Δεν ικετεύουμε για την αναγνώριση της Ελλάδας επισημαίνει η Ντονίκα Γκερβάλα – Σβαρτς στην αποκλειστική της συνέντευξη στο «Βήμα». Η αναπληρώτρια Πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών – Διασποράς του Κοσόβου, που βρέθηκε στην Αθήνα τις προηγούμενες ημέρες, εξηγεί ότι η χώρα της επιδιώκει στενότερες σχέσεις με την Ελλάδα, την οποία χαρακτηρίζει «σημαντικό και σοφό δρώντα» της Βαλκανικής. Παράλληλα, σημειώνει την ανάγκη να είναι ουσιαστικός ο διάλογος Βελιγραδίου – Πρίστινας, υποστηρίζοντας ότι η Σερβία πρέπει να αποδεχθεί «ότι το Κόσοβο είναι και θα παραμείνει ανεξάρτητη χώρα». Στο πλαίσιο αυτό, ζητά από την Αθήνα να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο στο ζήτημα, ενώ τονίζει ξεκάθαρα τον δυτικό προσανατολισμό της χώρας της.
Ποιες οι προσδοκίες σας για το μέλλον των σχέσεων Ελλάδας – Κόσοβου; Σε ποιους τομείς υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης;
«Είμαστε αρκετά αισιόδοξοι για τη σχέση μας με την Ελλάδα, που είναι σημαντικός και σοφός δρώντας σε αυτή την πλευρά της Ευρώπης, στην κοινή γειτονιά μας. Όλοι μας ενδιαφερόμαστε για σταθερότητα και εντατικοποίηση της οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτικής συνεργασίας. Χαίρομαι που συναντώ ξανά μέλη της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας με επιρροή, στα οποία είχα το προνόμιο να απευθυνθώ εν μέσω της πανδημίας διαδικτυακά στη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα, χαίρομαι που συναντώ εδώ ειδικούς σε θέματα ευρωπαϊκών εξωτερικών υποθέσεων για μία πρώτη ανταλλαγή απόψεων. Η εμπορική-οικονομική συνεργασία και ο διάλογος για το κοινό ευρωπαϊκό μας μέλλον είναι πάντα κατάλληλοι για να ανοίξει ο δρόμος και να έρθουν οι χώρες και οι λαοί μας εγγύτερα. Πιστεύω στον τεράστιο αντίκτυπο της πολιτιστικής ανταλλαγής και της ανταλλαγής νέων ανθρώπων. Προσκάλεσα μεγάλες ελληνικές προσωπικότητες να αλληλεπιδράσουν ιδιαίτερα με τους νέους στα πανεπιστήμιά μας. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε κοινές εκθέσεις για την κοινή μας ευρωπαϊκή παράδοση, την ιστορία και τον πολιτισμό. Αρκετοί πολίτες και στις δύο χώρες δεν γνωρίζουν αρκετά για την κοινή μας κληρονομιά και ότι οι δύο αρχαιότεροι πολιτισμοί μας στην Ευρώπη έχουν πολύ περισσότερα κοινά από όσο πολλοί αντιλαμβάνονται. Οι χώρες και οι λαοί μας βλέπουν τη δυνατότητα να έρθουν εγγύτερα σε αυτούς τους τομείς. Αισιοδοξώ πολύ ότι θα συνεχίσουμε να κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση».
