Τη δικαστική οδό είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν εκατοντάδες πολίτες, οι οποίοι παρέμειναν εγκλωβισμένοι στα αυτοκίνητά τους επί ώρες μέσα στο χιόνι στην Αττική οδό και σε άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες της πόλης.

Δικηγορικά γραφεία έχουν ήδη λάβει εντολές για να ξεκινήσουν να συντάσσουν τα πρώτα δικόγραφα με τις διεκδικούμενες αποζημιώσεις για ζημιές, αλλά και για την ηθική βλάβη που υπέστησαν χιλιάδες πολίτες, και είναι απλώς θέμα χρόνου να αρχίσει η κατάθεση των αγωγών, καθώς (και) οι επιπτώσεις από την κακοκαιρία «Ελπίδα»… περνούν μέσα από τη δικαστήρια.

Oπως έγινε γνωστό την Παρασκευή κατατέθηκε η πρώτη αγωγή κατά της Αττικής Οδού από γυναίκα οδηγό που έμεινε εγκλωβισμένη επί 16 ώρες και διεκδικεί για την ηθική βλάβη που υπέστη αποζημίωση 10.000 ευρώ.

Κάθε υπόθεση διαφορετική

«Κάθε αγωγή αντιστοιχεί και σε μια διαφορετική ιστορία» λένε νομικοί, θέλοντας εκ των προτέρων να ξεκαθαρίσουν το τοπίο σε ό,τι αφορά το ύψος και τα ποσά της διεκδικούμενης αποζημίωσης, η οποία ούτε ενιαία μπορεί να είναι ούτε εκ των προτέρων μπορεί να υπολογιστεί υποκαθιστώντας μελλοντική δικαστική κρίση.

Οπως αναφέρει στο «Βήμα της Κυριακής» ο δικηγόρος Απόστολος Σίνης, «οι ομόφωνες, έγκαιρες και έγκυρες προβλέψεις μετεωρολόγων για το σφοδρό καιρικό φαινόμενο «Ελπίδα», οι δημόσιες παραδοχές ανωτάτων αξιωματούχων του Ελληνικού Δημοσίου και της παραχωρησιούχου της Αττικής οδού για αποτυχημένη διαχείριση και αντιμετώπιση του φαινομένου, συνοδευόμενες μάλιστα, στην περίπτωση της εν λόγω παραχωρησιούχου, με προσφορά αποζημίωσης στους εγκλωβισθέντες εντός της οδού αυτής, δημιουργούν εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες για όσους εγκλωβίστηκαν στην οδό αυτή καθώς και σε άλλα οδικά δίκτυα προς διεκδίκηση αποζημίωσης. Κάθε κονδύλι αποζημίωσης όμως που θα διεκδικήσουν δικαστικώς με αγωγή οφείλουν να το θεμελιώσουν ορισμένως και να το αποδείξουν προσηκόντως».

Ανεξάρτητα πάντως από τις εξαγγελίες της κυβέρνησης και τη δέσμευση της Αττικής Οδού για την αποζημίωση των εγκλωβισμένων οδηγών, οι όροι και οι προϋποθέσεις της καταβολής των 2.000 ευρώ στους εγκλωβισμένους οδηγούς – αν δηλαδή θα υποχρεωθούν να υπογράψουν σχετικό έγγραφο περί παραίτησης ή μη από τη δικαστική διεκδίκηση μεγαλύτερης αποζημίωσης – θα καθορίσουν εν πολλοίς και τις περαιτέρω επιλογές των πληγέντων, ώστε να μην απολέσουν το δικαίωμά τους να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη και να διεκδικήσουν μεγαλύτερα ποσά για την τεράστια ταλαιπωρία που υπέστησαν από πράξεις και παραλείψεις συγκεκριμένων υπαιτίων.

Φορείς και ενώσεις παρεμβαίνουν υπέρ των διεκδικήσεων των πολιτών, παρέχοντας συγχρόνως αρωγή και συμβουλευτική υποστήριξη

Το νομικό πλαίσιο για τις αρμοδιότητες

Οι αγωγές αυτές, όπως εξηγεί ο δικηγόρος κ. Απόστολος Σίνης, μπορεί να κινηθούν σε δύο κατευθύνσεις, στα διοικητικά δικαστήρια και στα αστικά, ανάλογα με το νομικό πρόσωπο σε βάρος του οποίου στρέφεται η απαίτηση του πολίτη. Ξεκινώντας από την κορυφή της πυραμίδας, με βάση τα άρθρα 1 του προεδρικού διατάγματος 70/2021 και 28 του Ν. 4662/2020 το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας είναι αρμόδιο για την πρόληψη, ετοιμότητα, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των φυσικών, τεχνολογικών καταστροφών και λοιπών απειλών που δύνανται να προκαλέσουν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης κατά τη διάρκεια ειρηνικής περιόδου, με στόχο την προστασία της ζωής, της υγείας, της περιουσίας των πολιτών, του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και την ενημέρωση των πολιτών για τα ζητήματα αυτά.

