Περισσεύουν οι πολιτικές διεργασίες στην αυγή του 2022. Ολες οι δυνάμεις, κυβερνητικές και αντιπολιτευόμενες, συνειδητοποιούν το άνοιγμα του εκλογικού κύκλου και σπεύδουν να τοποθετηθούν αναλόγως.
Το 2022, αν δεν είναι εκλογικό έτος, κατά πάσα βεβαιότητα θα είναι προπαρασκευαστικό των εκλογών που σύμφωνα με το Σύνταγμα θα διεξαχθούν το αργότερο στα τέλη του πρώτου εξαμήνου του επόμενου έτους.
Επιπλέον, πλήθος παραγόντων και συνθηκών, από την πανδημία και τα βάρη της μέχρι τις οικονομικές προοπτικές και το πλήθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει η χώρα μας, καθιστά την Πολιτική ευμετάβλητη, αρκούντως κινητική και ικανή να αναδιαμορφώσει τον χάρτη των δυνάμεων.
Ο σκόπελος της πανδημίας
Ιδιαιτέρως η πανδημία του κορωνοϊού, που είναι διαρκώς εξελισσόμενη και μοιάζει ατελείωτη, δημιουργεί συνεχώς τα δικά της γεγονότα και έχει στην κυριολεξία εγκλωβίσει την κυβέρνηση.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κέρδισε τις εκλογές το καλοκαίρι του 2019 υποσχόμενος άλματα προόδου και πείθοντας τους πολίτες ότι έχει τη λύση εξόδου από την πολύχρονη οικονομική κρίση. Ωστόσο, προτού καν αρχίσει να ξεδιπλώνει το σχέδιό του, ενέσκηψε η πρωτοφανής υγειονομική κρίση, η οποία διαμόρφωσε εντελώς έκτακτες συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο και στη χώρα μας βεβαίως…
Από την αρχή του 2020, η Ελλάδα, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, βρέθηκε αντιμέτωπη με πλήθος υγειονομικών περιορισμών και μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, που δέσμευσαν τους πάντες και τα πάντα, ακινητοποιώντας την οικονομία και τους πολίτες. Αρχικώς ο Πρωθυπουργός, τοποθετούμενος με τρόπο καθαρό και δυναμικό απέναντι στην υγειονομική απειλή, κέρδισε τις εντυπώσεις και πέτυχε να ακινητοποιήσει την αντιπολίτευση. Η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη της δημοφιλίας που κατέκτησε.
Ρίσκο με το άνοιγμα της οικονομίας
Γρήγορα, από την αρχή του πρώτου πανδημικού καλοκαιριού, αντιμετώπισε έντονη πίεση για ελευθέρωση του τουρισμού και συνολικά της οικονομίας, το δίλημμα μεταξύ πανδημίας και οικονομίας ετέθη με τρόπο δυναμικό και εκείνος στηριζόμενος στην πρώτη επιτυχία ενέδωσε, με αποτέλεσμα ο ιός να δημιουργήσει βάσεις νοσηρότητας και από το φθινόπωρο να επιδεινωθούν πάρα πολύ σοβαρά οι υγειονομικές συνθήκες.
Το πρώτο κύμα αμφισβήτησης
Από τον Οκτώβριο του 2020 αποκαλύφθηκαν τα ελλείμματα του Εθνικού Συστήματος Υγείας, ιδιαιτέρως στα επαρχιακά νοσοκομεία, όπου οι ελλείψεις τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και σε επίπεδο εξειδικευμένου προσωπικού έγιναν εμφανείς διά γυμνού οφθαλμού. Τότε διαμορφώθηκαν οι πρώτες βάσεις αμφισβήτησης, οι οποίες ουδέποτε ξεπεράστηκαν στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης.
