Το ερώτημα για το ποιος ευθύνεται σε μια διεθνή κρίση δεν είναι ποτέ εύκολο να απαντηθεί.
Και αυτό γιατί ενώ είναι εύκολο κανείς να υποδείξει ποιος παίρνει την πρωτοβουλία σε μια συγκεκριμένη στιγμή, πάντα το πρόβλημα έχει μεγαλύτερο ιστορικό βάθος.
Και αυτό σημαίνει ότι οι ευθύνες δεν είναι ποτέ μονόπλευρες.
Η παρατήρηση αυτή δεν είναι «φιλολογική».
Είναι κρίσιμη για να δούμε πώς μπορούμε να βγούμε από μια κρίση.
Ορθά ασκείται κριτική στη Ρωσία γιατί πήρε την πρωτοβουλία και βγήκε από το πλαίσιο των Συμφωνιών του Μινσκ – τις οποίες μέχρι τώρα επικαλείτο – με το να αναγνωρίσει τις «Λαϊκής Δημοκρατίες» και να στείλει «ειρηνευτικά» στρατεύματα.
Και πρέπει να ασκηθεί κριτική στη Ρωσία γιατί αυτή η κίνηση δεν αφήνει περιθώρια για διπλωματική συζήτηση και ακόμη και εάν δεν πρόκειται να κάνει παραπάνω επιθετικές ενέργειες σε βάρος της Ουκρανίας διαμορφώνει μια «θερμή ζώνη», που εκτός όλων των άλλων νομιμοποιεί το ΝΑΤΟ να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την παρουσία του στην Ανατολική Ευρώπη.
Κοντολογίς το αντίθετο από την «αποκλιμάκωση».
Φταίει μόνο η Ρωσία;
Θα ήταν αφελής όποιος θα το έλεγε αυτό.
Ο τρόπος που κινήθηκε η Δύση τα τελευταία χρόνια ήταν προβληματικός. Γιατί είδε τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ως αυτοσκοπό χωρίς να εξετάσει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να γίνει ξανά πεδίο μιας «κούρσας των εξοπλισμών» και χωρίς να δώσει στη Ρωσία κάποιες εγγυήσεις ασφάλειας.
Από την άλλη μεριά και η Ρωσία δείχνει κάποιες φορές να κινείται με τη λογική ότι «εγγυήσεις ασφάλειας» δεν σημαίνει κανόνες, αμοιβαίες υποχωρήσεις, κανάλια επικοινωνίας, αλλά να εξασφαλίσει ότι κάποιες χώρες θα είναι «στην επιρροή της», ακόμη και εάν πλειοψηφικά τμήματά τους δεν το επιθυμούν.
Εάν σήμερα έχουμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, με την κλιμάκωση της έντασης, τη διαρκή απειλή ανάφλεξης, τη μετατροπή περιφερειακών αντιπαραθέσεων σε ευρύτερα επίδικα, αλλά και με την απόσταση ανάμεσα στη ρητορική και την πρακτική από όλες τις πλευρές, για αυτόν ευθύνονται, έστω και με διαφορετικό τρόπο και η Δύση και η Ρωσία.
Και δεν το λέω αυτό γιατί σήμερα το κύριο ζήτημα είναι η «απόδοση ευθυνών». Άλλωστε το ζήτημα είναι να μην κλιμακωθεί η ένταση και να μη χαθούν ζωές, όχι να μπορούμε να πούμε «αυτός έφταιγε τελικά».
Το λέω γιατί εάν πρέπει κάτι να κάνει η διεθνής κοινότητα, τα κράτη, οι κοινωνίες είναι να απαιτήσουν να μην επιστρέψουμε ξανά σε έναν κόσμο διαιρεμένο και σε περίπου εμπόλεμη κατάσταση όπως ήταν στη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου».
Ειρήνη σημαίνει απόφαση και των δύο πλευρών, δηλαδή και της Δύσης και της Ρωσίας, να συνυπάρξουν, προσπάθεια για αποκλιμάκωση της έντασης, περιορισμό των εξοπλισμών, «μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης», αμοιβαίες υποχωρήσεις και προσπάθεια να ξεκινήσει ξανά μια συζήτηση για το πώς μπορεί ο κόσμος να είναι πιο ειρηνικός, συζήτηση που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990, αλλά γρήγορα διακόπηκε.
Γιατί από ένα σημείο και μετά οι πόλεμοι απλώς δεν έχουν νικητές.
Μόνο θύματα.
