Κάν’ το όπως ο Κόστα…

Πολλοί πολιτικοί στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, και όχι μόνο κεντροαριστεροί, παρακολουθούν την πορεία του Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία και εντοπίζουν υπαρκτά ή ανύπαρκτα κοινά σημεία γιατί θα ήθελαν να τη μιμηθούν. Ο πορτογάλος πρωθυπουργός επανεξελέγη τρίτη φορά στις πρόωρες εκλογές, αυξάνοντας το ποσοστό του και πετυχαίνοντας πρώτη φορά αυτοδυναμία σε ένα αναλογικό εκλογικό σύστημα που δεν ευνοεί τις αυτοδυναμίες, τις οποίες απεχθάνονται οι Πορτογάλοι.

Η Πορτογαλία όμως έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες που δεν ισχύουν στις υπόλοιπες χώρες, ιδίως του ευρωπαϊκού Νότου, γι’ αυτό η νίκη του Κόστα δεν είναι εύκολο να κοπιαριστεί. Κατ’ αρχάς η χώρα διαθέτει μια σκανδιναβικού τύπου κουλτούρα συνεννόησης που όταν έρθουν τα δύσκολα, ενώνει την εκάστοτε κυβέρνηση και αντιπολίτευση για το καλό της χώρας. Για παράδειγμα, η σύμπνοια των μεγάλων κομμάτων απέναντι στα μνημόνια στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης δεν είχε όμοιό της στις υπόλοιπες χώρες του καταχρεωμένου ευρωπαϊκού Νότου.

Η εμβολιαστική εκστρατεία

Ενδεικτικό είναι το θέμα των εμβολιασμών στο οποίο η Πορτογαλία έσπασε από νωρίς ρεκόρ, εμβολιάζοντας άνω του 90% του πληθυσμού της. Η επιτυχημένη εμβολιαστική εκστρατεία πιστώθηκε στην κυβέρνηση και στον πρώην στρατηγό που ορίστηκε για να την τρέξει. Είναι αλήθεια ότι αυτός έκανε καλή δουλειά, όπως είναι αλήθεια και ότι συνάντησε μικρότερες αντιστάσεις από τα κόμματα και την κοινωνία: στην Πορτογαλία δεν υπήρξαν πολιτικοί που να κλείνουν το μάτι στους αντιεμβολιαστές και συγχρόνως να τους τροφοδοτούν, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα αντιεπιστημονικά ή περί καταπάτησης δικαιωμάτων, ούτε υπήρξαν εκκλησιαστικοί και παραεκκλησιαστικοί κύκλοι που να προτρέπουν τους Πορτογάλους να μην εμβολιαστούν.

Οι διασπασμένοι και οι… τιμωρημένοι

Οι εκλογές της περασμένης Κυριακής ανέδειξαν τρίτο κόμμα το ακροδεξιό Chega που αύξησε τη δύναμή του από μία έδρα σε 12 (φέρνοντας ποσοστό άνω του 7%). Η ενίσχυση του Chega σε συνδυασμό με την ενίσχυση της Φιλελεύθερης Πρωτοβουλίας, που αύξησε τις έδρες της από μία σε οκτώ, διέσπασαν την ψήφο της Δεξιάς. Τα δύο αυτά σχετικά νέα κόμματα δημιουργήθηκαν μετά την οικονομική κρίση και πρωτομπήκαν στη Βουλή το 2019.

Στην Αριστερά, αντίθετα, οι ψηφοφόροι τιμώρησαν το Μπλοκ της Αριστεράς, κόμμα αντίστοιχο του ΣΥΡΙΖΑ που από 19 έδρες στις εκλογές του 2019 έπεσε στις πέντε, και το ΚΚ Πορτογαλίας που επίσης έπεσε στις πέντε έδρες από 12, και διοχέτευσαν την ψήφο τους στους Σοσιαλιστές. Τα δύο αυτά κόμματα έριξαν την κυβέρνηση του 60χρονου Κόστα με τον οποίο συγκυβερνούσαν από το 2015 προκαλώντας πρόωρες εκλογές.

Χωρίς προβλήματα με τους μετανάστες

Τέλος, η Πορτογαλία διαθέτει ορισμένα στοιχεία πολύ διαφορετικά π.χ. από την Ελλάδα. Δεν έχει ούτε είχε πρόβλημα με τους μετανάστες – κανείς δεν ασχολείται με το ότι ο Κόστα έχει ινδικό αίμα και καταγωγή από την Γκόα, την πρώην πορτογαλική αποικία στην Ινδία, ενώ το Chega κερδίζει ψήφους στρέφοντας τα βέλη του στους Ρομά. Η Πορτογαλία, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες, γεγονός που απελευθερώνει πολύ χρόνο και ενέργεια ώστε τα κόμματα, αντί να ασχολούνται με μεταναστευτικά και εθνικιστικά ζητήματα, σέρνοντας όλο το πολιτικό φάσμα προς τα Δεξιά, ασχολούνται περισσότερο με τα οικονομικά και κοινωνικά θέματα που αντιμετωπίζει η χώρα.