Η κυβέρνηση προσπέρασε εκείνο το πρώτο κύμα αμφισβήτησης, δεν έδωσε τη δέουσα προσοχή στη διεκδικούμενη από πολλούς ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, παρά μετέφερε όλο της το ενδιαφέρον στην οργάνωση των επερχόμενων εμβολιασμών και στην επιχείρηση «Ελευθερία». Η χώρα ωστόσο δοκιμάστηκε στο πρώτο τρίμηνο του 2021 από το δεύτερο κύμα της νόσου, αλλά παρά τις πολλές συνέπειες υπερκεράστηκε από τις υψηλές προσδοκίες που ο ερχομός των εμβολίων προκάλεσε. Αρχικώς οι εμβολιασμοί έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν πρόωρα ελπίδες ανύψωσης τείχους ανοσίας. Κάτι που σε συνδυασμό με τις βάσιμες, όπως αποδείχθηκε, προσδοκίες για αναγέννηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και της αποκατάστασης του τουριστικού ρεύματος στη διάρκεια του 2021 άμβλυνε την προσοχή έναντι του πανδημικού κινδύνου, μεταφέροντας κυρίως την κυβερνητική προσπάθεια στο γήπεδο της οικονομίας.
Η υποτίμηση των νέων παραλλαγών του ιού
Το καλοκαίρι του 2021 η χώρα άνοιξε πλήρως, οι όποιοι περιορισμοί εκάμφθησαν και οι υγειονομικές τρύπες πολλαπλασιάστηκαν. Η οικονομία όντως κάλυψε στη διάρκεια της περυσινής χρονιάς τις απώλειες του πρώτου πανδημικού σοκ και με τη σχεδόν ταυτόχρονη το περασμένο καλοκαίρι υιοθέτηση του Ταμείου Ανάκαμψης από την Ευρωπαϊκή Ενωση διαμορφώθηκαν υπερπροσδοκίες ισχυρής ανάκαμψης και διεθνών επενδύσεων στη χώρα μας.
Ωστόσο, υπό την επίδραση του κλίματος οικονομικής αναγέννησης και ανασυγκρότησης, το πανδημικό κύμα υποτιμήθηκε και πάλι. Δεν δόθηκε η δέουσα προσοχή στην προερχόμενη από την Ινδία, άκρως επιθετική και θανατηφόρο, όπως αποδείχθηκε, παραλλαγή Δέλτα, ούτε εκτιμήθηκε σωστά το παρόν, αφρικανικής προέλευσης, απολύτως αποδιοργανωτικό τσουνάμι της παραλλαγής Ομικρον, που αποδεδειγμένα πια, βάσει των δεκάδων χιλιάδων κρουσμάτων ημερησίως, «σπάει» την ανοσία των εμβολίων και απειλεί να διαλύσει στην κυριολεξία τα νοσοκομεία και να παραλύσει, έστω πρόσκαιρα, ξανά την οικονομική ζωή.
Οι διεθνείς πιέσεις σε ενέργεια, πληθωρισμό
Το δυστύχημα είναι ότι στη διάρκεια των προηγούμενων μηνών εξαιτίας της υγειονομικής περιπλοκής και της διαταραχής που προκάλεσε στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα, ανεδείχθησαν και άλλοι υπονομευτικοί παράγοντες, όπως αυτοί της ενεργειακής κρίσης και της πληθωριστικής πίεσης παγκοσμίως. Το κύμα αύξησης των τιμών σε όλα σχεδόν τα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά διαμόρφωσε νέες απειλές, ικανές να ανακόψουν την οικονομική ανάκαμψη και να μπλοκάρουν τις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Ηδη τείνουν να επικρατήσουν τάσεις αύξησης των επιτοκίων διεθνώς και αναθεώρησης της υποβοηθητικής νομισματικής πολιτικής. Στον βαθμό που διατηρηθούν στον χρόνο οι πληθωριστικές πιέσεις, η νομισματική πολιτική θα αλλάξει και βαθμηδόν θα επηρεάσει τις αγορές ομολόγων και μετοχών, επιδεινώνοντας τόσο τους όρους δανεισμού όσο και τις σημερινές άνετες δημοσιονομικές συνθήκες.