Περαιτέρω, η ευθύνη κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης του εθνικού και του επαρχιακού οδικού δικτύου έχει περιέλθει με βάση τον Νόμο 3852/2010 («Πρόγραμμα Καλλικράτης») στις Περιφέρειες της χώρας από 1.1.2011, και έχει θεσπιστεί ανάλογη αρμοδιότητα των δήμων για τις οδούς που είναι δημοτικό και κοινοτικό δίκτυο και βρίσκονται εντός των διοικητικών τους ορίων.

Στο Διοικητικό Πρωτοδικείο

Οι διατάξεις αυτές επί της ουσίας καθορίζουν τον κύκλο αρμοδιοτήτων του Ελληνικού Δημοσίου και των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού για το κρίσιμο ζήτημα της υποχρέωσης προς αποζημίωση όσων ζημιώνονται από παράνομες πράξεις, παραλείψεις και υλικές ενέργειές τους.

Αρμόδιο δικαστήριο να δικάσει τέτοιου είδους αγωγές, που αφορούν τις περιπτώσεις των εγκλωβισμένων πολιτών σε κεντρικές οδικές αρτηρίες της πρωτεύουσας, όπως στη λεωφόρο Μεσογείων και στη λεωφόρο Κατεχάκη, είναι το Διοικητικό Πρωτοδικείο.

Κρίσιμο σημείο είναι ότι για τη θεμελίωση της ευθύνης της εναγομένης διοικητικής αρχής δεν απαιτείται να αποδειχθεί δόλος ή αμέλειά της, επειδή αυτή είναι αντικειμενική.

Η περίπτωση της Αττικής οδού

Οταν με νόμο καθίσταται τρίτος, κατά κανόνα ο παραχωρησιούχος συγκεκριμένης οδού, αρμόδιος για τη λειτουργία και συντήρησή της, η ευθύνη βαρύνει αυτόν. Τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Αττικής οδού, διότι η ομώνυμη παραχωρησιούχος εταιρεία έχει καταστεί με βάση τον Ν. 2445/1996, ο οποίος κύρωσε την από 23.5.1996 σύμβαση παραχώρησης μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και αυτής, υπεύθυνη για την κατασκευή, τη συντήρηση, τη λειτουργία, τη ρύθμιση της κυκλοφορίας και την εκμετάλλευση της εν λόγω οδού.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για την άσκηση αγωγής αποζημίωσης κατά του παραχωρησιούχου, λόγω της ζημιάς που υπέστησαν οι χιλιάδες εγκλωβισμένοι πολίτες από την κακή λειτουργία και κατάσταση του οδοστρώματος, η δικαιοδοσία ανήκει στα πολιτικά – αστικά δικαστήρια.

Από 5.000 έως και 100.000 ευρώ το ποσό για κάθε εγκλωβισμένο

Το πινγκ πονγκ των ευθυνών εντείνει το αίσθημα αγανάκτησης των πολιτών που ακινητοποιήθηκαν για ώρες στους δρόμους, πάγωσαν, έμειναν νηστικοί και αβοήθητοι. Αγανάκτηση που θα μεταφραστεί, ως φαίνεται, σε κύμα προσφυγών, παρά το πρωθυπουργικό αίτημα για αποζημίωση κάθε οχήματος που εγκλωβίστηκε στην Αττική οδό με 2.000 ευρώ, το οποίο αφήνει, ούτως ή άλλως, εκτός τους οδηγούς που ταλαιπωρήθηκαν στους άλλους κεντρικούς άξονες, όπως η Μεσογείων, η Κατεχάκη, η λεωφόρος Μαραθώνος.

Η αυτεπάγγελτη επέμβαση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, με εντολή της προϊσταμένης, κυρίας Σωτηρίας Παπαγεωργακοπούλου, η οποία και διέταξε προκαταρκτική εξέταση στο πλαίσιο της οποίας θα αναζητηθούν τυχόν ευθύνες για παρακώλυση των συγκοινωνιών, αποτελεί το πρώτο βήμα. Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο δικηγόρος κ. Αλέξης Κούγιας, το ένα σκέλος της νομικής διάστασης της υπόθεσης είναι το ποινικό, το οποίο εκτός από την παρακώλυση των συγκοινωνιών, που είναι πλημμέλημα, περιλαμβάνει και τη διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών, που είναι κακούργημα.

Το δεύτερο σκέλος, το οποίο αντιστοιχεί στην προσωπική πια σφαίρα, αφορά την ψυχική οδύνη από τον αποκλεισμό για ώρες σε τόσο χαμηλές θερμοκρασίες, χωρίς τροφή, νερό, συνθήκες υγιεινής. «Η ψυχική οδύνη αποτιμάται για τον καθένα ξεχωριστά, καθώς εξαρτάται από την ηλικία, πιθανά προβλήματα υγείας, διότι υπήρχαν μεταξύ των ανθρώπων που εγκλωβίστηκαν στην Αττική οδό καρδιοπαθείς και νεφροπαθείς, ως και άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες. Μην ξεχνάμε επίσης τις οικογένειες με βρέφη και παιδιά, για τα οποία η εμπειρία αυτή μπορεί να αποβεί τραυματική για την υπόλοιπη ζωή τους» επισημαίνει ο κ. Κούγιας, στον οποίο έχουν ήδη απευθυνθεί πολίτες που έζησαν αυτή την περιπέτεια. Υπάρχει δε και η λεγόμενη αποθετική ζημιά, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική, για παράδειγμα από την απώλεια ενός επαγγελματικού ραντεβού ή ενός ταξιδιού. Συνεκτιμώντας ανά περίπτωση όλους τους επιμέρους παράγοντες, η αποζημίωση μπορεί να κυμανθεί από 5.000 ως και 100.000 ευρώ για κάθε εγκλωβισμένο πολίτη.

Οι παγίδες και οι αστερίσκοι της οριζόντιας αποζημίωσης

Οι αστερίσκοι είναι πολλοί σε σχέση με τους όρους της αποζημίωσης των 2.000 ευρώ, η οποία θα αφορά, όπως όλα δείχνουν, τα εγκλωβισμένα οχήματα και όχι τους επιβάτες τους, ενώ θα τη λαμβάνει εκείνος στο όνομα του οποίου είναι η άδεια κυκλοφορίας. Αρα συνεπιβάτες, πελάτες ταξί ή χρήστες οχημάτων με Leasing θα είναι στον αέρα, όσες ώρες κι αν έμειναν αποκλεισμένοι.

Και ενώ τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών κ. Κώστας Καραμανλής διαβεβαιώνουν ότι η οριζόντια αποζημίωση δεν μπλοκάρει μελλοντικές αξιώσεις των οδηγών από την εταιρεία, ο νομικός κόσμος έχει διαφορετική άποψη. Οπως ξεκαθαρίζει ο κ. Κούγιας, «η εν λόγω αποζημίωση επέχει τη θέση εξωδικαστικού συμβιβασμού, άρα ο πολίτης παραιτείται από τη δυνατότητα να ζητήσει αποζημίωση για αστική ή ποινική ευθύνη». Μόνη περίπτωση μη παραίτησης είναι αυτό να προβλεφθεί ρητώς στο ιδιωτικό συμφωνητικό που θα υπογράψει με την εταιρεία, αποφεύγοντας τα λεγόμενα ψιλά γράμματα. Γεγονός όμως που θα πρέπει να γίνει δεκτό και από την παραχωρησιούχο.

Του δικαιώματος των πληγέντων για πραγματική και πλήρη αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής τους βλάβης υπεραμύνθηκε, με ανακοίνωσή του, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών. Μάλιστα, τόνισε πως «η οριζόντια και συμβολική παροχή ποσών, στο πλαίσιο προφανώς της πολιτικής διαχείρισης του προβλήματος, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αποζημιωτική ευθύνη, που υπέχουν τόσο το Δημόσιο και οι ΟΤΑ όσο και οι ιδιωτικές εταιρείες (π.χ. παραχωρησιούχοι, ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ)».

Η τεράστια ταλαιπωρία που υπέστησαν οι Αθηναίοι κατά το διήμερο που η «Ελπίδα» σφυροκόπησε την Αττική ενεργοποίησε για πρώτη φορά τέτοια μαζικά αντανακλαστικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι φορείς και ενώσεις παρεμβαίνουν υπέρ των διεκδικήσεων των πολιτών, παρέχοντας συγχρόνως αρωγή και συμβουλευτική υποστήριξη. Η Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος (ΕΕΚΕ) της ΓΣΕΕ ξεκαθάρισε πως «ο κάθε επιβάτης ξεχωριστά (και όχι μόνο ο κάτοχος του εγκλωβισμένου οχήματος) έχει τη δυνατότητα να αξιώσει αποζημιώσεις (για υλικές ζημίες και ηθική βλάβη».