Οι πρόσφατες αποκαλύψεις των όσων διημείφθησαν στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά το 2017 δικαιώνουν απόλυτα τη θέση ότι για το ναυάγιο ευθύνεται η Αγκυρα, εκτιμά στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» (και παράλληλα στον «Φιλελεύθερο» της Κύπρου, σε μία κοινή πρωτοβουλία των δύο εφημερίδων στο πλαίσιο της νέας συνεργασίας τους) ο Νίκος Αναστασιάδης.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ξεκαθαρίζει ότι η διασφάλιση της κρατικής της οντότητας αποτελεί ασπίδα και «γραμμή ασφαλείας» για τους Ελληνοκυπρίους σε μία περίοδο αυξημένης αναθεωρητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας. Αυτόν τον στόχο εξυπηρετούν τα τριμερή και πολυμερή σχήματα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο των οποίων η Λευκωσία είναι μέρος.
Αναφορικά με τον αγωγό αερίου East Med, ο κ. Αναστασιάδης εκτιμά ότι πέραν του αρχικού σχεδιασμού «η μελέτη και άλλων επιλογών δεν θεωρώ ότι πλήττει τα συμφέροντα οποιουδήποτε από εμάς». Αποφεύγει, τέλος, να δώσει «δαχτυλίδι διαδοχής» εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2023.
Πρόσφατα, προκλήθηκε στην Κύπρο μεγάλος θόρυβος μετά τη διαρροή εγγράφων σχετικά με όσα συνέβησαν στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά το 2017. Φαίνεται, από τα έγγραφα, ότι στο δείπνο στραφήκατε εναντίον του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ. Για ποιον λόγο το κάνατε; Πιστεύετε ότι ήταν διακείμενος θετικά προς τις τουρκικές θέσεις που είχε διατυπώσει ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου;
«H δημοσιοποίηση αυτούσιων των πρακτικών των Ηνωμένων Εθνών, για όσα έλαβαν χώρα κατά τις διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά, όχι μόνο αποκάλυψαν τους λόγους του ναυαγίου, αλλά και διέψευσαν τα αφηγήματα διαφόρων που απέδιδαν στην ελληνοκυπριακή πλευρά, εις εμέ, την ευθύνη κατάρρευσης του όλου εγχειρήματος. Από τα πρακτικά γίνεται σαφές πως ουδέποτε και εις ουδένα των διαλόγων, είτε των κατ’ ιδίαν συναντήσεων, είτε κατά τη διάρκεια του δείπνου, υπήρξε η οποιαδήποτε αντιπαράθεσή μου με τον κ. Γκουτέρες. Αντιπαράθεση υπήρξε, πράγματι, μεταξύ εμού και του κ. Τσαβούσογλου, αλλά και διαφωνία του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας με τον ΓΓ του ΟΗΕ, για όσα μετέφερε στο δείπνο για θέματα που αφορούσαν τις τουρκικές θέσεις στα θέματα κατάργησης εγγυήσεων, σε βαθμό που υποχρέωσαν τον ΓΓ να απολογηθεί, λέγοντας ότι δεν αντελήφθη πλήρως τι είχε διαμειφθεί κατά τις κατ’ ιδίαν συναντήσεις τους.
Να σημειώσω ότι οι διαφωνίες και η κατάρρευση των συνομιλιών οφείλετο στην εμμονή της Τουρκίας για συνέχιση του αναχρονιστικού συστήματος των εγγυήσεων, με μόνη υποχώρηση την εντός 15 ετών συζήτηση για αναθεώρηση και όχι τον οριστικό τερματισμό της συμφωνίας ισχύος των εγγυήσεων. Η εμμονή του κ. Τσαβούσογλου οδήγησε στο αδιέξοδο, που υποχρέωσε τον ΓΓ να τερματίσει τη διάσκεψη, προκειμένου να διατηρήσει τη διαδικασία εν ζωή. Αυτό καταγράφηκε στην έκθεση του Σεπτεμβρίου 2017 με την απόδοση καλής πίστεως στις εγγυήτριες δυνάμεις, αποδίδοντας ευθύνη στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. Για αυτό και τότε διακριτικά σχολίασα τις πιο πάνω αναφορές, αφού όπως παραδέχεται στην ίδια έκθεση ο ΓΓ, οι δύο ηγέτες είχαν σχεδόν ολοκληρώσει τη συμφωνία επί των εσωτερικών πτυχών. Επιβεβαίωση της αμετάθετης τουρκικής θέσης αποτελούν οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Τσαβούσογλου, στην τουρκική Εθνοσυνέλευση, στις 13 Δεκεμβρίου, όπου δήλωσε ότι ουδέποτε απεδέχθη την κατάργηση των εγγυητικών δικαιωμάτων της Τουρκίας και ότι σε αυτό συμφωνεί με τους ισχυρισμούς της Ε/Κ πλευράς».
