Η στρατιωτική παρουσία της Γαλλίας και των ευρωπαίων συμμάχων της στο Μάλι αναμένεται και επισήμως να τερματιστεί, μετά το πραξικόπημα στην αφρικανική χώρα.
Σύμφωνα με τα γαλλικά ΜΜΕ ο Εμανουέλ Μακρόν αναμένεται να ανακοινώσει ότι οι γαλλικές δυνάμεις της επιχείρησης Μπαρχάν και οι διεθνείς δυνάμεις της συνεργαζόμενης ευρωπαϊκής δύναμης Τακούμπα, θα αποχωρήσουν από το Μάλι.
Για την γαλλική κυβέρνηση η κατάσταση στο Μάλι έχει επιδεινωθεί, μετά την κατάληψη της εξουσίας από μια στρατιωτική χούντα και την άρνηση να υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα επιστροφής στη δημοκρατική ομαλότητα.
Παράλληλα, η γαλλική κυβέρνηση επισημαίνει το πρόβλημα που δημιουργία η ανακοίνωση της στρατιωτικής χούντας στο Μάλι ότι θα αξιοποιήσεις τις υπηρεσίες της ρωσικής μισθοφορικής εταιρείας Wagner.
Αυτή τη στιγμή η Γαλλία έχει περίπου 4300 στρατιώτες στο Σαχέλ, εκ των οποίων 2300 στο Μάλι, που αποτελούν σημαντικό μέρος της ξένης δύναμης που πολεμά τις ισλαμιστικές ένοπλες οργανώσεις στην περιοχή. Και το ερώτημα που αντιμετωπίζει η γαλλική κυβέρνηση είναι με ποιον τρόπο θα μπορέσει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι αντιμετωπίζεται η παρουσία της, ως χώρας άλλωστε με μακρύ αποικιακό παρελθόν, πλέον αρνητικά και ενισχύεται ένα αντιγαλλικό κλίμα, που θέλει προφανώς να κατευνάσει, και ταυτόχρονα να αποφύγει μια βιαστική αποχώρηση που θα δημιουργήσει ένα κενό, δηλαδή να αποφύγει αυτό που θεωρεί ότι ήταν το λάθος των αμερικανών στο Αφγανιστάν.
Η Γαλλία δεν θέλει να εγκαταλείψει την «πάλη κατά του τζιχαντισμού» σε μια περιοχή όπου δρουν ακόμη ισχυρά κινήματα με αναφορά στην Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, όμως αυτό απαιτεί να μπορέσει να συνεργαστεί κυρίως με άλλες χώρες, κυρίως της δυτικής Αφρικής, όπως η Ακτή του Ελεφαντοστού, η Σενεγάλη, το Μπενίν. Ταυτόχρονα, οι Γάλλοι θέλουν να κάνουν τη γαλλική παρουσία λιγότερο ορατή δίνοντας έμφαση στη συνεργασία ώστε να μη φαίνεται ότι υποκαθιστούν τις τοπικές ένοπλες δυνάμεις.
Ωστόσο, η αποχώρηση από το Μάλι παραμένει ένα πλήγμα για τη Γαλλία, που είχε επενδύσει στρατηγικά στην παρουσία της εκεί, ωστόσο οι Γάλλοι επιμένουν ότι το πρόβλημα είναι ότι όλο αυτό το διάστημα ποτέ οι κυβερνητικές δυνάμεις του Μάλι δεν δοκίμασαν πραγματικά να ελέγξουν πλήρως τις περιοχές που αρχικά εκκαθάριζαν οι ξένοι στρατιώτες της επιχείρησης Μπαρχάν.
