Η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι από καιρό, αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία φάνηκε σαν να κατέλαβε εξαπίνης την ενεργειακή αγορά. Στο hub αερίου της Ολλανδίας οι τιμές την περασμένη Πέμπτη «απογειώθηκαν», με ενδοσυνεδριακές διακυμάνσεις που έφθασαν έως τα 144 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh), υποχωρώντας στο τέλος της ημέρας στα 117 ευρώ/MWh, όταν μόλις μία ημέρα πριν ήταν στα 80 ευρώ/MWh. Την Παρασκευή η αγορά εμφανίστηκε πιο ψύχραιμη, αν και οι τιμές κινούνταν μεταξύ 93 και 115 ευρώ/MWh.
Η… τέλεια ενεργειακή καταιγίδα
«Η αγορά συμπεριφέρθηκε σαν να μην περίμενε την επίθεση της Ρωσίας, σαν να αιφνιδιάστηκε. Οι τιμές της Πέμπτης ήταν σε μεγάλο βαθμό πλασματικές και οφείλονται και σε κερδοσκοπικά παιχνίδια. Ενας σοβαρός παίκτης της αγοράς δεν περιμένει την ημέρα που ξεσπά πόλεμος για να αγοράσει αέριο» υποστηρίζει έμπειρος παράγοντας της ενεργειακής αγοράς μιλώντας στο «Βήμα», εκφράζοντας παράλληλα ανησυχία για το γεγονός ότι, με ανοιχτές τις στρόφιγγες αερίου από τη Ρωσία, τα συμβόλαια με παραδόσεις τους επόμενους μήνες δεν έπεφταν την Παρασκευή κάτω από 92 ευρώ/MWh.
Και κάπως έτσι ξεκίνησε η… τέλεια ενεργειακή καταιγίδα. Η «έκρηξη» στις τιμές αερίου εκτόξευσε εκ νέου το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας έως και 70% στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ενέργειας, εκτός της Γερμανίας, της Πολωνίας και του Λουξεμβούργου. Στην Ελλάδα, η μέση τιμή από 175,61 ευρώ/MWh την Πέμπτη αυξήθηκε στα 235,5 ευρώ/MWh την Παρασκευή, με την υψηλότερη ενδοημερήσια τιμή να φθάνει στα 350 ευρώ/MWh, γεγονός στο οποίο συνέτειναν η μειωμένη συμμετοχή των ΑΠΕ και η συνεπαγόμενη αύξηση του μεριδίου του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή (45%). Χθες Σάββατο η μέση τιμή δεν έπεσε κάτω από 220 ευρώ/MWh, σε μια περίοδο που οι αντοχές της κοινωνίας έχουν εξαντληθεί, όπως και εκείνες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και της βαριάς βιομηχανίας που ασφυκτιούν από το ενεργειακό κόστος.
Τιμές σε δυσθεώρητα ύψη
Οπως υπογράμμισε το μεσημέρι της Παρασκευής ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, σε δηλώσεις του μετά την έκτακτη συνεδρίαση της Ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων, «η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανατροφοδοτεί την ενεργειακή κρίση με τιμές σε δυσθεώρητα επίπεδα», ενώ δεσμεύθηκε ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει τη στήριξη της ελληνικής κοινωνίας με επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος και φυσικού αερίου. Εως σήμερα από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) έχουν δοθεί για την ελάφρυνση των τιμολογίων 1,7 δισ. ευρώ στο διάστημα Σεπτεμβρίου 2021 – Φεβρουαρίου 2022, ενώ σε 600 με 800 εκατ. ευρώ υπολογίζονται οι εκπτώσεις της ΔΕΗ στους πελάτες της και σε 120 εκατ. ευρώ εκείνες της ΔΕΠΑ για το πεντάμηνο Οκτωβρίου – Φεβρουαρίου.