Ποιο είναι για εσάς το πρότυπο μίας βιώσιμης λύσης; Θέλετε μία λύση που θα προβλέπει από την πρώτη ημέρα μηδενικές εγγυήσεις και καθόλου τουρκικά στρατεύματα; Θα δεχόσασταν π.χ. μία πλήρη αποχώρησή τους εντός πενταετίας ή την παραμονή τους υπό τη μορφή των ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ για μεγαλύτερη διάρκεια; Τι είστε διατεθειμένος να προσφέρετε ως αντάλλαγμα;
«Κύριε Αθανασόπουλε, η ελληνική πλευρά είναι η μόνη που στο Κραν Μοντανά κατέθεσε γραπτώς ολοκληρωμένη και σαφή πρόταση για όλα τα θέματα, περιλαμβανομένης της ασφάλειας. Υπήρξε συναντίληψη για «δραστική μείωση όλων των ξένων στρατευμάτων», από την πρώτη μέρα της εφαρμογής της λύσης και στη συνέχεια οι αριθμοί να καταστούν σταδιακά ισοδύναμοι με εκείνους των συνθηκών του 1960, με τη μηδενική παρουσία να συζητηθεί και συμφωνηθεί σε νέα διάσκεψη με την παρουσία του προέδρου της Τουρκίας και των πρωθυπουργών Αγγλίας και Ελλάδας. Η δική μας θέση συνοψίζετο στην άμεση κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης της Τουρκίας και της, εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος, οριστικής κατάργησης του όλου συστήματος που όπως ο ΓΓ το χαρακτήρισε, ήταν αναχρονιστικό με τα σημερινά δεδομένα σύστημα. Οσον αφορά τα λεγόμενα ανταλλάγματα, που αφορούσαν την αποτελεσματική συμμετοχή και την εν γένει διάρθρωση της κεντρικής κυβέρνησης, οι προτάσεις που κατέθεσα ήταν αρκούντως δημιουργικές, όπως ο ίδιος ο ΓΓ στην έκθεσή του αναγνωρίζει, καταγράφοντας ότι στο κεφάλαιο αυτό ελάχιστα απέμειναν για ολοκλήρωση της συμφωνίας».
Στην άτυπη πενταμερή διάσκεψη της Γενεύης, ο Ερσίν Τατάρ κατέθεσε έγγραφο περί δύο κρατών, ουσιαστικά εκτός των παραμέτρων του ΟΗΕ. Γιατί δεν καταγγείλατε τον κ. Γκουτέρες που το πήρε και δεν αποχωρήσατε; Δεν ήταν σαν να νομιμοποιείτε τη διαδικασία; Μήπως αυτή η πρόταση των Τουρκοκυπρίων αποτελεί πλέον ένα, έστω άτυπο, κεκτημένο μελλοντικών συνομιλιών;
«Είμαστε πάντοτε πολύ προσεκτικοί όταν οι ενέργειές μας αφορούν τους εκάστοτε ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών. Η ιδέα αποχώρησης από το τραπέζι των συζητήσεων, όπου προΐσταται ο ΓΓ του ΟΗΕ, δεν αποτελεί την απάντηση ούτε και θεωρείται η σοφότερη. Παραμείναμε, υπερασπιστήκαμε τις θέσεις μας και εκθέσαμε την τουρκική πλευρά που στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη επιχείρησε να στείλει στον κάλαθο των αχρήστων το σύνολο των ψηφισμάτων που αφορούν την Κύπρο. Ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ απάντησε ουσιαστικά στον κ. Τατάρ, με την έκθεσή του στις 9 Ιουλίου 2021, όπου ρητώς αναφέρει ότι «το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει καταστήσει σαφές σε πολλά ψηφίσματα πάνω από 50 χρόνια ότι υπάρχει μόνο ένα κυρίαρχο κράτος στο νησί της Κύπρου». Λίγες ημέρες αργότερα ο πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, μετά από ειδική για την Κύπρο σύνοδο, τόνισε ότι το σώμα «επιβεβαιώνει τη δέσμευσή του για μια διαρκή, συνολική και δίκαιη διευθέτηση σύμφωνα με τις επιθυμίες του κυπριακού λαού και βασισμένη σε μια δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας». Η ψύχραιμη και μέσα στα διπλωματικά πλαίσια συμπεριφορά μας οδήγησε στην απόρριψη από τα ίδια τα Ηνωμένα Εθνη των τουρκικών θέσεων».
