Από τον περασμένο Αύγουστο και εντεύθεν η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη βρίσκεται διαρκώς αντιμέτωπη με μικρές και μεγάλες κρίσεις, με γεγονότα απρόσμενα και με άλλα που την καταδιώκουν ανεξέλεγκτα επί μακρόν, όπως η πανδημία. Τον Αύγουστο του 2021 ήταν οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Αττική και στην Εύβοια που θόλωσαν το κυβερνητικό αφήγημα και έθεσαν υπό αμφισβήτηση την εικόνα της στιβαρής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Ακολούθησε η επιδείνωση των πανδημικών συνθηκών, το πλήθος κρουσμάτων και νοσηλειών εξαιτίας της παραλλαγής Δέλτα που κλόνισαν το ΕΣΥ και εκτόξευσαν τον αριθμό των θανάτων, αναιρώντας σχεδόν ολοκληρωτικά το αίσθημα ικανοποιητικής αντιμετώπισης της μάστιγας του κορωνοϊού, που είχε οικοδομηθεί στην πρώτη φάση εισβολής της νόσου στη χώρα.
Ισχυρές πιέσεις από Ομικρον και ακρίβεια
Στα τέλη του περασμένου έτους ήλθε η υπερμεταδοτική παραλλαγή Ομικρον να οξύνει έτι περαιτέρω το πρόβλημα, πιέζοντας αφόρητα τα εξουθενωμένα εδώ και καιρό νοσοκομεία. Σχεδόν ταυτόχρονα άρχισε να εξελίσσεται το ισχυρό πληθωριστικό κύμα στα ενεργειακά αγαθά, που εκφράστηκε με τους φουσκωμένους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και τις υψηλές τιμές των καυσίμων, μεταφέροντας ανάλογη πίεση σε πλήθος αγαθών και κατ’ επέκταση στο διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών. Κάπου στο ενδιάμεσο η κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με το χάος της χιονοκαταιγίδας και το φιάσκο της Αττικής οδού. Εσχάτως μάλιστα βρέθηκε σε απολύτως αμυντική θέση μετά την κυνική ομολογία του άλλοτε υφυπουργού Οικονομικών και νυν δημάρχου Σπάρτης κ. Π. Δούκα για εκμαυλισμό και εξαγορά ψηφοφόρων με σακούλες χρημάτων που διατέθηκαν σε πολίτες της Ηλείας μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007.
Η εκτόξευση των ελληνικών ομολόγων
Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, τις προηγούμενες μέρες ανεδείχθη ζήτημα πιστωτικών κινδύνων για τη χώρα μας από την αναμενόμενη άνοδο των επιτοκίων σε Αμερική και Ευρώπη προς αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων. Τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων εκτοξεύθηκαν στο 2,5%. Οι αγορές έσπευσαν να προεξοφλήσουν την αλλαγή συσχετισμών στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις αναθεωρημένες αναφορές της Κριστίν Λαγκάρντ για τα επιτόκια με εντόνως αρνητικό τρόπο, αποτιμώντας το πανύψηλο ελληνικό χρέος και ιδιαιτέρως το γεγονός ότι η χώρα μας απέχει πολύ ακόμη από την ανάκτηση της διεκδικούμενης επενδυτικής βαθμίδας. Δεν αναγνώρισαν ότι το χρέος μας είναι ρυθμισμένο, ότι οι δαπάνες εξυπηρέτησής του είναι ελεγχόμενες μέχρι το 2030, ούτε ότι η ελληνική οικονομία επέτυχε το 2021 εντυπωσιακή ανάκαμψη κοντά στο 10% και οι νεότερες εκτιμήσεις τη φέρουν ικανή να ξεπεράσει εφέτος και το 6%, παρά αναμένουν από την ελληνική κυβέρνηση σήματα δημοσιονομικής πειθαρχίας και σταθερότητας και μέχρι να τα δουν αποτιμούν την ελληνική περίπτωση με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Εως τότε ο δανεισμός της χώρας θα κοστίζει περισσότερο και οι ομολογιακές εκδόσεις τόσο των επιχειρήσεων όσο και των τραπεζών θα δυσκολεύουν. Η εποχή του πάμφθηνου χρήματος για την Ελλάδα ουσιαστικά τελειώνει. Και γι’ αυτό ο Πρωθυπουργός ανέδειξε την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας σε μείζονα εθνικό στόχο για την κυβέρνησή του και τη χώρα, προκειμένου ακριβώς να ξεπεράσει το αυξανόμενο χρηματοδοτικό κόστος της ελληνικής οικονομίας και να ελέγξει έγκαιρα τις όποιες δυσχέρειες μπορούν να εμφανιστούν για τον δανεισμό της χώρας σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνώς χρηματοδοτικό περιβάλλον.