Πόροι από δημοπρασίες ρύπων
Για τους επόμενους μήνες το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης εκτιμά ότι μπορεί να διασφαλίσει επιπλέον 3 δισ. ευρώ για το ΤΕΜ, εκ των οποίων περίπου 2 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων του 2022 και τα υπόλοιπα από τον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ), ο οποίος υπολογίζεται ότι θα είναι πλεονασματικός κατά 2 δισ. ευρώ. Ωστόσο, με τις ενεργειακές τιμές να διατηρούνται σε δυσθεώρητα ύψη, ο «κουμπαράς» του ΤΕΜ αναμένεται να αδειάσει σύντομα, οπότε θα χρειαστεί να αντληθούν πόροι από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η ανάγκη είναι μεγάλη προκειμένου αφενός να στηριχθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις (πολλές βρίσκονται μια ανάσα πριν από το «λουκέτο»), αλλά και να ανασχεθεί ένα νέο κύμα απλήρωτων λογαριασμών που θα φέρει «κανόνια» στον τομέα της προμήθειας ενέργειας. Γι’ αυτό ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επανέφερε στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού Ταμείου με «προίκα» έσοδα από τις δημοπρασίες ρύπων, ώστε να υποστηριχθούν τα κράτη-μέλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι «κάθε 10 δολάρια ανόδου στο φυσικό αέριο μάς κοστίζουν 600 εκατ. ευρώ στην οικονομία», σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Θεόδωρο Σκυλακάκη.
Η διέξοδος του αζερικού και του υγροποιημένου αερίου
Καθώς το σκληρό ροκ με τις τιμές συνεχίζεται, στο μέτωπο της ενεργειακής επάρκειας τα μηνύματα που εκπέμπει η κυβέρνηση είναι καθησυχαστικά. Το πρωί της Παρασκευής, στη σύσκεψη της Ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων, ξεδιπλώθηκαν εναλλακτικές λύσεις ακόμη και στην περίπτωση διακοπής τροφοδοσίας με ρωσικό αέριο (καλύπτει το 45% των αναγκών της χώρας). Οπως προέκυψε, η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα τροφοδοσίας για τον Μάρτιο. Με το αζερικό αέριο που παραδίδεται μέσω του TAP (το 2021 κάλυψε το 17,5% της κατανάλωσης) και με τα προγραμματισμένα φορτία LNG που φτάνουν στη Ρεβυθούσα, η χώρα είναι καλυμμένη.
Μόνο την τελευταία εβδομάδα, «καραβιές» LNG έφεραν την περασμένη Κυριακή η Μυτιληναίος (216.000 MWh), την Τρίτη η Elpedison (306.000 MWh) και την Πέμπτη η ΔΕΗ (736.000 MWh). Επίσης, υπάρχει προγραμματισμός και για τον επόμενο μήνα: στις 3 Μαρτίου από τη Μυτιληναίος και την Elpedison (500.000 MWh η καθεμία), στις 11 Μαρτίου από τη ΔΕΠΑ (500.000 MWh), στις 13 Μαρτίου από την Elpedison (270.000 MWh) και στις 25 Μαρτίου από τη Μυτιληναίος (250.000 MWh). Οπως αναφέρει στέλεχος της αγοράς, «με δύο τεραβατώρες LNG και το αζερικό από τον TAP, ο Μάρτιος έχει καλυφθεί». Οσο για τον Απρίλιο, έχει διερευνηθεί από τον ΔΕΣΦΑ η πρόθεση των παικτών της αγοράς να φέρουν νέα φορτία, αν και όπως σημειώνει η ίδια πηγή, πολλά θα εξαρτηθούν από την πορεία των τιμών.
Παράλληλα, ΔΕΠΑ και ΥΠΕΝ, όπως επισημαίνει κυβερνητικός παράγοντας, έχουν ήδη προχωρήσει τις συνεννοήσεις, ώστε, εάν χρειαστεί, να φέρουν πρόσθετες ποσότητες αερίου από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του TAP, αλλά και από την Αίγυπτο ή την Αλγερία. Παράλληλα, το σχέδιο της Επιτροπής Διαχείρισης Κρίσεων περιλαμβάνει τη λειτουργία όλων των διαθέσιμων λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ (βρίσκονται εκτός, λόγω βλάβης, ο «Αγιος Δημήτριος 3» και η «Μεγαλόπολη 3») καθώς και αλλαγή καυσίμου στις μονάδες φυσικού αερίου που μπορούν να λειτουργήσουν και με ντίζελ («Κομοτηνή» και «Λαύριο 4» της ΔΕΗ, της Elpedison σε Θεσσαλονίκη και Θίσβη και μονάδες του Ηρωνα), με συνολική ισχύ περίπου 2 GW. Σε κάθε περίπτωση, ο βαρύς χειμώνας φεύγει και η ενεργειακή ζήτηση είναι ήδη χαμηλότερη – στα 6.131 MW την Παρασκευή έναντι 9.000 MW στη διάρκεια του χιονιά.