Αν σας ρωτούσα να μου περιγράψετε με τρία σαφή σημεία τι εννοείτε με τον όρο «αποκεντρωμένη ομοσπονδία», ποια θα μου λέγατε; Σε τι διαφέρει από τη συνομοσπονδία;
«Είχα καταθέσει αρχικά την ιδέα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, το 2010, πριν καν εκλεγώ στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Είναι αλήθεια ότι στη συνέχεια η πρωτοβουλία μου ατόνησε και την επανέφερα ως μία πρόταση που θα μπορούσε να συμβάλει στη λειτουργικότητα και βιωσιμότητα της επιδιωκόμενης λύσης. Η βασική φιλοσοφία της πρότασης είναι ο περιορισμός των θεμάτων που θα μπορούσαν να φέρουν σε ρήξη ή να προκαλούν τριβές στην κεντρική κυβέρνηση ή στη λειτουργικότητα του κράτους, αφού πάγιο αίτημα της Τ/Κ πλευράς ήταν ότι για κάθε απόφαση απαιτείται τουλάχιστον μία θετική Τ/Κ ψήφος. Η ιδέα της αποκέντρωσης μείωνε συνεπώς τις εξουσίες της κεντρικής κυβέρνησης, περιορίζοντας την Τ/Κ αξίωση για θετική ψήφο, εκεί όπου από τις προτάσεις της Ε/Κ πλευράς θα μπορούσε να επηρεαστούν αρνητικά τα συμφέροντα της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Η αποκέντρωση εξουσιών ενίσχυε τις συνιστώσες πολιτείες σε θέματα της καθημερινότητας και με κανέναν τρόπο δεν επηρεάζει ή καταργεί τη βασική αρχή ότι το ομόσπονδο κυπριακό κράτος θα είχε μία διεθνή προσωπικότητά, μία και μόνη κυριαρχία, μία και μόνη ιθαγένεια. Κατ’ αντίθεση των ανωτέρω, η συνομοσπονδία προϋποθέτει την ύπαρξη δύο ανεξαρτήτων κρατών, που συμφωνούν στην επί καθορισμένων θεμάτων άσκηση κοινής πολιτικής. Να επισημάνω πως η πρόταση για αποκεντρωμένη αντιμετωπίστηκε από τον κ. Ακιντζί ως ένα θετικό βήμα για να ξεπεραστούν διαφαινόμενα αδιέξοδα».
