Αν το σοκ και η αβεβαιότητα είναι οι δύο λέξεις που μπορούν να συνοψίσουν όσα βιώσαμε τα περασμένα δύο χρόνια, το 2022 αναμένεται να σηματοδοτήσει τη χρονιά της συνειδητοποίησης και της μετάβασης σε μία νέα και ενδεχομένως… μεταλλαγμένη κανονικότητα. Και παρότι το επόμενο στοίχημα είναι να μάθουμε να ζούμε με τον ιό, οι επιστήμονες επιμένουν πως αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να τον αγνοούμε.
Αλλωστε, το απρόσμενο χτύπημα της Ομικρον, που στιγμάτισε την έναρξη του νέου έτους με ένα πανδημικό «deja vu», λειτουργεί προειδοποιητικά αναιρώντας την ύπαρξη ενός και μόνου σεναρίου που προεξοφλεί το οριστικό τέλος της πανδημίας και εδραιώνοντας την ανάγκη ρεαλιστικών προσεγγίσεων.
Οι πιθανότητες για νέες μεταλλάξεις
Στη φάση που διανύουμε δεν μπορεί να μιλήσει κανείς με βεβαιότητα για το μέλλον, σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ και διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ) Γιάννης Τούντας. «Ο ιός μάς έχει εκπλήξει κατά το παρελθόν και συνεπώς μπορεί να μας επιφυλάσσει δυσάρεστες ανατροπές και στο μέλλον με νέες μεταλλάξεις. Αλλωστε, όσο περισσότερο μεταδίδεται, ακόμη και με την ήπια μορφή της Ομικρον, τόσο αυξάνονται οι ευκαιρίες για την ανάδυση νέων στελεχών. Οι πιθανότητες για νέες μεταλλάξεις δηλαδή, είναι ανάλογες με τον ρυθμό μετάδοσης».
Με τα λόγια αυτά, ο καθηγητής περιγράφει το λιγότερο αισιόδοξο σενάριο, σχολιάζοντας ως εσφαλμένη «την αντίληψη ορισμένων – και από τον επιστημονικό χώρο ακόμη – ότι κάθε νέα μετάλλαξη είναι περισσότερο μεταδοτική και λιγότερο τοξική». Και παρότι όλοι απευχόμαστε να αντιμετωπίσουμε ένα νέο κύμα, που θα οδηγήσει σε οπισθοδρόμηση και νέα διλήμματα για να μη θρηνήσουμε επιπλέον θύματα (καθώς θα απαιτείται ένα διάστημα για τη δημιουργία προσαρμοσμένων εμβολίων), ουδείς μπορεί να το απορρίψει.
Η αποκλιμάκωση και ο ρεαλισμός
Στον αντίποδα, το αισιόδοξο σενάριο δείχνει πως «μετά την επικράτηση της Ομικρον τις επόμενες λίγες εβδομάδες και στην Ευρώπη, όπως ήδη έχει συμβεί σε αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ, θα έχουμε μία γρήγορη αποκλιμάκωση της πανδημίας επειδή ο ιός πια δεν θα μπορεί να μεταδίδεται, έχοντας μπροστά του ένα τείχος ανοσίας από τους εμβολιασμένους και τους πολλούς μολυσμένους. Στην περίπτωση αυτή μέσα στην άνοιξη ή έως τις αρχές του καλοκαιριού μπορεί να υπάρξει το τέλος της πανδημίας» λέει ο κ. Τούντας.
Το τρίτο, πιο ρεαλιστικό σενάριο, ξεκινά με την παραδοχή πως η κορύφωση του επιδημικού κύματος είναι όντως εμφανής, παρ’ όλα αυτά η… εκτόνωση του 5ου κύματος και των συνεπειών του στο ΕΣΥ θα χρειαστεί χρόνο. «Αναμένουμε από τον Φεβρουάριο αποκλιμάκωση. Αυτή η πτώση όμως δεν θα είναι ραγδαία αλλά σταδιακή με πιο αργούς ρυθμούς στην αρχή – δηλαδή Φεβρουάριο και Μάρτιο – και πιο γρήγορους ρυθμούς από τον Απρίλιο και μετά. Επιπλέον, μπορεί τα κρούσματα να μειώνονται αλλά για ένα διάστημα τουλάχιστον δύο, αν όχι περισσότερων εβδομάδων από τώρα, θα καταγράφονται υψηλοί αριθμοί διασωληνωμένων και θανάτων, έπειτα όμως θα επέλθει και η αποκλιμάκωση των σκληρών δεικτών» καταλήγει ο καθηγητής.
