Σε πέντε άξονες, οι οποίοι έχουν σκοπό να κωδικοποιήσουν με σαφήνεια τους στόχους της ελληνικής διπλωματίας, αλλά και τις δράσεις με τις οποίες αυτοί θα επιτευχθούν, στηρίζεται το στρατηγικό σχέδιο του υπουργείου Εξωτερικών για την περίοδο 2022-2025 που παρουσιάζει κατ’ αποκλειστικότητα «Το Βήμα της Κυριακής».
Ο «οδικός χάρτης» της ελληνικής διπλωματίας, ο οποίος αναμένεται να ανακοινωθεί τις προσεχείς ημέρες, έχει ως σκοπό την προώθηση των εθνικών συμφερόντων και την ενίσχυση της θέσης της χώρας περιφερειακά και διεθνώς. Αποτελεί δε, όπως εξηγούσαν άριστα ενημερωμένες πηγές, το πρώτο βήμα για τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του υπουργείου Εξωτερικών, καθώς τίθενται στόχοι που θα αξιολογούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και θα ευνοούν τη διασφάλιση της συνέχειας στην προσπάθεια επίτευξής τους.
Για πρώτη φορά κωδικοποίηση
Η ιδέα κατάρτισης ενός στρατηγικού σχεδίου – το οποίο στις διεθνείς σχέσεις ονομάζεται «εθνική στρατηγική» και στο μάνατζμεντ «στρατηγικός σχεδιασμός» – ανήκει στον Νίκο Δένδια. «Θέλω το υπουργείο Εξωτερικών να έχει σχεδιασμό. Να έχει προληπτική δράση και όχι να ακολουθεί τα συμβάντα. Να έχουμε μια μακρόπνοη στρατηγική» φέρεται να είπε ο υπουργός Εξωτερικών σε έναν εκ των συνομιλητών του.
Η Αθήνα για πρώτη φορά κωδικοποιεί και (κυρίως) δημοσιοποιεί επίσημα τους στόχους και τα εθνικά συμφέροντα τα οποία θα επιδιώξει να περατώσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η γνωστοποίηση του στρατηγικού σχεδίου αναμένεται να καταστήσει με σαφήνεια (σε εταίρους και μη) ποιοι είναι οι στόχοι της Ελλάδας. Μέχρι το τέλος Ιανουαρίου αναμένεται επίσης να είναι έτοιμο και το επιχειρησιακό σχέδιο που θα επιδιώκει να μετατρέψει τους άξονες σε πρακτική δράση.
Μείζον ζήτημα οι σχέσεις με την Τουρκία
Οι πέντε άξονες γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται ο στρατηγικός σχεδιασμός του υπουργείου Εξωτερικών είναι οι ακόλουθοι:
1. Προώθηση σχέσεων καλής γειτονίας, διευθέτηση διμερών εκκρεμοτήτων με γειτονικές χώρες, καθώς και αντιμετώπιση προκλήσεων σε διπλωματικό επίπεδο μέσω της προσήλωσης στο Διεθνές Δίκαιο και στις διεθνείς συμφωνίες.
2. Ισχυροποίηση της διεθνούς θέσης της χώρας στην ΕΕ και στον κόσμο.
3. Ενίσχυση της εξωστρέφειας.
4. Προβολή και προώθηση των ελληνικών θέσεων και της Ελλάδας στο εξωτερικό καθώς και αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Διασποράς.
5. Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, αναβάθμιση των δομών και εκσυγχρονισμός της λειτουργίας του. Οι άξονες συνοδεύονται από 39 στόχους.
Μείζον ζήτημα για την Ελλάδα είναι οι σχέσεις της με την Τουρκία και για τον λόγο αυτόν η πλειοψηφία των επτά στόχων του πρώτου άξονα αφορούν την Αγκυρα. Η διατήρηση διαύλων επικοινωνίας με την Τουρκία με σκοπό την επίλυση της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο (στη βάση του Διεθνούς Δικαίου) και η ανάγκη διπλωματικής αντιμετώπισης της «τουρκικής προκλητικής συμπεριφοράς», όπως η επίκληση του casus belli αλλά και η «παραβίαση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και η επιβολή παράνομων συμφωνιών (σ.σ. τουρκολιβυκό μνημόνιο) που δεν εδράζονται στο Διεθνές Δίκαιο», περιλαμβάνονται μεταξύ αυτών.