Η ρωσική παρουσία στο Μάλι
Την ώρα που η Γαλλία έχει ήδη παραδώσει στις τοπικές αρχές βάσεις που είχε στο Μάλι, αναβαθμίζεται η παρουσία ρώσων στρατιωτικών, που προέρχονται από την ιδιωτική μισθοφορική εταιρεία Wagner. Μάλιστα έχει αναφερθεί η παρουσία τους σε μία από τις πρώην γαλλικές βάσεις στο Τιμπουκτού. Στη χώρα έχει αναπτυχθεί ένα έντονα εθνικιστικό κλίμα και έχουν επιδεινωθεί οι σχέσεις με τη Γαλλία, μέχρι του σημείου της απέλασης του Γάλλου πρέσβη στη χώρα.
Σε αυτό το κενό που δημιουργείται φαίνεται πώς αναβαθμίζεται η ρωσική παρουσία. Επισήμως, η ρωσική κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν έχει παρουσία στη χώρα, όμως επιβεβαιώνει την παρουσία της ιδιωτικής εταιρείας Wagner. Η τελευταία έχει ήδη παρουσία στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία αλλά και στη Λιβύη, όπου πολεμούσε με την πλευρά των δυνάμεων που υποστήριζαν το Κοινοβούλιο στη Βεγγάζη και ο Χαφτάρ.
Η Ρωσία αποτελούσε εδώ και καιρό έναν από τους κύριους προμηθευτές όπλων για τις ένοπλες δυνάμεις του Μάλι, ενώ ήδη από το πρώτο πραξικόπημα του 2020 καταγράφηκε αναβάθμιση της παρουσίας. Άλλωστε, ένας φιλορωσικός τόνος έχει καταγραφεί και στις αντιδράσεις του τοπικού πληθυσμού.
Η Ρωσία ούτως ή άλλως μετά και τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις του 2014 έχει προσπαθήσει να αναβαθμίσει και τις οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις με χώρες της Αφρικής. Βεβαίως ακόμη και τώρα η χώρα που έχει τις μεγαλύτερες εισαγωγές όπλων από τη Ρωσία είναι η Αλγερία.
Επισήμως, η κυβέρνηση του Μάλι επιμένει ότι οι ρώσοι στρατιωτικοί στη χώρα έχουν έρθει για να βοηθήσουν στην εκπαίδευση των τοπικών ένοπλων δυνάμεων. Την παρουσία της Wagner κατήγγειλε και ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν Υβ Λε Ντριάν καταγγέλλοντας μάλιστα ότι η εταιρεία λεηλατεί τους πόρους της χώρας σε αντάλλαγμα προς την παροχή προστασίας στη χούντα.
Η ρωσική παρουσία στη Μπουρκίνα Φάσο
Την επομένη του πρόσφατου πραξικοπήματος στη Μπουρκίνα Φάσο, οι διαδηλωτές που πανηγύριζαν την ανάληψη της εξουσίας από τους στρατιωτικούς κρατούσαν πικέτες που έγραφαν «Όχι στη Γαλλία, και ναι στη Ρωσία». Παρότι δεν υπάρχει ρωσική στρατιωτική παρουσία στην αφρικάνική χώρα, ούτε παρουσία της Wagner, θεωρήθηκε αξιοσημείωτο γεγονός ότι εμφανίστηκαν ρωσικές σημαίες σε αυτές τις διαδηλώσεις υπέρ του πραξικοπήματος. Και εδώ αποτυπώνεται μια κρίση εμπιστοσύνης στη γαλλική παρουσία παρά τους μακρόχρονους δεσμούς αυτών των χωρών με τη Γαλλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ηγέτης του πραξικοπήματος στη Μπουρκίνα Φάσο αντισυνταγματάρχης Νταμίμπα έχει εκπαιδευτεί στη Γαλλία και οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας είχαν συνεργαστεί για δεκαετίες με τη Γαλλία.
Πώς η Γαλλία έχασε το Μάλι
Το ενδιαφέρον είναι ότι το 2013 το Μάλι είχε υποδεχτεί τη Γαλλία με ιδιαίτερα θετικό τρόπο, εκτιμώντας ότι η Γαλλική παρουσία θα μπορούσε να συνέβαλε στην αντιμετώπιση των τζιχαντιστών και ο Φρανσουά Ολάντ είχε τύχει υποδοχής ήρωα στο Τιμπουκτού και ζητωκραυγών υπέρ της Γαλλίας.
