Καθώς η Δύση συσσωρεύει εμβόλια κατά της COVID-19, μόλις το 11% των 1,3 δισεκατομμυρίων Αφρικανών έχει λάβει και τις δύο δόσεις.
Σε ορισμένες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, όπως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το ποσοστό παραμένει εφιαλτικά μικρό, λιγότερο από το 1%.
Στο μεσοδιάστημα, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων κοροναϊού στην ήπειρο (πάνω από 11 εκατομμύρια συνολικά από την αρχή της πανδημίας) αυξήθηκε κατακόρυφα με την παραλλαγή Όμικρον, που αναφέρθηκε πρώτη φορά στη Νότια Αφρική, στα τέλη Νοεμβρίου.
Κατά την περιφερειακή διευθύντρια του ΠΟΥ, Δρ. Ματσχιντίσο Μοέτι, η πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη από αυτή που δείχνουν τα επίσημα στοιχεία για κρούσματα και θανάτους, οι οποίοι παραμένουν στα χαρτιά κοντά στους 244.000.
Οι αιτίες για τη συνολικά ανησυχητική επιδημιολογική εικόνα στην Αφρική παραμένουν πολλαπλές.
Υπάρχουν εγγενείς δυσκολίες στο δίκτυο διανομής και μεγάλη διστακτικότητα μέρους του πληθυσμού της ηπείρου έναντι των εισαγόμενων εμβολίων κατά της COVID-19.
Βασικότερων όλων ωστόσο παραμένει η άρνηση των φαρμακευτικών κολοσσών να άρουν τις πατέντες και η έλλειψη αλληλεγγύης των ανεπτυγμένων χωρών στην άμεση και επαρκή διάθεση εμβολίων εκτός των δικών τους συνόρων.
Το πρόγραμμα COVAX, που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο διανομής δόσεων σε υπανάπτυκτες χώρες, δεν έχει καταφέρει μέχρι και σήμερα να γεφυρώσει το χάσμα.
Κι έτσι, στην τρίτη πια χρονιά της πανδημίας, η Αφρική επιδιώκει την εμβολιαστική… αυτονόμηση ή ακόμη και ανεξαρτητοποίησή της.
Ένα αποφασιστικό βήμα
Η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια έχει καταστήσει πλέον την παραγωγή τους σε μείζον πολιτικό ζήτημα στην ήπειρο. Και όχι μόνο για την COVID-19…
Σύμφωνα με τα σχέδια της Αφρικανικής Ένωσης, μέσα στα επόμενα 20 χρόνια το 60% όλων των εμβολίων για τους Αφρικανούς θα πρέπει να παράγεται εντός της ηπείρου. Επί του παρόντος, το ποσοστό αυτό είναι μόλις 1%.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, έχουν ήδη συναφθεί συμφωνίες διάφορων αφρικανικών κρατών με φαρμακευτικούς κολοσσούς της Δύσης (Pfizer, Moderna, Johnson & Johnson) για την παρασκευή εμβολίων κατά της COVID-19.
Πλην όμως αυτές αφορούν μόνο σε συγκεκριμένα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, χωρίς φυσικά χρήση ή γνώση της πατέντας.
Τέτοιες συνέργειες είναι σημαντικές για την απόκτηση εμπειρίας και τεχνογνωσίας στην παραγωγή εμβολίων, επισημαίνει ο Πάτρικ Τίπου, εκτελεστικός διευθυντής της Αφρικανικής Πρωτοβουλίας Παραγωγής Εμβολίων (AVMI).
«Όμως το σημαντικό είναι ότι η προσπάθεια δεν πρέπει να σταματά εκεί. Ο κύκλος της εξάρτησης μπορεί να κλείσει μόνο με την εξ αρχής παραγωγή του προϊόντος».
Αυτό ακριβώς επιχειρείται τώρα με το υπό κατασκευή πρώτο εργοστάσιο στην αφρικανική ήπειρο όπου θα παρασκευάζονται από την αρχή ως το τέλος εμβόλια, υπό τη χρηματοδότηση του Αμερικανού -κινεζικής καταγωγής και γεννημένου στη Νότια Αφρική- δισεκατομμυριούχου της βιοτεχνολογίας, Πάτρικ Σουν Σιόνγκ.
Στόχος είναι η παρασκευή «ενός εμβολίου δεύτερης γενιάς στην Αφρική, για την Αφρική και για εξαγωγές σε όλο τον κόσμο», διακήρυξε ο ίδιος κατά τα πρόσφατα εγκαίνια της μονάδας στο Κέιπ Τάουν.
Όχι τυχαία, στην εκδήλωση συνέρρευσαν οι πιο γνωστοί ιολόγοι της ηπείρου και η εγχώρια πολιτική ελίτ.
«Οι αποικιακές αλυσίδες σπάνε κομμάτι-κομμάτι», διακήρυξε ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος, Σίριλ Ραμαφόζα.
«Η Αφρική δεν θα πρέπει πλέον να ζητιανεύει από τη Δύση και να εκλιπαρεί για εμβόλια», τόνισε. «Η Αφρική δεν πρέπει να είναι τελευταία στη σειρά».
