Αλαζονεία, ζηλοφθονία, οργή, οκνηρία, απληστία, λαιμαργία, λαγνεία. Είναι τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα από τα οποία αν δεν «καθαρθεί» ο αμαρτωλός, θα στερηθεί (κατά τον Δάντη) τη Θεία Χάρη και θα οδηγηθεί στην αιώνια καταδίκη της ψυχής του. Ποια είναι τα αμαρτήματα άραγε που πληρώνει σήμερα ο φτωχός καταναλωτής σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, όποτε βγαίνει για ψώνια; Πού οφείλεται η πρωτοφανής εδώ και τέσσερις δεκαετίες ακρίβεια, που αδειάζει τάχιστα τις τσέπες του και τον αναγκάζει να βιώνει μια δαντική κόλαση κάθε τέλος του μήνα;
Το BBC επιχείρησε να κωδικοποιήσει τις βασικές αιτίες που έχουν πυροδοτήσει τον πληθωρισμό παγκοσμίως. Και τις μέτρησε… επτά: η εκτίναξη των τιμών ενέργειας, οι ελλείψεις αγαθών, οι αυξημένοι ναύλοι των πλοίων, οι αυξήσεις των μισθών, η κλιματική αλλαγή, οι εμπορικοί πόλεμοι και τέλος οι «διορθωτικές» πολιτικές στα κυβερνητικά μέτρα στήριξης των πιο ευάλωτων από την πανδημική κρίση πολιτών. Πρόκειται βέβαια για αμαρτήματα τρίτων που, όπως συμβαίνει από την εποχή του Δάντη και ακόμα πιο παλιά, πληρώνουν παγίως και συστηματικά οι πλέον ευάλωτοι πολίτες στις ανθρώπινες κοινωνίες. Ευάλωτοι λόγω έλλειψης πόρων φυσικά…
1. Η εκτίναξη των τιμών ενέργειας
Η έκρηξη της πανδημίας αρχικά βύθισε τις τιμές του πετρελαίου και της ενέργειας εν γένει. Αλλά στη συνέχεια οι τιμές εκτινάχθηκαν για διάφορους λόγους: οικονομικούς, χρηματιστηριακούς, μετεωρολογικούς, συγκυριών στις διεθνείς μεταφορές, αλλά και γεωπολιτικούς. Παράδειγμα, η τιμή του φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές, που εκτοξεύθηκε λόγω των διαφορών των ΗΠΑ με τη Ρωσία. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν εργαλειοποίησε πολιτικά το φυσικό αέριο, σε αντίποινα για την εργαλειοποίηση των αντισοβιετικών συνδρόμων της πρώην Ανατολικής Ευρώπης από το ΝΑΤΟ. Οσο για τις προθεσμιακές αγορές πετρελαίου, τα τελευταία (αρκετά) χρόνια έχουν εξελιχθεί σε προνομιακό πεδίο δράσης του κερδοσκοπικού, χρηματιστηριακού τζόγου. Η μεγάλη ενεργειακή ζήτηση από την Ασία και ο ψυχρός χειμώνας στο Βόρειο Ημισφαίριο, που επισημαίνει το BBC ως πρωταρχικές αιτίες της κούρσας των τιμών, επικουρική μόνο επίδραση έχουν στο φαινόμενο.
2. Οι ελλείψεις αγαθών
Υπέφερε (και εξακολουθεί να υποφέρει) τα πάνδεινα η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι εγκλεισμοί εκτίναξαν τη ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά καθημερινής, προσωπικής και οικιακής χρήσης. Οι μεγάλοι βιομηχανικοί κατασκευαστές της Ασίας (κυρίως οι Κινέζοι) δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στη ζήτηση για λόγους περιοριστικούς που επέβαλαν οι τοπικές αρχές και κυβερνήσεις προκειμένου να αναχαιτίσουν την επέλαση του κορωνοϊού. Αναγκαστικά μείωσαν την παραγωγή τους. Οι ελλείψεις πρώτων υλών επίσης ώθησαν ανοδικά τις τιμές των βιομηχανικών προϊόντων, ενώ οι ελλείψεις ημιαγωγών επηρέασαν κάθε «μηχανή» υψηλής τεχνολογίας, από τις μικρές οικιακές συσκευές μέχρι τα αυτοκίνητα και τα αεροπλάνα.