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα έλαβε σχεδόν 42% στις εκλογές της περασμένης Κυριακής και κατέλαβε τις 117 από τις 230 έδρες της Βουλής. Η αυτοδυναμία βάζει τέλος στην εξάρτησή του από το Μπλοκ και το ΚΚ και του ανοίγει τον δρόμο για να γυρίσει τη σελίδα της πανδημίας αξιοποιώντας τα 16,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, από τα οποία τα 700 εκατ. θα ενισχύσουν το εθνικό σύστημα Υγείας.

Αύξηση μισθών, μείωση ημερών

Παράλληλα ο Κόστα θα περάσει τον προϋπολογισμό του 2022, για τον οποίο έριξαν την κυβέρνησή του τα δύο κόμματα της Αριστεράς ζητώντας να αυξηθούν οι κοινωνικές δαπάνες. Ανάμεσα στα μέτρα που θα λάβει πρώτα είναι η αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 40 ευρώ/μήνα, στα 705 ευρώ μηνιαίως, με στόχο τα 900 ευρώ ως το 2026. Θα ξεκινήσει επίσης εθνικό διάλογο για την εργάσιμη εβδομάδα των τεσσάρων ημερών.

Οι οίκοι αξιολόγησης επιβραβεύουν τη σταθερότητα που φέρνει η αυτοδυναμία Κόστα στην Πορτογαλία, ενώ οι Σοσιαλιστές (και όχι μόνο) πολιτικοί στην Ευρώπη θα επιθυμούσαν πολύ να τον μιμηθούν στο ότι κατόρθωσε να αντιστρέψει τα μέτρα λιτότητας της οικονομικής κρίσης μειώνοντας συγχρόνως το έλλειμα του προϋπολογισμού – το λεγόμενο «πορτογαλικό θαύμα». Η διαφορά είναι ότι ο Κόστα σχεδόν ζήτησε συγγνώμη που έλαβε αυτοδυναμία («Αυτοδυναμία δεν σημαίνει απόλυτη εξουσία», δήλωσε ο πορτογάλος πρωθυπουργός αμέσως μετά το εκλογικό αποτέλεσμα) ενώ για πολλά άλλα κόμματα στην Ευρώπη η αυτοδυναμία είναι αυτοσκοπός.

Το «μάθημα» της Λισαβόνας και η στροφή λόγω πανδημίας

Για τη Ζοάνα Ραμίρο, πορτογαλίδα δημοσιογράφο που αναλύει σε άρθρο γνώμης στον «Guardian» το αποτέλεσμα των εκλογών στην Πορτογαλία, «υπάρχει ένα μάθημα για να πάρουν τα αδερφά κόμματα στην Ευρώπη». Οι Εργατικοί του Κιρ Στάρμερ, για παράδειγμα, «θα μπορούσαν να διδαχθούν από τον Κόστα και να συνεργαστούν με την Ακροαριστερά, τουλάχιστον μέχρι να εξασφαλίσουν την εκλογική νίκη». Η Κεντροαριστερά σήμερα επικρατεί στη Σκανδιναβία και στη Νότια Ευρώπη ενώ μετά τη νίκη του Σοσιαλδημοκράτη Ολαφ Σολτς στη Γερμανία, εξαπλώνεται στην Κεντρική Ευρώπη. Η στροφή στην Κεντροαριστερά είναι, σύμφωνα με τους αναλυτές, αποτέλεσμα της αύξησης του αισθήματος των ψηφοφόρων υπέρ της συλλογικής δράσης και της κρατικής παρέμβασης προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής. Ομως οι αναλυτές δεν είναι βέβαιοι κατά πόσο θα συνεχιστεί η ευρωπαϊκή στροφή στην Κεντροαριστερά. Στη Σκανδιναβία η Κεντροαριστερά κυβερνά και στις πέντε χώρες (Νορβηγία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία και Ισλανδία), στις τέσσερις από αυτές με γυναίκα πρωθυπουργό αλλά σε καμία με το ποσοστό του Κόστα. Στην Ισπανία κυβερνά ο Σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσεθ ενώ στην Ιταλία οι δημοσκοπήσεις φέρνουν πρώτο το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα του Ενρίκο Λέτα στην πρόθεση ψήφου στις εκλογές του 2023. Ομως στην Ιταλία οι ακροδεξιοί Αδερφοί της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι έρχονται μία ανάσα πίσω από το Δημοκρατικό Κόμμα (20% έναντι 21%) και οι εκλογές απέχουν αρκετά σε ένα ρευστό πολιτικό σκηνικό για να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις. Στις γαλλικές προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν, τον Απρίλιο, ο κεντρώος Εμανουέλ Μακρόν έρχεται πρώτος στις δημοσκοπήσεις (με 24%) ενώ η Αν Ινταλγκό, υποψήφια των Σοσιαλιστών και δήμαρχος του Παρισιού, δεν μπορεί να ξεπεράσει το 4%, καθηλωμένη πολύ χαμηλότερα από τους υποψηφίους της Δεξιάς, της Ακροδεξιάς, της Αριστεράς (Ανυπότακτη Γαλλία) και των Πρασίνων.

