Η πανδημία, πέραν των σοβαρών υγειονομικών κινδύνων που μετέφερε στις κοινωνίες, προκάλεσε και εκτεταμένη διαταραχή στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα. Τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, οι περιορισμοί που εφαρμόστηκαν και συνεχίζουν να εφαρμόζονται σχεδόν από το σύνολο των κυβερνήσεων, όπως επίσης η τηλεργασία και οι αναστολές εργασίας, επηρέασαν την παραγωγή και ανέτρεψαν διεθνώς τις ισορροπίες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Αποτέλεσμα αυτής της διαταραχής ήταν να εξυψωθούν οι τιμές σχεδόν του συνόλου των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών. Οι διεθνείς τιμές των μετάλλων, των καυσίμων, του βαμβακιού, του καφέ, του κρέατος, του ρυζιού, του καλαμποκιού, των δημητριακών και λοιπών τροφίμων εκτοξεύθηκαν στην κυριολεξία.
Συνδυαζόμενες δε με τη διαπιστωμένη πια κλιματική κρίση, την παρεπόμενη δηλαδή μετάβαση από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα σε πράσινες μορφές ηλεκτροπαραγωγής, καθώς και με τον ορισμό του φυσικού αερίου ως μεταβατικού καυσίμου και τις γεωπολιτικές αναστατώσεις που εξ αυτού προκλήθηκαν, το κύμα ανόδου των τιμών γενικεύθηκε, όπως επιβεβαιώνουν οι ανακοινώσεις των εθνικών στατιστικών αρχών παγκοσμίως.
Στα τέλη του 2021 ο πληθωρισμός φανέρωσε τάσεις επανάκαμψης έπειτα από σχεδόν δέκα χρόνια σταθερότητας των τιμών. Τον περασμένο Δεκέμβριο κατεγράφη ρεκόρ τριακονταπενταετίας στις ΗΠΑ, με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 7%. Στην Ευρώπη ο πληθωρισμός τον αντίστοιχο μήνα έπιασε το 5% και στην Ελλάδα το 5,1%. Ιδιαιτέρως προβληματική κρίνεται στη χώρα μας η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου κατά 135%, του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 45% και του πετρελαίου θέρμανσης κατά 34%. Και αυτό γιατί συνθέτουν μια άκρως ευαίσθητη ενότητα, ικανή να πυροδοτήσει ευρύτερο κύκλο ανατιμήσεων σε πλήθος αγαθών και υπηρεσιών.
Η εξάρτηση της παραγωγής από το φυσικό αέριο και το ηλεκτρικό ρεύμα είναι ευθεία και η επίπτωση, ως εκ τούτου, στο κόστος παραγωγής μπορεί να είναι σημαντική. Αντιστοίχως, η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου θέρμανσης ειδικά κατά τη χειμερινή περίοδο πληγώνει τα νοικοκυριά και επιτείνει το αίσθημα ακρίβειας και ανασφάλειας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κατανάλωση και τις προσδοκίες ανάκαμψης της οικονομίας. Επιπλέον, επιβεβαιώνει με τον χειρότερο τρόπο την ατμόσφαιρα ανατιμήσεων που εμφανώς επικρατεί στα ράφια των αλυσίδων λιανικής πώλησης. Η αίσθηση που τείνει να επικρατήσει στο πλήθος των καταναλωτών είναι ότι εισερχόμαστε σε κύκλο γενικευμένων ανατιμήσεων, ικανή να πυροδοτήσει μια αλυσίδα διεκδικήσεων, ένα ανελέητο κυνήγι τιμών και μισθών, που αναπόφευκτα, αν διατηρηθεί στον χρόνο, θα οδηγήσει σε ένα υπονομευτικό της ανάπτυξης στασιμοπληθωρισμό.
Αυτή η περιγραφόμενη από τους οικονομολόγους ως σπειροειδής εξέλιξη τιμών και μισθών, που ενεργοποιεί έναν επαναλαμβανόμενο φαύλο κύκλο ανατιμήσεων και μισθολογικών αυξήσεων, είναι ίσως η πιο άσχημη συνέπεια μιας ενδεχόμενης παράτασης και διεύρυνσης του φαινομένου.
Οι προηγούμενες εμπειρίες από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 είναι ίσως οι χειρότερες. Περιττό δε να σημειώσουμε ότι μια τέτοια συνθήκη θα μεγεθύνει τις κοινωνικές εντάσεις και τη σταθερότητα θα πληγώσει. Το μόνο ενθαρρυντικό είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ανεπτυγμένους αντιπληθωριστικούς μηχανισμούς, οι θεσμοί της είναι οργανωμένοι έτσι ώστε να υποστηρίζουν τη σταθερότητα του νομίσματος και είναι βέβαιο ότι θα αναλάβει δράση αν και όποτε νιώσει ότι απειλείται μεσοπρόθεσμα η σταθερότητα των τιμών και κατ’ επέκταση του ευρώ.
Για την ώρα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντιμετωπίζει το φαινόμενο ως παροδικό, θεωρεί ότι στον βαθμό που ελεγχθεί η πανδημία και περιορισθούν οι γεωπολιτικές εντάσεις η ισορροπία θα επανέλθει.
Ωστόσο οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι. Ιδιαίτερα για την ασταθή και ευάλωτη ελληνική οικονομία, η οποία περιμένει πάνω από δέκα χρόνια να βγει από το νερό και να ανασάνει. Γι’ αυτό και στην περίπτωσή μας δεν χωρεί εφησυχασμός.
Η κυβέρνηση οφείλει να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της προκειμένου να μην αφήσει να αναπτυχθεί μια διαβρωτική πληθωριστική αλυσίδα. Επιβάλλεται να πιέσει τους ηλεκτροπαραγωγούς ώστε να ελέγξουν τις τιμές του ρεύματος, καθώς υποχωρούν οι αντίστοιχες του φυσικού αερίου, όπως και τις μεγάλες φαρμακευτικές, του Αλμπερτ Μπουρλά συμπεριλαμβανομένου, που αξιοποιούν στον μέγιστο βαθμό την υγειονομική κρίση προκειμένου να εξασφαλίσουν υπερκέρδη. Η ευαίσθητη αγορά των φαρμάκων επίσης θέλει έλεγχο πριν τα πράγματα λάβουν επικίνδυνες διαστάσεις. Γενικώς οι επιχειρήσεις οφείλουν αυτοσυγκράτηση, τουλάχιστον μέχρι να ελεγχθεί η πανδημία και να αποκατασταθεί η σχετική ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Αλλωστε όλοι έχουν να χάσουν από μια ενδεχόμενη πληθωριστική έξαρση…
