίας 2 δολαρίων».
Ημερολόγιό μου, μου φαίνεται ότι μπορεί ο πρόεδρος να άλλαξε, η στρατηγική της Αμερικής απέναντι στην Ευρώπη δεν άλλαξε: ο Πούτιν θα «νιώσει» τις κυρώσεις όταν θα έχει εγκαθιδρύσει δική του κυβέρνηση στην Ουκρανία και θα έχει χαράξει τα σύνορα όπως θέλει, δίπλα σε ΕΕ που θα βολοδέρνει – αν αυτό το λέει η Αμερική «συμμαχική σχέση», αναρωτιέμαι πώς θα ήταν η εχθρική.
ΓΡΑΜΜΑΤΟΚΙΒΩΤΙΟ
Καλό θα είναι οι ύστεροι Τσάροι και Σουλτάνοι – μια και αρέσκονται σε ιστορικές αναδρομές – να έχουν κατά νουν και τον δελφικό χρησμό για τον εδαφικά άπληστο βασιλιά Κροίσο: «Αλυν ποταμόν διαβάς μεγάλην αρχήν καταλύσει»…
ΣΤΑΥΡΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗΣ
Πρέπει να αλλάξουν τα σχολικά βιβλία Γεωγραφίας. Να γράφουν: βορείως η Ρωσία συνορεύει με τον Αρκτικό Ωκεανό, ανατολικά με τον Ειρηνικό Ωκεανό – στα υπόλοιπα σημεία του ορίζοντα περικλείεται από ξηρά και συνορεύει με όποια χώρα θέλει.
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ Ν., ΤΡΙΠΟΛΗ
Βλέπεις, Βυζαντινοί – θρησκευτικώς ομόδοξοί του – έκλεισαν την Ακαδημία και το Λύκειο, διαφορετικά θα μπορούσε ο Αλέξης να καυχιέται ότι φοίτησε σε σχολεία ιδρυθέντα τον 4ο αιώνα π.Χ. και ότι έχει φιλοσοφική αυτοπεποίθηση – γιατί μάλλον αυτή του λείπει.
Γ. Κ., ΚΥΜΗ
Το πότε πέρασε και αυτός ο χρόνος της κατήφειας ούτε που το… μυριστήκαμε. Το καταλάβαμε την περασμένη Πέμπτη από τα πυκνά σύννεφα τσίκνας που σκέπαζαν τον ουρανό και από τις ειδήσεις από την Ουκρανία που βλέπαμε στην τηλεόραση.
ΑΒΑΔΑΙΟΣ, ΟΡΑΣΗΣ – ΟΣΦΡΗΣΗΣ
Γιατί φαίνεται παράξενο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ψήφισε τις φρεγάτες και όχι τα αεροπλάνα;
Απλώς έμαθαν ότι υπάρχουν θαλάσσια σύνορα. Οταν μάθουν πως υπάρχουν και σύνορα στους αιθέρες, τότε ίσως ψηφίσουν και για τα Ραφάλ…
ΛΕΥΤΕΡΗΣ Ο ΑΜΟΡΓΙΝΟΣ
Τον Γεώργιο Καραϊσκάκη δεν τον εμπόδισαν οι βωμολοχίες να γίνει εθνικός ήρωας και να επιτελέσει άθλους. Τώρα οι συριζαίοι βωμολοχούν φιλοδοξώντας να γίνουν εθνικοί ήρωες και να επιτελέσουν και αυτοί άθλους; Ή να γίνουν άθλιοι;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΚΟΣ, ΛΑΡΙΣΑ
Λεφτά υπάρχουν, ακόμη και στα βιβλία. Να προσέχετε τα δεντροβιβλία σας, είναι πολύτιμα και σπάνια.
ΔΕΣΠΩ ΦΡΑΓΚΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ
– Ανασφαλής;
– Κατά το μάλλον ή… Eton!
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΧΙΑΣ
