Ο κύκλος της έμφυλης βίας που συντάραξε την ελληνική κοινωνία την περασμένη χρονιά ρίχνει βαριά τη σκιά του από τις πρώτες, μάλιστα, ώρες του 2022. Η υπόθεση του βιασμού στη Θεσσαλονίκη, ο βάναυσος ξυλοδαρμός της 40χρονης στην Αργυρούπολη από τον σύντροφό της, η βαριά κακοποίηση της 29χρονης στην Πάτρα από τον σύζυγό της μπροστά στο μωρό τους είναι μέρος μιας μακράς λίστας που μόνο αποτροπιασμό μπορεί να προκαλέσει. «Ενδοοικογενειακή βία», «σεξουαλική κακοποίηση», «γυναικοκτονία» δεν είναι μόνο ανατριχιαστικές λέξεις. Αποκτούν πια πρόσωπο και δεν μπορούμε παρά να το κοιτάξουμε στα μάτια.
Η χαραμάδα που άνοιξε το ελληνικό #MeToo έδωσε το έναυσμα σε θύματα να μιλήσουν, καθώς υπάρχει πια η αίσθηση ότι η κοινωνία βρίσκεται στο πλευρό τους, ακόμα κι αν αυτό γίνεται ορατό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βεβαίως τα στερεότυπα παραμένουν, χτίζονται όμως και τείχη προστασίας απέναντι στο victim blaming, που καθρεφτίζεται σε φράσεις όπως «γιατί πήγε στο πάρτι;», «γιατί δεν αντιστάθηκε;» ή «τώρα το θυμήθηκε;», απενοχοποιώντας και διαιωνίζοντας τη βία.
Ενοχοποίηση των θυμάτων
Μιλώντας στο «Βήμα», η κυρία Ελενα Συρμαλή, εγκληματολόγος και μέλος του ΔΣ του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), διευκρινίζει πως «η νοοτροπία της ενοχοποίησης του θύματος μετά την καταγγελία του οδηγεί στη δευτερογενή θυματοποίησή του. Αυτή παρατηρείται διεθνώς στα περιστατικά έμφυλης βίας, ειδικά δε στις περιπτώσεις βιασμών η τάση είναι να μην εστιάζουμε στο έγκλημα, αλλά στη συμπεριφορά του δράστη και κυρίως σε αυτή του θύματος». Σε μια εποχή που περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικής κακοποίησης έρχονται στο φως συχνότερα από ποτέ, τονίζει πως «ακόμη και μία μόνο καταγγελία κρούει τον κώδωνα του κινδύνου», διότι το σκοτεινό υπόβαθρο υπάρχει και ένα γεγονός που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «ενισχυτής», όπως η πανδημία και ο επακόλουθος εγκλεισμός, πυροδοτεί τη βία που φτάνει ως και το έγκλημα.
«Στερεότυπα που πρέπει να αλλάξουν»
«Εχουμε κάνει βήματα ως προς την ισότητα, όμως η ιεραρχική σχέση των φύλων υπάρχει ακόμα στην ελληνική κοινωνία, βασισμένη σε στερεότυπα και νοοτροπίες που πρέπει να αλλάξουν μέσα στην οικογένεια και στην εκπαίδευση σχετικά με τον ρόλο του άνδρα και της γυναίκας, ποια είναι τα επαγγέλματα του κάθε φύλου, ποιος είναι ο «σωστός» άνδρας» επισημαίνει η κυρία Συρμαλή. Οπως εξηγεί, «θα πρέπει να κάνουμε πια την ισότητα τρόπο ζωής μέσα στην οικογένεια και η καλύτερη αρχή γίνεται στο σχολείο», σπάζοντας τα στερεότυπα, αλλά χωρίς να αποδίδουμε ευθύνες στην οικογένεια, διότι τότε καθένας από εμάς γίνεται αμυντικός και τελικά δεν πετυχαίνουμε τη ζωτική αλλαγή που έχει ανάγκη η κοινωνία μας.
«Σεβασμός στα δικαιώματα των θυμάτων»
«Η δημοσιοποίηση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας καθώς και των τραγικών υποθέσεων γυναικοκτονιών που συνέβησαν το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα συνέβαλαν στην αύξηση της ευαισθητοποίησης για το ζήτημα της έμφυλης βίας στο επίπεδο της πολιτείας, της κοινωνίας, αλλά και των ίδιων των θυμάτων που βιώνουν τη θυματοποίηση χωρίς να την καταγγέλλουν» επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα» η καθηγήτρια Βασιλική Αρτινοπούλου του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Η τεράστια αύξηση των καταγγελιών για περιπτώσεις ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, όπως αποτυπώνεται στις στατιστικές της Αστυνομίας, της τηλεφωνικής γραμμής βοήθειας και των συμβουλευτικών κέντρων, αποδίδεται, σύμφωνα με την εγκληματολόγο, αφενός στην ευαισθητοποίηση των θυμάτων να καταγγείλουν με μεγαλύτερη ευκολία από το παρελθόν και αφετέρου την κοινωνική-θεσμική αναγνώριση του φαινομένου στη χώρα μας.
Ελλείψει κυρίως ερευνητικών συγκριτικών στοιχείων από θυματολογικές έρευνες στον γενικό πληθυσμό, δυστυχώς, όπως σχολιάζει, δεν γνωρίζουμε εάν η αύξηση των καταγγελιών αντανακλά μια αύξηση αυτών καθαυτά των περιστατικών στην ελληνική κοινωνία ή εάν απλώς σήμερα τα θύματα παίρνουν πιο εύκολα το θάρρος να καταγγείλουν. «Θα ήταν χρήσιμος ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή ετήσιας θυματολογικής έρευνας για να διαπιστώσουμε την πραγματική έκταση, τη συχνότητα και τις ποιοτικές όψεις του φαινομένου, καθώς και να παρακολουθήσουμε συγκριτικά την εξέλιξή του» επισημαίνει.
«Η πρόκληση σήμερα είναι η άμεση και καθολική εφαρμογή του νόμου και ο σεβασμός στα θεσπισμένα δικαιώματα των θυμάτων εμπράκτως με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, δράσεις, μέτρα και πολιτικές», υπογραμμίζει η κυρία Αρτινοπούλου, επισημαίνοντας ότι «η Ελλάδα διαθέτει ένα ισχυρό νομοθετικό οπλοστάσιο». Ηταν μάλιστα από τις πρώτες χώρες που είχαν ποινικοποιήσει την ενδοοικογενειακή βία με τον Ν. 3500/2006, στον οποίο περιλαμβάνεται ένας ευρύτατος ορισμός της οικογένειας, καθώς και όλες οι μορφές ενδοοικογενειακής βίας (λεκτική, ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική).