Προς ένα «αφρικανικό εμβόλιο»;
Ο αρχικός προγραμματισμός για τη μονάδα στο Κέιπ Τάουν, την οποία θα διευθύνει η NantSA (μια εταιρεία που ο Σουν Σιόνγκ ίδρυσε πέρυσι) προβλέπει την παραγωγή των πρώτων δόσεων εμβολίων από φέτος κιόλας.
Έως το 2025, φιλοδοξεί να φτάσει το ένα δισεκατομμύριο δόσεις ετησίως.
Όλη η προσπάθεια επικεντρώνεται σε ένα εμβόλιο mRNA «δεύτερης γενιάς» για τον COVID-19, που έχει αναπτύξει η εταιρεία ImmunityBio, ιδιοκτησίας του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου, με έδρα την Καλιφόρνια.
Αυτή τη στιγμή, βρίσκεται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών στη Νότια Αφρική και στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον Σουν Σιόνγκ, τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα έχουν δείξει ότι το εμβόλιο μπορεί να είναι αποτελεσματικό για μεγαλύτερο διάστημα από τα υφιστάμενα εμβόλια κατά της COVID-19, και δη έναντι πολλαπλών παραλλαγών του κοροναϊού.
Υπάρχουν ωστόσο ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα ως προς το εγχείρημα, με πρώτο και βασικό την έγκριση του εμβολίου.
Ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος δηλώνει πάντως βέβαιος για την επιτυχία του σχεδίου του. Οι εγκαταστάσεις της NantSA, λέει, θα γίνουν από τις μεγαλύτερες για την παραγωγή εμβολίων στον κόσμο.
Ποιος είναι ο «εγκέφαλος» του σχεδίου
Γέννημα-θρέμμα της Νοτίου Αφρικής, γιός Κινέζων μεταναστών που εγκατέλειψαν τη χώρα τους στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο σήμερα 69χρονος Πάτρικ Σουν Σιονγκ σπούδασε ιατρική στο Γιοχάνεσμπουργκ, προτού μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Έγινε χειρουργός. Απέκτησε περιουσία με την ανάπτυξη φαρμάκου για ορισμένους τύπους καρκίνου. Και μεταπήδησε στον χώρο των επιχειρήσεων, ιδρύοντας την NantHealth: ένα δίκτυο startup στους τομείς της υγείας, της βιοτεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης, με έδρα την Καλιφόρνια.
Μέχρι και σήμερα, συνεχίζει την ακαδημαϊκή καριέρα του. Έχει, δε, περισσότερα από 230 διπλώματα ευρεσιτεχνίας στους τομείς της ιατρικής και της τεχνολογίας.
Είναι πρόεδρος τριών μη κερδοσκοπικών οργανισμών, που εστιάζουν στη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας και στην εξάλειψη των ανισοτήτων στην υγεία και στην εκπαίδευση.
Τα τελευταία χρόνια, έχει επίσης επεκταθεί στον χώρο των ΜΜΕ, αγοράζοντας τις εφημερίδες Los Angeles Times και The Sun Diego Union-Tribune, ενώ κατέχει μετοχικό μερίδιο στη θρυλική ομάδα μπάσκετ LA Lakers.
Σήμερα, η καθαρή περιουσία του Σουν Σιονγκ εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μέσω του Giving Pledge, έχει δεσμευτεί να διαθέσει τουλάχιστον το ήμισυ της περιουσίας του σε φιλανθρωπίες.
Χαρακτηρίζει την κατασκευή του εργοστασίου παραγωγής εμβολίων στο Κέιπ Τάουν ως μια από τις «πιο μνημειώδεις στιγμές» της ζωή του.
Για το έργο, έχει δεσμευτεί ότι θα διαθέσει μέσω της NantWorks πάνω από 190 εκατομμύρια δολάρια, δημιουργώντας έως και 600 νέες θέσεις εργασίας.
Στα σχέδιά του είναι να δημιουργήσει στο μέλλον αντίστοιχες μονάδες στη στη Μποτσουάνα, στην Κένυα και στην Ουγκάντα.
Για τη στελέχωσή τους, δε, 0 Σουν-Σιονγκ ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει επιπλέον 6,5 εκατομμύρια δολάρια σε υποτροφίες, προκειμένου να δημιουργηθεί μια νέα γενιά Αφρικανών επιστημόνων.
Προαναγγέλλει, δε, ότι οι ο στόχος του για την παραγωγή εμβολίων από την αρχή μέχρι το τέλος στην αφρικανική ήπειρο εκτείνεται πέρα από την COVID-19.
«Αφότου έφυγα από τη Νότια Αφρική», ανέφερε ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος, «ήταν πάντα το όνειρό μου να επιστρέψω και να βοηθήσω στην καταπολέμηση ασθενειών, όπως η φυματίωση, η σχιστοσωμίαση και το AIDS».
Ασθένειες που μαστίζουν χρόνια την Αφρική και τώρα δείχνουν να επανακάμπτουν, υπό τη βαριά «σκιά» της πανδημίας του κοροναϊού, την επιβάρυνση λόγω της COVID-19 των υποστελεχωμένων και υποχρηματοδοτούμενων εθνικών συστημάτων υγείας και τον δραματικό περιορισμό των διαγνωστικών εξετάσεων.