Το Κόσοβο επιθυμεί την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του από την Ελλάδα. Είναι αυτό πιθανό στο άμεσο μέλλον;
«Με τη γείτονα Ελλάδα μοιραζόμαστε μακρά ιστορία και κοινές ευρωπαϊκές αξίες. Σημαίνει πολλά για εμάς να έρθουμε πιο κοντά με τη γειτονική χώρα που είναι το λίκνο της δημοκρατίας. Η θέση μας ως πολύ φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση είναι ξεκάθαρη. Είμαστε βέβαιοι και πεπεισμένοι ότι η απόφαση της Ελλάδας ως κρίσιμου παίκτη στην περιοχή θα ήταν μια τολμηρή, ιστορική συμβολή για διαρκή σταθερότητα και ειρήνη στην περιοχή και πέραν αυτής. Δεν ικετεύουμε, αφού έχουμε ήδη αναγνωριστεί από τα περισσότερα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων ηγετικών μελών. Όχι μόνο για το Κόσοβο αλλά για την ευρύτερη περιοχή, θα ήταν μια λογική κίνηση αν τα υπόλοιπα πέντε μέλη της ΕΕ αναγνωρίσουν την πραγματική κατάσταση στα Βαλκάνια. Αυτό θα ωθούσε τους περιφερειακούς δρώντες και όσους προσπαθούν ακόμη να αποσταθεροποιήσουν έξωθεν αυτή τη γωνιά της Ευρώπης να επανϋπολογίσουν και να συμβιβαστούν με τις νέες πραγματικότητες. Όσο βλέπουν ότι υπάρχει δυνατότητα να βάλουν σφήνα σε ΝΑΤΟ και ΕΕ εργαλειοποιώντας την αναγνώριση του Κοσόβου, θα απειλείται η ειρήνη για να αποδυναμώνονται το ΝΑΤΟ και η ΕΕ. Επομένως, δεν είναι μόνο ένα διμερές ζήτημα που ούτως ή άλλως είναι. Υπό το πρίσμα αυτό πρέπει να ιδωθεί στο ευρύτερο πλαίσιο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ απολυταρχικών καθεστώτων και φιλελεύθερων δημοκρατιών όπως η Ελλάδα και το Κόσοβο. Δεν θα έπρεπε να περιμένουμε μέχρι οι δυνάμεις της αποσταθεροποίησης και του διχασμού ισχυροποιηθούν τόσο και μπορέσουν να διχάσουν με επιτυχία ΝΑΤΟ και ΕΕ. Δεν πιέζουμε, καθώς σεβόμαστε την κυριαρχία των φίλων και εταίρων μας. Προσφέρουμε την εξασφάλιση της σταθερότητας σε Νοτιοανατολική Ευρώπη, ΕΕ και ΝΑΤΟ. Διαβεβαιώνουμε άπαντες ότι το Κόσοβο θα είναι ένας αξιόπιστος ευρωπαίος εταίρος».
Πώς εξελίσσονται οι συνομιλίες Βελιγραδίου – Πρίστινα; Υπάρχουν προοπτικές επίλυσης;
«Είμαστε αφοσιωμένοι στον διάλογο Σερβίας-Κοσόβου. Ίσως είναι δύσκολο για τους εθνικιστές στη Σερβία να αποδεχτούν ότι το Κόσοβο είναι και θα παραμείνει ανεξάρτητη χώρα. Αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική πραγματικότητα. Το Κόσοβο αναγνωρίζεται από τη συντριπτική πλειοψηφία των μελών της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και την πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ. Όπως είπε ο πρόεδρός μας, το ανεξάρτητο Κόσοβο δεν πάει πουθενά. Υπάρχει μια ιστορική διάσταση: η Δημοκρατία του Κοσόβου αναδείχθηκε ελεύθερη και δημοκρατική από την καταστολή και τη γενοκτονία, δράστης της οποίας ήταν η Σερβία. Κανείς δεν αναμένει ότι οι συνομιλίες θα είναι εύκολες, αλλά συμμετέχουμε ενεργά με τις προτάσεις μας για ομαλοποίηση. Θέλουμε οι συνομιλίες να φέρουν πραγματική πρόοδο και βελτίωση στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όχι να είναι κενές και απλώς να γίνονται. Θέλουμε να φέρουν πραγματική πρόοδο για το λαό και βελτίωση της καθημερινής ζωής. Δεν μιλάμε μόνο για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων αλλά και για τη βελτίωση της ζωής της αλβανικής μειονότητας στη Σερβία. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η κυβέρνηση Βούτσιτς αφαιρεί θεμελιώδη δικαιώματα από τους Αλβανούς της Σερβίας. Προσπαθούμε να κερδίσουμε τους εταίρους μας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ για να αναζητήσουμε την ποιότητα και το περιεχόμενο των συνομιλιών, όχι μόνο τη δημοσιότητα. Βασιζόμαστε σε στρατηγικούς εταίρους, όπως η Ελλάδα, να βοηθήσουν στην προσπάθεια εξεύρεσης βιώσιμων λύσεων και να φέρουν και τις δύο ανεξάρτητες χώρες, Κόσοβο και Σερβία, σε ευρωπαϊκό δρόμο. Το Κόσοβο επιδιώκει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ η Σερβία αρνείται. Η Ευρώπη πρέπει να αντιληφθεί ότι η Σερβία συνδέεται πολύ περισσότερο με την εθνικιστική, επιθετική Ρωσία του Πούτιν παρά με το ΝΑΤΟ ως στρατιωτική και πολιτική συμμαχία. Η Σερβία έκανε την επιλογή της. Εμείς στην Ευρώπη δεν πρέπει να αγνοούμε αυτό για την ασφάλεια και σταθερότητα στα Βαλκάνια. Η ευρωπαϊκή πορεία του Κοσόβου σημαίνει ευρωπαϊκές αξίες, κράτος δικαίου, δημοκρατία και σχέσεις καλής γειτονίας. Ευρώπη σημαίνει ειρήνη και ευημερία, όχι να απειλείς ένα γείτονα με πόλεμο όπως κάνει ο Ρώσος Πρόεδρος με την Ουκρανία. Ο Σέρβος Πρόεδρος το έκανε μόλις πριν λίγες εβδομάδες εναντίον του Κοσόβου, κάτι που αντιτίθεται της ευρωπαϊκής πολιτισμένης συμπεριφοράς. Μεταξύ των ευρωπαϊκών πολιτισμένων εθνών, η στάση αυτή δεν είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, και ελπίζουμε ότι η απειλή πολέμου δεν θα επαναφέρει τον πόλεμο στην περιοχή. Υπολογίζουμε την Ελλάδα ως έμπειρο εταίρο να πείσει τη Σερβία να απόσχει από ακραίες ενέργειες. Εμπιστευόμαστε την Ελλάδα να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο ως υπέρμαχος της σταθερότητας και της συνεργασίας στην περιοχή. Ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, βρίσκεται σε εξαιρετική θέση να βοηθήσει εταίρους και συμμάχους στους οργανισμούς αυτούς να κατανοήσουν τι διακυβεύεται και τι πρέπει να γίνει για να μετριαστεί ο κίνδυνος σύγκρουσης, υποστηρίζοντας και ενδυναμώνοντας τους αληθινά ευρωπαίους δρώντες στην περιοχή».