Προκρίνονται η «προώθηση της ολοκλήρωσης της οριοθέτησης όλων των θαλασσίων ζωνών με τις γειτονικές χώρες στη βάση του Δικαίου της Θάλασσας» αλλά και η ενίσχυση των προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού «στη βάση των αποφάσεων του ΟΗΕ και σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο».
Συνεργασία με χώρες των Βαλκανίων
Επιπλέον, σημειώνονται η ανάγκη εμβάθυνσης της συνεργασίας της Ελλάδας με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και η στήριξη της ευρωπαϊκής τους πορείας, η ενδυνάμωση των σχέσεων με τις παρευξείνιες χώρες, αλλά και η ενίσχυση του ρόλου της Αθήνας σε Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική και Κόλπο, αναπτύσσοντας «διμερείς συμβατικές και πολιτικές σχέσεις» με τις χώρες της περιοχής.
Τέλος, τονίζονται η σημασία θωράκισης της χώρας «από εξωτερικές απειλές» μέσω προώθησης και ενίσχυσης διμερών συμμαχιών αλλά και «η δημιουργία νέων πολυμερών σχημάτων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου».
Στιγμιότυπο από Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη για την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων
Καλύτερη διαχείριση και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα
Ως «ριζική τομή» στο υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήριζαν ανώτεροι διπλωμάτες την κατάρτιση του στρατηγικού σχεδίου. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι τόσο η ύπαρξη στοχοθεσίας όσο και η αξιολόγηση επί της υλοποίησης στόχων – δράσεων (Ιούλιο 2022 η πρώτη, Ιανουάριο 2023 η επόμενη) θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Παράλληλα, θα ενισχυθεί η καλύτερη διαχείριση και κατανομή τόσο του ανθρώπινου δυναμικού όσο και των οικονομικών πόρων ακριβώς με βάση την ύπαρξη συγκεκριμένης στοχοθεσίας.
Κατάρτιση με τριετή προοπτική
Η πρώτη σκέψη για τη δημιουργία στρατηγικού σχεδίου έπεσε στο τραπέζι το θέρος του 2020. Από τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους συγκροτήθηκε μια εξαμελής ομάδα εργασίας υπό τον κ. Δένδια για να προετοιμάσει το θέμα. Τον περασμένο Φλεβάρη, που υιοθετήθηκε ο νέος οργανισμός λειτουργίας του υπουργείου Εξωτερικών, η ομάδα εργασίας μετεξελίχθηκε σε Διεύθυνση Στρατηγικού & Επιχειρησιακού Σχεδιασμού.
Το στρατηγικό σχέδιο καταρτίστηκε με τετραετή προοπτική, λόγω του διαρκώς μεταβαλλόμενου διεθνούς περιβάλλοντος αλλά και των ρευστών συνθηκών. Οι επιτελείς τονίζουν ότι το σχέδιο «κουμπώνει» στις κυβερνητικές προτεραιότητες, ενώ για την προετοιμασία του υπήρξε πολλή και οργανωμένη δουλειά.
«Ζητούμενο είναι οι στόχοι να είναι σαφείς, περιεκτικοί, αντιπροσωπευτικοί, υλοποιήσιμοι και ευρέως αποδεκτοί (ιδιοκτησία όλων – “ownership”)» τόνιζαν αρμόδιες πηγές. Ουσιαστικά, με το στρατηγικό σχέδιο επιχειρείται η πλήρης διαλειτουργικότητα των διπλωματικών υπηρεσιών υπό μια «ομπρέλα». «Την ώρα που θα σχεδιάζουμε μια πολιτική δράση θα λαμβάνουμε υπ’ όψιν και την οικονομική παράμετρο ή το αντίθετο» εξηγούσαν οι ίδιες πηγές.
Οι επιτελείς που «έτρεξαν» τον στρατηγικό σχεδιασμό ζήτησαν τεχνογνωσία από διάφορες χώρες. Το πρώτο υπόδειγμα στρατηγικού σχεδίου ήταν κυπριακής έμπνευσης, ενώ πραγματοποιήθηκαν πολλές επαφές με Αμερικανούς, Ιρλανδούς, Γάλλους, Σουηδούς, Βρετανούς και Ολλανδούς.
Αυτή η ζύμωση ήταν πολύ εποικοδομητική για τα στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών, τα οποία έφτιαξαν κάτι που «ήρθε για να μείνει». Εν προκειμένω, ίσως να ταιριάζει η ρήση του αμερικανού προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ: «Τα σχέδια μπορεί να αποδειχθούν άχρηστα, αλλά ο σχεδιασμός θα είναι πάντα απαραίτητος».