Η «αναστροφή» Ματαρέλα και το μυστήριοτης ασυνεννοησίας

Ο επανεκλεγείς πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα (δεξιά) με τον ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι

Ο Σέρτζιο Ματαρέλα δεν επιθυμούσε την επανεκλογή του στην προεδρία της Ιταλίας. Αποχαιρέτησε τους συνεργάτες του της πρώτης του θητείας, που επρόκειτο να λήξει στις 3 Φεβρουαρίου, και το περασμένο Σαββατοκύριακο άρχισε να μετακομίζει από το προεδρικό μέγαρο, το Κουιρινάλε, σε ένα διαμέρισμα στην ακριβή συνοικία Παριόλι της Ρώμης. Ωσπου το μεσημέρι του Σαββάτου ο 80χρονος Ματαρέλα έλαβε ένα τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς να αφήσει την πρωθυπουργία και να αναλάβει πρόεδρος, προκειμένου να τον πείσει να δεχθεί να παραμείνει στην προεδρία για δεύτερη επταετή θητεία. Ο Ματαρέλα δέχθηκε αμέσως για το καλό της Ιταλίας, παρά την απροθυμία του να συνεχίσει ως πρόεδρος, και η άμεση αυτή αποδοχή του θεωρήθηκε προς τιμήν του.
Το φορτηγό της μετακόμισης έκανε στροφή και εθεάθη να φεύγει από το Παριόλι και να επιστρέφει στο Κουιρινάλε. Η όγδοη συνεχόμενη ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου ήταν απλώς μια διαδικαστική τυπικότητα: ο Ματαρέλα επανεξελέγη πανηγυρικά με 759 ψήφους (επί συνόλου 1.009) το περασμένο Σάββατο το βράδυ.

Οι γύροι της καταστροφής

Οι πρώτοι επτά γύροι της ψηφοφορίας για την εκλογή προέδρου, αντίθετα, ήταν μια καταστροφή. Οι διάφοροι υποψήφιοι που πρότειναν οι αρχηγοί των κομμάτων καταποντίστηκαν ο ένας μετά τον άλλον, μην καταφέρνοντας να συγκεντρώσουν ούτε καν όλες τις ψήφους του μπλοκ που υποτίθεται ότι τους στήριζε. Ακόμη και ο Ντράγκι δεν έλαβε ποτέ περισσότερες από πέντε ψήφους στις διαδοχικές ψηφοφορίες ανάμεσα στους 1.009 βουλευτές, γερουσιαστές και αντιπροσώπους των περιφερειών που εκλέγουν τον πρόεδρο.
Το ότι τα κόμματα της Βουλής, πλην των ακροδεξιών Αδερφών της Ιταλίας, δεν επιθυμούσαν να εκλεγεί ο Ντράγκι πρόεδρος είναι κατανοητό: η μετακίνηση του Σούπερ Μάριο από την πρωθυπουργία θα πυροδοτούσε πρόωρες εκλογές τις οποίες απεύχονταν όλα τα κόμματα πλην των ακροδεξιών Αδερφών επειδή θα ήταν οι μοναδικοί που θα έβγαιναν κερδισμένοι. Αυτό που δεν είναι κατανοητό είναι γιατί δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν για την εκλογή προέδρου, «καίγοντας» επτά προσωπικότητες προτού στραφούν πανικόβλητοι στον Ματαρέλα.

Το στραπάτσο Σαλβίνι που δεν έγινε… Μπερλουσκόνι

Μεγάλος χαμένος της διαδικασίας εκλογής προέδρου στην Ιταλία θεωρείται ο ακροδεξιός Ματέο Σαλβίνι (φωτογραφία) που φιλοδοξούσε να πλασαριστεί ως ηγέτης της Δεξιάς, όπως ήταν κάποτε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, αλλά δεν μπόρεσε να περάσει τους υποψηφίους που πρότεινε, ούτε καν στους βουλευτές και γερουσιαστές της Δεξιάς, παρότι είναι ο ηγέτης του μεγαλύτερου δεξιού κόμματος στη Βουλή. Σήμερα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η ακροδεξιά Τζόρτζια Μελόνι, επικεφαλής των Αδελφών της Ιταλίας, είναι η πιο δημοφιλής από τους ηγέτες της Δεξιάς: στην πρόθεση ψήφου παίρνει 20%, έναντι 18% του Σαλβίνι.