Δοκιμάζονται οι αντοχές του «τρύπιου» ΕΣΥ
Γενικώς, όλα δηλώνουν ότι οι υγειονομικές και οικονομικές συνθήκες μάλλον περιπλέκονται, παρά εξομαλύνονται στην αρχή του 2022. Κοινή είναι έτσι η πεποίθηση και στην κυβέρνηση ότι η παραλλαγή Ομικρον θα πληγώσει τη χώρα και θα δοκιμάσει τουλάχιστον στη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της τρίτης πανδημικής χρονιάς τόσο τις αντοχές του «τρύπιου» Εθνικού Συστήματος Υγείας όσο και τις οικονομικές προοπτικές.
Η όλη κατάσταση δεν αφήνει προφανώς ανεπηρέαστη την Πολιτική, η οποία από εφέτος εισέρχεται σε κύκλο εκλογικό. Η μέχρι πρότινος ηγεμονία της κυβέρνησης και προσωπικά του πρωθυπουργού κ. Κ. Μητσοτάκη θίγεται με τον καιρό από τις αναπτυσσόμενες εστίες αμφισβήτησης σε όλα σχεδόν τα μέτωπα.
Αλλάζει ισορροπίες η νίκη Ανδρουλάκη
Επίσης οι πρόσφατες εξελίξεις στο ΚΙΝΑΛ μόνο πολιτικά αδιάφορες δεν είναι. Αντιθέτως, η άνετη εκλογή του κ. Ν. Ανδρουλάκη, που συνοδεύθηκε από δημοσκοπική ανάκαμψη του πληγωμένου στα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης κόμματος, θεωρείται άκρως επιδραστική και ικανή να μεταβάλει τις πολιτικές συνθήκες. Η σαφής εγκατάσταση του νέου αρχηγού του ΚΙΝΑΛ στο Κέντρο, με τον ευθύ καταλογισμό ότι η Νέα Δημοκρατία παραμένει βαθιά ελιτίστικη και ο ΣΥΡΙΖΑ έντονα λαϊκιστικός, δηλώνει αν μη τι άλλο διεκδίκηση επαναπατρισμού ψηφοφόρων και πολιτικών στελεχών στο διάδοχο σχήμα του άλλοτε πανίσχυρου ΠαΣοΚ.
Αποστασιοποίηση των «εκσυγχρονιστών»
Κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει προσώρας την προσδοκώμενη από τον κ. Ανδρουλάκη κινητικότητα των εκλογέων προς το Κέντρο. Ωστόσο υπάρχουν κάποιες σχετικές ενδείξεις. Ο κ. Μητσοτάκης φαίνεται πως σταδιακά θα αντιμετωπίσει διπλή πίεση. Οι άλλοτε σύμμαχοί του «εκσυγχρονιστές», που του προσέθεσαν δυνάμεις και δυνατότητες στις εκλογές του 2019, φανερώνουν πλέον τάσεις αποστασιοποίησης. Πρόσωπα όπως ο Ευάγγελος Βενιζέλος, η Αννα Διαμαντοπούλου, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο Γιώργος Φλωρίδης και άλλοι που στη βάση του αντισυριζαϊκού μετώπου είχαν ατύπως συντονιστεί και επί της ουσίας συμμαχήσει με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, εμφανώς πια αποστασιοποιούνται, αναδεικνύοντας τόσο τη «μεταρρυθμιστική κόπωση» όσο και τις «διαχειριστικές ανεπάρκειες» της νεοδημοκρατικής διακυβέρνησης. Σε αντίθεση, ο κύκλος του εκσυγχρονισμού δίδει χώρο, χρόνο και με δημόσιες τοποθετήσεις επιδεικνύει διάθεση υποστήριξης στη νέα ηγεσία του ΚΙΝΑΛ. Αυτή η τάση μετατόπισης του εκσυγχρονιστικού κύκλου μόνο αδιάφορη δεν είναι. Στον βαθμό που επιβεβαιωθεί και αγκαλιαστεί από τον κ. Ανδρουλάκη, που σύμφωνα με τις τοποθετήσεις του θα επιδιώξει να ενσωματώσει το «όλον ΠαΣοΚ», θα επηρεάσει τη διάταξη των δυνάμεων στην πορεία προς τις κάλπες.
Ισχυρότερες πιέσεις και από τα δεξιά
Σίγουρα ο κ. Μητσοτάκης, αν δεν αναλάβει δράση και δεν λάβει πολιτικές πρωτοβουλίες επιρροής στο Κέντρο, θα απολέσει κρίσιμες δυνάμεις, κινδυνεύοντας κυρίως να χάσει τον «αέρα» που του έδωσε το 39% το 2019. Ηδη στην κυβέρνηση αξιολογούν αυτές τις τάσεις μετατόπισης άλλοτε άτυπων συμμάχων και αναζητούν τις πολιτικές ιδιαιτέρως στη ζώνη του κοινωνικού τομέα που θα μπορούσαν να συγκρατήσουν την όποια μετατόπιση ψηφοφόρων προς το αναδυόμενο σοσιαλδημοκρατικό Κέντρο. Τα πράγματα δυσκολεύουν για τον κ. Μητσοτάκη έτι περαιτέρω καθώς ανάλογη, ίσως και ισχυρότερη, πίεση πιθανώς να δεχθεί από τα δεξιά του, όπου συγκροτούνται νέα σχήματα στη βάση του αντιεμβολιασμού και της αμφισβήτησης των πανδημικών μέτρων.
Εγκλωβισμός Τσίπρα στη «μικρή» Αριστερά
Αλλά και για τον ΣΥΡΙΖΑ οι διαφαινόμενες μετατοπίσεις μόνο αδιάφορες δεν είναι. Η διάθεση του κ. Τσίπρα να διεκδικήσει το μεγαλύτερο τμήμα των ψηφοφόρων του παλαιού ΠαΣοΚ προσκρούει πλέον στις ελπίδες αναγέννησης του ευρύτερου χώρου της Κεντροαριστεράς. Κοινή είναι η πεποίθηση ότι κ. Τσίπρας άργησε, δεν προέβη στις αλλαγές που είχε προαναγγείλει στο κόμμα του, δεν επιχείρησε πολιτικά ανοίγματα, παρά εγκλωβίστηκε στον στενό κύκλο στελεχών της «μικρής» Αριστεράς, κινούμενος διαρκώς εν μέσω άγονων εσωτερικών ιδεολογικών συγκρούσεων.
Η δοκιμασία της απλής αναλογικής
Κοινώς, η πορεία προς τις κάλπες δεν θα είναι απλή. Στον βαθμό δε που λόγω των πανδημικών συνθηκών και των όποιων οικονομικών περιπλοκών παραταθεί η προεκλογική περίοδος, θα δοθεί κρίσιμος χρόνος σε όλους, για άλλους αναγεννητικός και για άλλους προβληματικός. Το σίγουρο είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης θα δοκιμαστεί πραγματικά. Δεδομένης της απλής αναλογικής θα χρειαστεί να κατέλθει δυναμικά στην πρώτη αναμέτρηση ώστε να περιορίσει κατά το δυνατόν την όποια φθορά. Θα χρειαστεί, κατά τα φαινόμενα, να θέσει εξ αρχής και με τρόπο έντονο τα όποια διλήμματα επιλέξει, να δώσει δηλαδή μάχη πλήρους επικράτησης από την πρώτη εκλογική αναμέτρηση και να μην αφήσει να διαμορφωθεί κλίμα αναμονής νίκης στη δεύτερη αναμέτρηση. Κυβερνητικά στελέχη δεν κρύβουν ότι δεδομένης της απλής αναλογικής οι πλειοψηφίες είναι δύσκολα επιτεύξιμες και κρίσιμη θα είναι η εβδομάδα των διερευνητικών εντολών για σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης. Οι διεργασίες που μπορεί να υποκρύπτουν οι διερευνητικές εντολές είναι πιθανό να αναδιαμορφώσουν ακόμη και την εκλογική συμπεριφορά των πολιτών στη δεύτερη αναμέτρηση. Ηδη κυκλοφορούν σενάρια για προτάσεις κυβερνήσεων ευρείας συναίνεσης με επικεφαλής πρόσωπα προερχόμενα από αντίπαλους χώρους. Οπως και να έχει, το 2022, εκλογικό ή προπαρασκευαστικό των εκλογών του 2023, θα δώσει πάμπολλα γεγονότα και πολιτικές ανακατατάξεις μη διακρινόμενες επί του παρόντος.