Ρωτώ αν υπάρχουν προοπτικές επίλυσης τόσο λόγω των εντάσεων στο παρελθόν όσο και λόγω της απαγόρευσης των Σέρβων του Κοσόβου να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές αλλαγές στη Σερβία…
«Καμία χώρα στην Ευρώπη δεν επιτρέπει σε άλλη ξένη χώρα να διεξάγει ψηφοφορία στο έδαφός της πέρα από την παραδοσιακή επιλογή ψήφου και των διπλωματικών αποστολών. Για την Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σερβία, καθώς και το Κόσοβο, αυτό θα αποτελούσε παραβίαση της κυριαρχίας. Για το Κόσοβο θα ήταν παραβίαση του Συντάγματος και των αντίστοιχων νόμων. Καμία χώρα δεν το κάνει, ούτε μετά από αίτημα στενών φίλων. Προσφέραμε τον παραδοσιακό τρόπο που θα παρείχαν και άλλες χώρες και συγκεκριμένα βοήθεια στους χρήστες της διπλωματικής αποστολής της Δημοκρατίας της Σερβίας στην Πρίστινα. Η Σερβία το απέρριψε. Η σερβική κυβέρνηση δεν ήθελε οι πολίτες της στη Δημοκρατία του Κοσόβου να ψηφίζουν μέσω ταχυδρομείου. Έτσι, δεν υπήρχε καμία απαγόρευση, παρά μόνο μια άλλη προσπάθεια να οργανωθεί μια σύγκρουση για εθνικιστικούς λόγους. Ο Σέρβος Πρόεδρος απείλησε μάλιστα ότι δημιουργείτο “κόλαση” εάν το Κόσοβο δεν επέτρεπε αυτή την παραβίαση της κυριαρχίας και του Συντάγματός του. Ευτυχώς, οι Σέρβοι πολίτες του Κοσόβου είναι πολύ πιο πολιτισμένοι από τους λίγους εξτρεμιστές στη χώρα μας και τη Σερβία. Η ημέρα του δημοψηφίσματος κύλησε χωρίς επεισόδια και οι πολίτες της Σερβίας μπορούσαν εύκολα να περάσουν τα νέα σύνορα και να ψηφίσουν σε δημόσιους σταθμούς σε κοντινές πόλεις. Το Κόσοβο κατάφερε με επιτυχία το σερβικό δημοψήφισμα να μη δημιουργήσει κρίση ασφαλείας στην περιοχή. Όχι μόνο για το Κόσοβο, αλλά για ολόκληρη την περιοχή, ήταν ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς την εξομάλυνση».
Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι σχέσεις των Τιράνων – Πρίστινας στο μέλλον, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά;
«Οι σχέσεις μεταξύ Κοσόβου και Αλβανίας είναι στενές. Η Αλβανία είναι άμεσος γείτονας του Κοσόβου και της Ελλάδας. Μοιραζόμαστε κοινή γλώσσα, κοινό πολιτισμό και μια κοινή ιστορία και παράδοση. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι συνεργαζόμαστε στενά. Πρόσφατα, Κόσοβο και Αλβανία υπέγραψαν 11 σημαντικές συμφωνίες για την περαιτέρω εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας. Το Κόσοβο είχε υπογράψει 16 διμερείς συμφωνίες με τη Βόρεια Μακεδονία και μια προηγούμενη διευθέτηση μεταξύ των δύο κυβερνήσεών μας. Παρεμπιπτόντως, θα θέλαμε πολύ να έχουμε τέτοιες συνόδους κορυφής με την ελληνική κυβέρνηση και στο μέλλον. Όπως και η Ελλάδα, υποστηρίζουμε την ένταξη των δύο γειτόνων μας στην ΕΕ. Προτρέπουμε τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ που εξακολουθούν να διστάζουν να ξεπεράσουν γρήγορα τους εναπομείναντες αποκλεισμούς. Ο τρόπος με τον οποίο η Ελλάδα και η Βόρεια Μακεδονία επέλυσαν υπεύθυνα τις μακροχρόνιες διαφορές έχει γίνει ένα παράδειγμα για χώρες, εάν είναι έτοιμες να κάνουν τολμηρές κινήσεις για το κοινό μας ευρωπαϊκό μέλλον. Η κυβέρνησή μας είναι πολύ επικεντρωμένη στην εντατικοποίηση της περιφερειακής συνεργασίας. Επιδιώκουμε να κάνουμε πρακτικά και τολμηρά βήματα μαζί με τους γείτονές μας, όπως η Αλβανία και η Ελλάδα, καθώς και άλλους, για να προωθήσουμε το κοινό μας ευρωπαϊκό μέλλον. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η πορεία μας προς την ΕΕ είναι σημαντικές εξελίξεις όχι μόνο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις αλλά και για την ειρήνη και τη σταθερότητα σε όλη την περιοχή και την Ευρώπη».
Στην περιοχή των Βαλκανίων υπάρχουν πολλαπλές επιρροές τρίτων χωρών, ενώ υπάρχουν και ασταθείς χώρες όπως η Βοσνία. Ανησυχείτε για πιθανές αναταραχές στην ευρύτερη Βαλκανική;
«Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη περίοδο. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει εντάσεις μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Δύσης, καθώς και αβεβαιότητες στην ευρύτερη περιοχή μας. Η ξένη παρέμβαση και οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης κυρίως από τη Ρωσία και τη Σερβία αποτελούν απειλή για τη σταθερότητα στην περιοχή μας. Ενώ το Κόσοβο είναι εξαιρετικά σταθερό χάρη στη στρατηγική μας συμμαχία με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, η κυβέρνησή μας τηρεί μια σταθερή, ευρωπαϊκή στάση στα ζητήματα της περιοχής. Παρακολουθούμε προσεκτικά και με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η απάντηση της ΕΕ στην κλιμάκωση των εθνικιστικών δυνάμεων στα Βαλκάνια δεν είναι δυστυχώς ομόφωνη και είναι πολύ αδύναμη για να αποτρέψει περαιτέρω κλιμάκωση. Εάν δεν ήταν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, η περιοχή μπορεί να είχε ήδη υποχωρήσει σε μια πιο επικίνδυνη και ακόμη και επισφαλή κατάσταση ασφάλειας. Οι φίλοι μας στην Ευρώπη και την περιοχή πρέπει “να ξεμπροστιάσουν” τον νταή και εκείνους που συνιστούν απειλή για τη σταθερότητα και την ειρήνη στην περιοχή. Οι φίλοι μας και οι φίλοι της Σερβίας πρέπει να πουν στον Σέρβο Πρόεδρο να σταματήσει “να παίζει με τη φωτιά” και να επιχειρεί να “βάλει φωτιά” στα Βαλκάνια για άλλη μια φορά. Όλοι γνωρίζουν ότι ο κ. Βούτσιτς αντιμετωπίζει μια δύσκολη επανεκλογή τον Απρίλιο. Πολλοί παρατηρητές λένε ότι μπορεί να μπει στον πειρασμό να δημιουργήσει κρίση ασφαλείας στην περιοχή για να συσπειρώσει εθνικιστικές ομάδες εντός της Σερβίας πίσω του. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ πρέπει να τους παροτρύνουν να απόσχουν από το να θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα και ακόμη και την ειρήνη στα Βαλκάνια μόνο και μόνο για προσωπικά πολιτικά οφέλη. Σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα, βασιζόμαστε στην Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ για να βοηθήσει στη μακροπρόθεσμη και παραδοσιακή σχέση της με τη Σερβία να συνεχίσει να ηρεμεί την κατάσταση και να πείσει τη σημερινή σερβική ηγεσία που τροφοδοτεί συγκρούσεις και κρίσεις. Η Ελλάδα ως κρίσιμος παίκτης στην περιοχή θα πρέπει να προσπαθήσει να κερδίσει τους πάντες για έναν ειρηνικό, συνεργατικό και ευρωπαϊκό τρόπο αντιμετώπισης των διαφορών. Αυτή έχει αποδειχθεί ότι είναι πάντα η καλύτερη επιλογή για την επίλυση διαφορών και την εκτόνωση των εντάσεων για τις χώρες και τους λαούς».