3. Τα μεταφορικά κόστη
Η εκτίναξη της ζήτησης για πρώτες ύλες και για καταναλωτικά αγαθά ευρείας χρήσεως αύξησαν την πίεση στις μεγάλες ναυτιλιακές επιχειρήσεις, οι οποίες όμως δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν για λόγους αντικειμενικούς. Η υπερευαισθησία των κινεζικών αρχών στις αναζωπυρώσεις των κρουσμάτων είχε ως αποτέλεσμα να κλείνουν για εβδομάδες ολόκληρες κομβικά για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και το εμπόριο λιμάνια της χώρας και να δημιουργείται μποτιλιάρισμα των φορτηγών πλοίων έξω από αυτά. Μοιραία οι καθυστερήσεις στα δρομολόγια πλήθυναν, οι ναύλοι εκτινάχθηκαν και τα αυξημένα κόστη μετακυλίστηκαν εν τέλει στις τιμές λιανικής, δηλαδή στους καταναλωτές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος μεταφοράς ενός εμπορευματοκιβωτίου από την Ασία στην Ευρώπη εκτινάχθηκε μέσα σε ένα δωδεκάμηνο από τα 1.500 στα 17.000 δολάρια.
4. Οι αυξήσεις στους μισθούς
Το BBC προτάσσει το αμερικανικό, ως επί το πλείστον, παράδειγμα της Μεγάλης Παραίτησης. Του κύματος φυγής δηλαδή που προκάλεσε η πανδημία από επαγγέλματα χαμηλών εξειδικεύσεων κυρίως, όπως είναι οι οδηγοί φορτηγών ή οι εργαζόμενοι στην εστίαση. Η McDonald’s και η Amazon αναγκάζονται να δίνουν μπόνους από 200 έως και 1.000 δολάρια για να προσελκύσουν υπαλλήλους σημειώνεται, ενώ έρευνα της Korn Ferry σε 50 μεγάλες εταιρείες λιανικών πωλήσεων στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 94% εξ αυτών δεν μπορούσε να βρει υπαλλήλους για να προσλάβει. Προφανώς δεν είναι το μπόνους χιλιάρικο που θα πάρει ο φορτοεκφορτωτής της Amazon εκείνο που θα ανεβάσει τις τιμές στα ράφια. Είναι το μαύρο χρήμα που συσσωρεύουν όσοι μπορούν να το συσσωρεύσουν (εκμεταλλευόμενοι φυσικά και τον πληθωρισμό). Και συγκυριακά η αύξηση των αποταμιεύσεων που μάζεψε η μεσαία και ανώτερη εισοδηματική τάξη χάρη στους εγκλεισμούς.
5. Η κλιματική αλλαγή
Ακραία καιρικά φαινόμενα δημιουργούν με διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα προβλήματα στις διεθνείς μεταφορές και κυρίως στη ναυσιπλοΐα, συμβάλλοντας στις αυξήσεις των ναύλων και στην άνοδο του πληθωρισμού. Τροπικές καταιγίδες πλήττουν περιοχές με κοιτάσματα υδρογονανθράκων (στον Κόλπο του Μεξικού κυρίως), στέλνοντας για λόγους… παράδοσης περισσότερο, παρά για ουσιαστικούς, στα ύψη τις τιμές του αργού πετρελαίου στις διεθνείς αγορές. Ξηρασίες, όπως επίσης και πλημμύρες και παγετοί, πλήττουν αγροτικές παραγωγές, συμβάλλοντας καθοριστικά στην άνοδο των τιμών των τροφίμων.
6. Εμπορικές προστριβές
Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια οι δασμολογήσεις έχουν και πάλι εργαλειοποιηθεί πολιτικά από τις κυβερνήσεις της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου και ανεβάζουν τις τιμές στα εισαγόμενα από τις ανταγωνιστικές χώρες προϊόντα. Αλλά και το Brexit προκάλεσε μεγάλες ανατιμήσεις. Στη Βρετανία υπολογίζεται ότι μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2021 οι τιμές των εισαγόμενων από την ΕΕ προϊόντων αυξήθηκαν κατά 25%. Οι Βρετανοί επίσης που επισκέφθηκαν πέρυσι την Ευρώπη διαπίστωσαν ότι στις κλήσεις με τα κινητά τους επιβαρύνθηκαν και πάλι με τέλη περιαγωγής.
7. Η λήξη των κυβερνητικών πακέτων
Οι κυβερνήσεις αύξησαν τον δανεισμό τους για να στηρίξουν τους χαμηλόμισθους και τις άλλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η τακτική αυτή όμως οδηγεί σε αυξήσεις των φόρων για την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων και τον ισοσκελισμό, κατά το δυνατόν, των δαπανών. Καθώς φθάνει η ημερομηνία λήξεως των «πακέτων» στήριξης και άρχισαν ήδη να ακούγονται στεντόρειες οι φωνές των τενόρων της δημοσιονομικής ευταξίας (Κρίστιαν Λίντνερ, υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας), οι κυβερνήσεις μπαίνουν σε έναν κύκλο αύξησης της φορολόγησης για τον ισοσκελισμό, κατά το δυνατόν, των δαπανών. Πρόκειται βέβαια για έναν φαύλο κύκλο με θύματα τους συνήθεις υπόπτους: τους χαμηλόμισθους καταναλωτές.