Χωρίς πολλά περιθώρια κινήσεων
Το δυστύχημα λοιπόν για τον Πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του είναι ότι στην αυγή του 2022, με το άνοιγμα του εκλογικού κύκλου, αντιμετωπίζουν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ αρνητικών παραγόντων και περιοριστικών συνθηκών που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια κινήσεων. Το ενεργειακό κόστος βαραίνει επικίνδυνα τόσο τα νοικοκυριά όσο και τις επιχειρήσεις. Βαθμιαία οι φουσκωμένοι λογαριασμοί του ηλεκτρικού ρεύματος, του φυσικού αερίου, μαζί με την άνοδο των τιμών της βενζίνης, του πετρελαίου και την εξελισσόμενη πληθωριστική έξαρση εγείρουν, πέραν των άλλων, και ζήτημα διαθεσίμου εισοδήματος. Η κυβέρνηση προτάσσει τις πολλές μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, υπερτονίζει τις μηνιαίες επιδοτήσεις των λογαριασμών του ρεύματος, αλλά γνωρίζει ότι οι εντυπώσεις δεν αλλάζουν και σίγουρα δεν μοιάζουν ικανές να ξεπεράσουν τις φωνές της αντιπολίτευσης, ούτε τις διεκδικήσεις των πολιτών. Προϊόντος του χρόνου τα αιτήματα για εισοδηματικές ενισχύσεις και αναπλήρωση των απωλειών από την αύξηση των τιμών θα διογκώνονται και η κοινωνικοπολιτική πίεση θα αυξάνεται στο Μέγαρο Μαξίμου.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται ότι δεν δύναται να επιδοτεί επ’ άπειρον τα ενεργειακά αγαθά με 200-300 εκατ. ευρώ τον μήνα και επιπλέον γνωρίζει ότι συνολικά ο ενεργειακός τομέας κινδυνεύει να πληγωθεί καίρια, είτε από την αδυναμία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους είτε από ενδεχόμενες καταρρεύσεις, όπως δηλώνει η δυσκολία πολλών παρόχων να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους στον ΔΕΔΔΗΕ.
Αμυνα παίζει το οικονομικό επιτελείο
Πολύ περισσότερο δε όταν οι αγορές απαιτούν δείγματα δημοσιονομικής πειθαρχίας και θα ήθελαν το πρωτογενές έλλειμμα να μηδενίζεται στη διάρκεια του 2022. Στο υπουργείο Οικονομικών επί του παρόντος παίζουν άμυνα. Δεν κρύβουν ότι με την παρούσα κατάσταση δεν υπάρχει επιπρόσθετος δημοσιονομικός χώρος για παροχές ή άλλες εισοδηματικές ενισχύσεις. Ωστόσο ελπίζουν τόσο σε υποχώρηση των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση του ηλεκτρικού ρεύματος, όσο και σε διατήρηση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης. Ενδεχόμενη αποτροπή της πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας θα αλλάξει καθοριστικά τις συνθήκες. Για τους ιθύνοντες του υπουργείου Οικονομικών το Ουκρανικό είναι το κλειδί και για τις ελληνικές οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Αν υποχωρήσει η ένταση και οι πολλές πιέσεις θα καμφθούν, αν και κανείς στην κυβέρνηση δεν περιμένει να υποχωρήσουν οι τιμές των ενεργειακών αγαθών στα προηγούμενα χαμηλά επίπεδα.
Οπότε όλη η κυβερνητική προσπάθεια θα κατευθυνθεί στην ενίσχυση των αναπτυξιακών συνθηκών, μέσω της επιτάχυνσης των επενδύσεων και της ενεργοποίησης όλων των χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Ηδη οι τράπεζες, πιο οργανωμένες και πιο τυπικές, κατάφεραν να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό φθηνής χρηματοδότησης μεγάλων ώριμων επενδυτικών σχεδίων από ισχυρές ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι γρήγορα εντός της άνοιξης θα εισέλθουν σε φάση υλοποίησης ιδιωτικές επενδύσεις ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ. Η αρχή θα γίνει με σχετική άνεση από το τραπεζικό σύστημα.
Καθυστερήσεις από πολλά υπουργεία
Αντιθέτως, τα περισσότερα υπουργεία καθυστερούν αδικαιολόγητα. Αν εξαιρέσει κανείς τις ζώνες των υπουργείων Υποδομών και Ψηφιακής Πολιτικής, όπου οι σχετικοί διαγωνισμοί εξελίσσονται ομαλά με τη δέουσα ταχύτητα, τα υπόλοιπα σπεύδουν βραδέως, επιβάλλοντας στον Πρωθυπουργό να αναθέσει αρμοδιότητες συντονισμού στον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών κ. Θ. Σκυλακάκη. Οπως και να έχει, οι δυσκολίες περισσεύουν για την κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη και θα είναι ευχής έργον αν καταφέρει να ταιριάξει τα τόσα αταίριαστα σε τούτη την τόσο σύνθετη περίοδο. Το κοκτέιλ παραγόντων και συνθηκών είναι όντως εκρηκτικό και η υπέρβασή του θα απαιτήσει ιδιότητες μοναδικές από τον κ. Μητσοτάκη και όσους τον συνοδεύουν. Και ιδιαιτέρως ιώβειο πειθαρχία. Μόνο έτσι θα σπάσει το ρόδι της κακοτυχίας που τον ακολουθεί από το περασμένο καλοκαίρι..