Όμως, αρκετοί στο Μάλι υποστηρίζουν ότι η Γαλλία έκανε και λάθη. Για παράδειγμα επικέντρωσε στο Ισλαμικό Κράτος στην Ευρύτερη Σαχάρα που είναι πιο επιθετικό και όχι στην Τζαμα’ατ Νουσράτ αλ-Ισλαμ γουαλ-Μουσλιμίν, τον συνασπισμό παρακλαδιών της Αλ Κάιντα που ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της βίας στη χώρα. Άλλοι επισημαίνουν ότι μπορεί η Γαλλία να πήγε στο Μάλι για να κατευνάσει τη βία, όμως ήταν η συμμετοχή της στην επέμβαση στη Γαλλία για την ανατροπή Καντάφι που τελικά διαμόρφωσε ένα πεδίο πολύ πιο ευνοϊκό για τη δράση «τζιχαντιστικών οργανώσεων».
Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι παρότι ο Μακρόν έχει κάνει διακηρύξεις για το πώς η Γαλλία δεν θέλει να συμπεριφέρεται ως μια πρώην αποικιακή δύναμη στην Αφρική, εντούτοις ο τόνος συχνά της γαλλικής πλευράς ήταν πατερναλιστικός.
Από την άλλη, παρά τις αρχικές υποσχέσεις η γαλλική παρέμβαση δεν σταμάτησε τη βία στην περιοχή. Η διάχυτη αίσθηση αποσταθεροποίησης εξηγεί ως ένα βαθμό και γιατί μεταστράφηκε το κλίμα κατά της Γαλλίας σε χώρες όπως το Μάλι.
Από τη μεριά της η Ρωσία, μαζί με την Κίνα, έχει πρόσφατα στηρίξει τη στρατιωτική κυβέρνηση στο Μάλι, μπλοκάροντας την έκδοση ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που θα οδηγούσε σε κυρώσεις σε βάρος της χώρας. Πάντως, ο ίδιος ο Πουτιν έχει δηλώσει ότι το ρωσικό κράτος δεν έχει σχέση με τις ρωσικές μισθοφορικές εταιρείες στο Μάλι, προσθέτοντας όμως ότι η αφρικανική χώρα έχει το δικαίωμα να συνεργάζεται με ιδιωτικές ρωσικές εταιρείες.
Το μέλλον της γαλλικής παρουσίας στο Σαχέλ
Οι εξελίξεις αυτές θέτουν υπό αίρεση να αναπροσανατολισμό συνολικά τη γαλλική και διεθνή παρουσία στο Σαχέλ. Το Μάλι ήταν το κεντρικό σημείο αναφοράς της γαλλικής και διεθνούς παρουσίας και τώρα πέσει μεγαλύτερο βάρος στα άλλα κράτη του Σαχέλ και της δυτικής Αφρικής για την αντιμετώπιση των ένοπλων ισλαμιστικών κινημάτων. Η Γαλλία καλείται να αναπροσαρμόσει την τακτική της, να κάνει νέο σχεδιασμό για την παρουσία της, να αναζητήσει συνεργασία και με άλλες αφρικανικές χώρες και βέβαια να κάνει νέο σχεδιασμό, μαζί με άλλες χώρες που συμμετέχουν στη διεθνή δύναμη, για το πώς αυτή θα διαταχθεί. Μια σκέψη είναι να μεταφερθεί ένα μέρος των δυνάμεων στον Νίγηρα που επιτρέπει επιχειρήσεις στη ζώνη ανάμεσα στον Νίγηρα, το Μάλι και τη Μπουρκίνα Φάσο. Κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα γίνει και με την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ στην περιοχή και το δυναμικό που έχει στείλει η ΕΕ, η παρουσία των οποίων προϋπέθετε ότι οι γαλλικές δυνάμεις θα παρείχαν προστασία και ιατρικές υπηρεσίες.