Βλέποντας τη διαιώνιση του πολιτικού προβλήματος, τη σκλήρυνση του πολιτικού σκηνικού στα Κατεχόμενα, ανησυχείτε μήπως η ελπίδα για επανένωση της νήσου φθίνει ολοένα και περισσότερο; Θα μπορούσε αυτό να οδηγήσει σε οριστική διχοτόμηση ή και προσάρτηση των Κατεχομένων στην Τουρκία;
«Η διαιώνιση του πολιτικού προβλήματος, λαμβάνοντας υπόψη τις διαχρονικές θέσεις της Τουρκίας, δεν είναι δυνατόν να μη με ανησυχεί. Και με ανησυχεί περισσότερο γιατί η κατά καιρούς κατάρρευση των συνομιλιών οφείλετο στις τουρκικές αδιάλλακτες θέσεις, που ήταν απόρροια του αμετάθετου στόχου για οριστική διχοτόμηση της Κύπρου και δημιουργία ενός πλήρως ελεγχόμενου ανεξάρτητου, σε εισαγωγικά, τουρκοκυπριακού κρατιδίου ή, μέσα από τους μηχανισμούς λειτουργίας του ομόσπονδου κράτους, για μετατροπή της Κύπρου σε ένα πλήρως ελεγχόμενο από την Τουρκία κράτος. Αυτές οι ανησυχίες με οδήγησαν σε σωρεία προτάσεων προκειμένου να επαναρχίσει ένας δημιουργικός διάλογος. Θέλω να σας υπενθυμίσω ότι μετά την εισβολή και τα εδαφικά τετελεσμένα, εν όψει και της αδυναμίας στρατιωτικής αντίδρασης, οδηγηθήκαμε σε έναν επώδυνο ιστορικό συμβιβασμό με την αποδοχή της μετεξέλιξης της Κυπριακής Δημοκρατίας από ενιαίο σε ομόσπονδο-διζωνικό κράτος. Ούτε και επιθυμώ να απαριθμήσω σωρεία υποχωρήσεων ώστε να ικανοποιήσουμε ανησυχίες της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Συνεπώς, παρά την αναγνώριση των κινδύνων από την παράταση του αδιεξόδου, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι γραμμές ασφαλείας για την Ε/Κ κοινότητα, που δεν είναι άλλες από τη διαφύλαξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ως διεθνώς αναγνωρισμένου και κυριάρχου κράτους-μέλους της ΕΕ. Η διαφύλαξη της κρατικής οντότητας είναι η μόνη που μας επιτρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα ανατροπής των τουρκικών επιδιώξεων, αξιοποιώντας τα διεθνή βήματα, τα θεσμικά όργανα της Ευρώπης, αλλά επίσης τις διμερείς και πολυμερείς συνεργασίες που αναπτύσσουμε».
Οι ευρω-κυρώσεις που είχαν διαφημιστεί τόσο πολύ δεν έχουν αποφέρει καρπούς, οι ανακοινώσεις της αμερικανικής κυβέρνησης δεν μοιάζουν να αποθαρρύνουν την Αγκυρα. Στα παραπάνω, ίσως θα έπρεπε να προσθέσει κανείς το άνοιγμα της κλειστής πόλης των Βαρωσίων από την τουρκοκυπριακή πλευρά. Εχετε αναλογιστεί μήπως έχουν αποτύχει οι κινήσεις σας;
«Θεωρώ πως ήδη έχω απαντήσει για τις αναθεωρητικές συμπεριφορές της Τουρκίας. Συμπεριφορές που ενθαρρύνονται, δυστυχώς, από τα συμφέροντα και την ανοχή που επιδεικνύεται. Και δεν θεωρώ ότι η παρούσα συνέντευξη προσφέρεται για πλήρη ανάλυση των γεωπολιτικών δεδομένων, συμφερόντων και ισορροπιών που καθορίζουν αυτή τη στάση ανοχής. Θέλω όμως να επισημάνω ότι οι εναντίον της Τουρκίας κυρώσεις δεν ήταν αυτοσκοπός. Και παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, η ιδιότητα μας ως κράτους-μέλους της ΕΕ και τα δικαιώματα που απορρέουν εξ αυτής επιτρέπουν, εν καιρώ, την αποτροπή ζωτικής σημασίας διεκδικήσεων της Τουρκίας στη σχέση της με την ΕΕ».
Σε περίπου δύο χρόνια θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές στο νησί. Ποιον θα υποστηρίξετε από τον ΔΗΣΥ για επόμενο Πρόεδρο της Κύπρου; Θα δώσετε δαχτυλίδι;
«Οπως συνηθίζω να λέγω, δακτυλίδια παραδίδουν οι βασιλείς. Εγώ κυβερνώ, και αυτό θα συνεχίσω να πράττω μέχρι την τελευταία ημέρα της θητείας μου, έχοντας υπόψη ότι υπάρχουν πολλά ακόμη να γίνουν, ειδικότερα στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που αποτελούν στρατηγικό στόχο της διακυβέρνησής μου».
