Το αναχρονιστικό κατεστημένο του ελληνικού πανεπιστημίου έχει σφόδρα θορυβηθεί από την πρόταση της ομάδας εργασίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη για την αναβάθμιση των ΑΕΙ με ορίζοντα το 2030. Επαναλαμβάνει τον εαυτό του όπως στη λυσσαλέα αντίδρασή του στον εκσυγχρονιστικό νόμο Διαμαντοπούλου, ο οποίος αποτέλεσε πηγή ιδεών για την ομάδα εργασίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Η συντηρητική κριτική του συνοψίζεται στην καραμέλα του νεοφιλελευθερισμού με την οποία χαρακτηρίζει την πρόταση. Συνεπές με τη διαχρονική ανοχή ή και στήριξή του στις μειοψηφικές, βίαιες, αντιδραστικές δυνάμεις του ελληνικού πανεπιστημίου ονοματίζει κάθε προσπάθεια το τελευταίο να εφαρμόσει την παγκόσμια ακαδημαϊκή πρακτική ως νεοφιλελεύθερη.
Αποδίδει στην ομάδα εργασίας την άποψη ότι αυτή θα υποβαθμίσει το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο με το να παραβλέπει τις μεγάλες επιτυχίες του, τη συμμετοχή δηλαδή ελληνικών ΑΕΙ στα καλύτερα 400-1.000 διεθνώς. Παραβλέπει ότι η ανθηρή ελληνική επιστημονική κοινότητα που δραστηριοποιείται εντός και εκτός Ελλάδας δεν έχει καταφέρει, λόγω των συνήθων που επικρατούν στο ελληνικό πανεπιστήμιο, να βάλει έστω ένα ελληνικό πανεπιστήμιο στα 100-200 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, όπως άλλες χώρες του ίδιου πληθυσμιακού μεγέθους.
Παραβλέπει τη δυστοκία του ελληνικού πανεπιστημίου να συνεισφέρει καθοριστικά, ως οφείλει, στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, παρά τις σημαντικές επιστημονικές δυνατότητές του, όπως ισχύει σε τόσες άλλες χώρες του ίδιου μεγέθους με την Ελλάδα. Αποσιωπά την απαράδεκτη δράση των ταγμάτων εφόδου στα ελληνικά πανεπιστήμια που θεωρούν οποιαδήποτε δραστηριότητα σύνδεσης του πανεπιστημίου με την οικονομία και την αγορά εργασίας ως παράνομη και απευκταία, πολεμώντας τη με τη βία των καταλήψεων, της στοχοποίησης μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, με απειλές και χειροδικίες εντός του πανεπιστημίου. Παραβλέπει, θα έλεγα χαϊδεύει, αυτές τις βίαιες, μειοψηφικές δυνάμεις που δεν επιτρέπουν στους δημοκρατικά εκλεγμένους υπουργούς Παιδείας να εισέλθουν στο δημόσιο ελληνικό πανεπιστήμιο, πόσω μάλλον να μιλήσουν στα αμφιθέατρά του, εάν δεν είναι αρεστοί στις δυνάμεις με τα ρόπαλα, τους προπηλακισμούς, τις ύβρεις. Ολες αυτές τις απαράδεκτες καταστάσεις που συναντώνται διεθνώς μόνο σε ελληνικά πανεπιστήμια το ακαδημαϊκό κατεστημένο τις θεωρεί ακαδημαϊκές δημοκρατικές κανονικότητες.
Για να λειτουργήσουν πραγματικά δημοκρατικά και αποτελεσματικά, με αληθινή λογοδοσία, τα ελληνικά πανεπιστήμια χρειάζονται μια διοίκηση ανεξάρτητη από κομματικές και συντεχνιακές δουλείες. Η σημερινή εκλογή των μονοπρόσωπων οργάνων (πρύτανης, κοσμήτορες) από το σώμα των καθηγητών διατηρεί τις πελατειακές και κομματικές εξαρτήσεις. Αντίθετα η προτεινόμενη από την ομάδα εργασίας εκλογή των μελών του πολυπρόσωπου Συμβουλίου Ιδρύματος (ΣΙ) από τους καθηγητές θα διαλυτοποιήσει την πελατειακά κατευθυνόμενη ψήφο. Θα υπάρξει δε περαιτέρω διαλυτοποίησή της με την εκλογή των εξωτερικών μελών του ΣΙ από τα εσωτερικά μέλη του. Η εκλογή των εσωτερικών μελών του ΣΙ από τους καθηγητές διασφαλίζει το αυτοδιοίκητο, όπως έχουν προηγουμένως (νόμος Διαμαντοπούλου το 2011) αποφανθεί το Συμβούλιο της Επικρατείας και επιφανείς συνταγματολόγοι. Το εκλεγμένο ΣΙ κατόπιν θα επιλέγει τον πρύτανη και τους κοσμήτορες των σχολών με ανοιχτή προκήρυξη βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων διοικητικής και ακαδημαϊκής εμπειρίας και αξιοσύνης.
Η πολιτεία, η κοινωνία χρειάζονται συμμάχους μέσα στο πανεπιστήμιο που θα είναι ανεξάρτητοι από τα εσωτερικά κατεστημένα του, που θα επιτηρούν αποτελεσματικά την εφαρμογή του νόμου και των αποφάσεων του ΣΙ, αποστασιοποιημένοι από κομματικές πιέσεις και πελατειακά στρογγυλέματα. Θα λογοδοτούν στο ΣΙ και θα έχουν πάντα στο μυαλό τους την «αποπομπή» τους σε περίπτωση ολιγωρίας τους. Σήμερα ο εκλεγμένος πρύτανης, ο εκλεγμένος κοσμήτορας «λογοδοτούν» μόνο στους ψηφοφόρους τους καθηγητές. Στο διοικητικό σχήμα με εκλεγμένο ΣΙ που διορίζει τα μονοπρόσωπα διοικητικά όργανα ύστερα από προκήρυξη τον ρόλο αυτόν τον αναλαμβάνει το ΣΙ, που έχει πλέον και εξωτερικά μέλη που μπορούν να αναδείξουν τις ενδοπανεπιστημιακές «ολιγωρίες, πελατείες» στη δημόσια σφαίρα, ενώ αυτές σήμερα «κρύβονται» στον μικρόκοσμο του πανεπιστημίου.
Τρεις συνθήκες θα διασφαλίσουν τα ΣΙ να μη λειτουργούν πελατειακά, παρότι μέρος των μελών τους θα εκλέγεται από τους καθηγητές: 1) τα εξωτερικά μέλη να είναι πλειοψηφικά, 2) η εκλογή των εσωτερικών μελών από τους καθηγητές να γίνεται με το σύστημα ταξινομικής ψήφου που δεν επιτρέπει την κατευθυνόμενη σταυροδοσία και τον «έλεγχο» του αποτελέσματος και 3) το ΣΙ να έχει μόνο στρατηγικές/εποπτικές αρμοδιότητες και όχι εκτελεστικές που ανατίθενται στον πρύτανη και στους κοσμήτορες, να υπάρχει δηλαδή σαφής διαχωρισμός αρμοδιοτήτων των δύο κορυφαίων διοικητικών ακαδημαϊκών οργάνων.
*Ο κ. Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, μέλος ομάδας εργασίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη για το Πανεπιστήμιο 2030.