Με Δέλτα οι μισές εισαγωγές
Αλλωστε, το γεγονός πως στη χώρα μας εξελίσσεται τις τελευταίες εβδομάδες μία «διπλή πανδημία», δεν αφήνει περιθώρια για ακροβατισμούς. Οπως επεσήμανε πρόσφατα η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Βάνα Παπαευαγγέλου επικαλούμενη στοιχεία του ΕΟΔΥ της προηγούμενης εβδομάδας, «ένας στους δύο ασθενείς που έκανε εισαγωγή σε νοσοκομείο στην 1η Υγειονομική Περιφέρεια, στην Αττική, είχε μολυνθεί με τη μετάλλαξη Δέλτα».
Επιπρόσθετα και ενώ εκτιμάται ότι το 2,5% του πληθυσμού ανήκει στη «δεξαμενή» των ενεργών κρουσμάτων, η αξιοσημείωτη αύξηση στις νοσηλείες της ηλικιακής ομάδας 50 έως 59 ετών δημιουργεί συνθήκες για ένα κρίσιμο «crash test» που θα οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά την επίδραση της Ομικρον σε εισαγωγές ασθενών με βαριές επιπλοκές και θανάτους.
Σε αυτή τη νέα φάση, όπως υπογραμμίζει το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature», οι χώρες ανά τον κόσμο προσπαθούν να βρουν τον βηματισμό τους, μαθαίνοντας πώς να συμβιώνουν με τον κορωνοϊό. Οι ισορροπίες, επισημαίνουν οι συγγραφείς, θα είναι δύσκολες και οι αναπροσαρμογές δεδομένες. «Παράλληλα θα ποικίλλουν από τόπο σε τόπο και όσο ο χρόνος περνάει, καθώς θα γίνονται διαθέσιμα νέα εμβόλια και θεραπείες – και καθώς θα εμφανίζονται νέες παραλλαγές».
Η πρόταση της Ισπανίας
Το ερώτημα που πλανάται επομένως τα τελευταία 24ωρα στον αέρα είναι μήπως η πρόταση της Ισπανίας να θεωρηθεί η Covid-19 ενδημική ασθένεια, όπως δηλαδή η γρίπη, «δεν είναι τόσο ριζοσπαστική».
Η απάντηση που δίνει ο αναπληρωτής καθηγητής Πνευμονολογίας και Επείγουσας Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου John Hopkins των ΗΠΑ Παναγής Γαλιατσάτος, δεν κινείται στη λογική «λάθος ή σωστό», εστιάζει εν τούτοις στο γεγονός πως οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται τη σωστή χρονική στιγμή.
«Το 2022 σταδιακά θα μάθουμε να ζούμε με τον ιό, χωρίς να διαταράσσει τις ζωές μας και την οικονομία μας» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα». Και συνεχίζει: «Πιθανώς να εμβολιαζόμαστε κάθε 6 με 12 μήνες, περιορίζοντας την Covid-19 σε μη απειλητική για τη ζωή μας λοίμωξη», διευκρινίζοντας πως σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του η συχνότητα του εμβολιασμού θα είναι ανάλογη του επιπολασμού του ιού στην κοινότητα.
Επιπλέον και σύμφωνα με τον καθηγητή του John Hopkins, οι μάσκες θα επιστρέφουν στα πρόσωπα μας «όταν τα κρούσματα αυξάνονται ενώ τα self tests θα παραμείνουν σημαντικό εργαλείο για να διασφαλιστεί πως η κυκλοφορία του κορωνοϊού παραμένει σε χαμηλά επίπεδα».