«Η μελέτη και άλλων επιλογών δεν θεωρώ ότι πλήττει τα συμφέροντά μας»
Διαφαίνεται μία αλλαγή των σχεδιασμών στην Ανατολική Μεσόγειο αναφορικά με την εξαγωγή των κοιτασμάτων φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Μοιάζει σαν να εγκαταλείπεται το σχέδιο του αγωγού East Med όπως τον είχαμε γνωρίσει τόσα χρόνια και η μετατροπή της Αιγύπτου σε κόμβο όλης της περιοχής. Από εκεί μοιάζει να προκρίνεται η μεταφορά τους προς την Ελλάδα είτε με έναν μικρότερο αγωγό είτε με φορτία LNG. Σας ενοχλεί αυτή η επιλογή, θεωρείτε ότι υποβαθμίζει τον ρόλο της Κύπρου στην περιοχή;
«Αυτό που μπορώ να σας διαβεβαιώσω είναι ότι το σχέδιο για τον East Med αποτελεί μια επιλογή που ευρίσκεται ακόμη στο στάδιο της μελέτης. Η υλοποίηση του πράγματι πολύπλοκου αυτού προγράμματος εξαρτάται κυρίως από την οικονομική του βιωσιμότητα, γεγονός που μένει να τεκμηριωθεί μετά τη μελέτη των τελικών πορισμάτων. Υπενθυμίζω ότι ο εν λόγω αγωγός αποτελεί μία από τις επιλογές της ΕΕ, καθότι ήδη από το 2013 η κατασκευή του αναγνωρίστηκε βάσει του κανονισμού 347/2013 της Επιτροπής ως Εργο Κοινού Ενδιαφέροντος. Για αυτό άλλωστε, στις 2 Ιανουαρίου 2020, υπεγράφη στην Αθήνα η συμφωνία για την κατασκευή του EastMed από τους ηγέτες Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ. Σε κάθε περίπτωση όμως, η μελέτη και άλλων επιλογών δεν θεωρώ ότι πλήττει τα συμφέροντα οποιουδήποτε από εμάς. Είμαι βέβαιος ότι την κρίσιμη ώρα οι αποφάσεις θα ληφθούν λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους. Αλλωστε να σας θυμίσω ότι και η Κύπρος έχει υπογράψει από το 2018 διμερή συμφωνία με την Αίγυπτο για μεταφορά φυσικού αερίου από το κοίτασμα “Αφροδίτη” σε εργοστάσιο υγροποίησης στο Ιντκου της Αιγύπτου».
«Οι τριμερείς συνεργασίες αποτρέπουν τις προσπάθειες της Τουρκίας»
Πόσο επιτυχημένη θεωρείτε για τα κυπριακά συμφέροντα την πολιτική των τριμερών συνεργασιών, κρίνοντας από τα αποτελέσματα επί του πεδίου; Η Τουρκία επιμένει να ερευνά και να κάνει γεωτρήσεις εντός της ΑΟΖ σας…
«Ενα εκ των θετικών αποτελεσμάτων είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και του συνόλου των γειτονικών χωρών με βάση το διεθνές δίκαιο και τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι τριμερείς συνεργασίες, χωρίς να αποκλείουν όποιον σέβεται το διεθνές δίκαιο, αναβαθμίζουν τον ρόλο που η Κυπριακή Δημοκρατία διαδραματίζει στην περιοχή, αλλά και αποτρέπουν τις προσπάθειες της Τουρκίας, που με δελεαστικές προτάσεις προς συγκεκριμένες χώρες επεδίωξε την ακύρωση των προαναφερθέντων συμφωνιών οριοθέτησης. Πρόσθετο στοιχείο ενίσχυσης της κρατικής κυριαρχίας, στην ΑΟΖ της Κύπρου, είναι η επιτυχής αδειοδότηση εταιρειών που επηρεάζουν ύψιστα οικονομικά συμφέροντα χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Ιταλία, το Κατάρ αλλά και της ΕΕ, διασφαλίζοντας την εφαρμογή του ενεργειακού μας προγράμματος, παρά την παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας. Θέλω να επισημάνω ότι η αναθεωρητική στάση της Τουρκίας δεν εκδηλώνεται μόνο στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν θέτει υπό αμφισβήτηση μόνο τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο, αλλά εκτείνεται σε αμφισβήτηση της κυριαρχίας κρατών όπως η Συρία, η Λιβύη, το Ιράκ, η Αρμενία κ.ά.».