Ο στόχος, όπως τον περιγράφει ο κ. Γαλιατσάτος, είναι μέσω της εξελικτικής πίεσης που θα ασκείται στον ιό, η λοίμωξη που προκαλεί να μετατραπεί σε ένα απλό «κρυολόγημα».
Ομως, όπως όλα δείχνουν θα μεσολαβήσουν αρκετοί μήνες για να φτάσουμε στο επόμενο στάδιο.
«Δεν είναι ένα απλό κρυολόγημα»
Υπό το πρίσμα αυτό, η ισπανική πρόταση είναι πρόωρη σύμφωνα με τον κ. Τούντα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ομικρον δεν είναι ένα απλό κρυολόγημα, μια απλή γρίπη. Προκαλεί ηπιότερη νόσηση από τη Δέλτα αλλά δεν παύει να ευθύνεται και για νοσηλείες όπως συμβαίνει αυτές τις ημέρες στη χώρα μας» υπογραμμίζει, προειδοποιώντας πως «δεν αποκλείεται να δούμε στο προσεχές μέλλον και διασωληνωμένους αλλά και θανάτους εξ αιτίας της Ομικρον».
Αυτός είναι και ο λόγος που ο ειδικός επιμένει πως δεν είναι η κατάλληλη ώρα για εφησυχασμό. «Τα μέτρα πρέπει να συνεχίζουν να τηρούνται και να χαλαρώνουν με μεγάλη προσοχή και φειδώ, με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα και όχι την πίεση ορισμένης μερίδας του ελληνικού πληθυσμού. Παράλληλα, θα πρέπει να συνεχιστεί η εντατική προσπάθεια για την προώθηση του προγράμματος «Ελευθερία» ώστε η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού να ξεπεράσει το 80% στη χώρα μας».
Ελπίδα από τα πρώτα νέα φάρμακα
Η επιστημονική κοινότητα εκφράζει τη ρεαλιστική πεποίθηση ότι το 2022 θα αποτελέσει μια χρονική-«γέφυρα» ώστε ο επόμενος χειμώνας να είναι (επιτέλους) διαφορετικός, με την υγειονομική κρίση να μετατρέπεται σε υγειονομική απειλή. Οπως ακριβώς συμβαίνει τα τελευταία χρόνια με την εποχική γρίπη, προκαλώντας τοπικές ή εποχικές εξάρσεις – αφήνοντας εν τούτοις στο πέρασμα δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες νεκρούς στη χώρα μας.
Αρχίζει και στην Ελλάδα η χορήγηση του molnupiravir της Merck
«Η διάθεση όμως νέων φαρμάκων έναντι της Covid δημιουργεί την ελπίδα ότι ακόμη και αν ο κορωνοϊός συνεχίσει να μολύνει, δεν θα κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές» αναφέρει ο καθηγητής Γιάννης Τούντας. Υπογραμμίζεται άλλωστε ότι μόλις την περασμένη Παρασκευή ενεργοποιήθηκε η πλατφόρμα αιτημάτων από τους γιατρούς για τη χορήγηση αντι-ιικής θεραπείας έναντι της λοίμωξης Covid-19 σε ασθενείς στη χώρα μας. Ετσι τις επόμενες ημέρες θα αρχίσει η διάθεση των πρώτων 10.000 δόσεων με τη δραστική ουσία molnupiravir της Merck (ευρωπαϊκή MSD), που έχουν ήδη περάσει τα σύνορα της χώρα μας και φυλάσσονται. Αναλυτικότερα, εφόσον δοθεί το «πράσινο φως» από την ειδική επιτροπή, οι ασθενείς θα μπορούν να τα παραλαμβάνουν από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ ή θα δίδονται στα νοσοκομεία, δεδομένου ότι η θεραπεία πρέπει να χορηγείται κατά τις πρώτες πέντε ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Ομως, εν αναμονή της αδειοδότησης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ), οι ασθενείς, όπως διευκρίνισε η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Μίνα Γκάγκα, «θα πρέπει να υπογράφουν υπεύθυνη δήλωση πριν τη λήψη τους, ενώ οι γιατροί θα καλούνται να ενημερώνουν για την πορεία του ασθενούς».
Εν τω μεταξύ, τον Μάρτιο αναμένονται στη χώρα μας και η πρώτες παρτίδες της διά στόματος θεραπείας της εταιρείας Pfizer, η αποτελεσματικότητα της οποίας φαίνεται να αγγίζει ακόμη και το 90%, σύμφωνα με τις σχετικές κλινικές μελέτες.
Εκκληση των ειδικών για εμβολιασμό και κατά της γρίπης
Ενα στα τέσσερα αντιγριπικά εμβόλια παραμένουν στα… αζήτητα και συνεπακόλουθα φυλαγμένα στα ψυγεία των φαρμακείων, παρά τις εκκλήσεις των επιστημόνων να μην αμελήσουν οι πολίτες – ιδίως εκείνοι που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες – την απειλή της εποχικής γρίπης. Πρόκειται μάλιστα για μια αντιφατική εικόνα, δεδομένου ότι πέρυσι τέτοια εποχή εξελισσόταν ένας «πόλεμος», όπως λένε οι φαρμακοποιοί περιγράφοντας με γλαφυρότητα την αυξημένη ζήτηση για μία… δόση.
«Υπολογίζουμε πως ένα εκατομμύρια εμβόλια παραμένουν αδιάθετα, γεγονός που αποδίδουμε μεταξύ άλλων στον εσφαλμένο εφησυχασμό μερίδας των πολιτών. Πέρυσι, όταν δεν υπήρχαν εμβόλια έναντι της Covid-19, καταγράφτηκε ρεκόρ ζήτησης αντιγριπικών εμβολίων, με τους πολίτες να αναζητούν οποιοδήποτε μέσο προστασίας ήταν διαθέσιμο. Εφέτος η ζήτηση είναι πιο περιορισμένη» παρατηρεί ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ), Απόστολος Βαλτάς.
Ο ίδιος όμως εστιάζει και στην αδυναμία να περάσει στην κοινωνία με σαφήνεια το μήνυμα πως ο ταυτόχρονος εμβολιασμός έναντι της λοίμωξης Covid-19 και της εποχικής γρίπης είναι ασφαλής. «Παρά τη σχετική καμπάνια και τις σχετικές ανακοινώσεις της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, η παραπληροφόρηση και συνεπακόλουθα ο φόβος ήταν η αιτία που αρκετοί το άφησαν σε δεύτερη μοίρα».
Το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση είναι να δημιουργείται ένα επιπλέον εμβολιαστικό «κενό», την ώρα που ο ιός της γρίπης φαίνεται να κάνει δειλά την εμφάνισή του και στη χώρα μας. Αναλυτικότερα και σύμφωνα με την κυρία Βάνα Παπαευαγγέλου, έχουν εντοπιστεί τρία κρούσματα που αφορούν παιδιά που έχουν μολυνθεί με το στέλεχος Β, τα οποία σημειωτέον νοσηλεύονται με ήπια συμπτώματα. «Κάνω την έκκληση να πάνε να εμβολιαστούν, να μην ξεχαστούν» συνέχισε η καθηγήτρια απευθυνόμενοι στους ενηλίκους, με έμφαση σε εκείνους που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου. «Και να θυμίσω ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα για μεσοδιάστημα εμβολιασμού μεταξύ του εμβολίου του κορωνοϊού και του εμβολιασμού της γρίπης» πρόσθεσε αμέσως μετά. Αίσθηση προκάλεσε και η παρατήρηση της κυρίας Γκάγκα πως «στην αρχή της πανδημίας όταν πρωτοξεκίνησε είχαμε πάρα πολλές φορές συνύπαρξη επιβεβαιωμένης γρίπης και κορωνοϊού. Στο “Σωτηρία” το είχαμε δει πάρα πολλές φορές. Αρα είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι δεν σταματάει ο ένας ιός τον άλλον και ότι είναι πολύ σημαντικό να έχουμε κάνει εμβολιασμό και για τα δύο».
