Το τέλος του 2021 βρίσκει την παγκόσμια οικονομία αναγκασμένη να προσαρμοστεί σε σημαντικά αλλαγμένες συνθήκες. Δεν θα είναι μια γρήγορη, ούτε αναίμακτη διαδικασία. Ο κόσμος αντιμετωπίζει μεγάλες αναταράξεις που προκαλούνται από τις διαταραγμένες εμπορικές συνδέσεις, την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και τις αναντιστοιχίες στην αγορά εργασίας. Ενώ πολλές επιχειρήσεις λιανικής έκλεισαν, αυξάνοντας την ανεργία, υπάρχουν έντονες ελλείψεις μηχανικών τεχνολογίας της πληροφορίας και οδηγών φορτηγού.
Πολλές από τις αλλαγές αυτές προκλήθηκαν – ή επισπεύστηκαν – από την κρίση της COVID-19. Αλλά μην έχετε καμία αμφιβολία: δεν θα επιστρέψουμε στην προ πανδημίας κανονικότητα. Η κρίση θα φέρει βαθιές και μακροχρόνιες αλλαγές. Κοιτάζοντας προς τον χρόνο μπροστά μας, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τρεις κύριες προκλήσεις.
Αυξανόμενο μακροοικονομικό ρίσκο
Ενα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα των ερχόμενων μηνών είναι αν εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή πληθωρισμού και πώς θα χειριστούμε τα υψηλά επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Σε ορισμένες χώρες στις οποίες δραστηριοποιείται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), το δημόσιο χρέος έχει φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Η έλλειψη φορολογικού και νομισματικού χώρου – μαζί με την πρόσβαση στα εμβόλια και την αρνητική επιρροή από τις προηγμένες οικονομίες – θα μπορούσαν να αυξήσουν την απόκλιση ανάμεσα στις αναδυόμενες και στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η δράση των εθνικών κυβερνήσεων υπήρξε απαραίτητη για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Και για να μπει ένα τέρμα στην κρίση, η εμπιστοσύνη στη δημόσια υγεία και στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων είναι εξίσου σημαντική με τα ίδια τα εμβόλια.
Για να επιστρέψουμε όμως στη βιώσιμη ανάπτυξη και στη μακροχρόνια δημοσιονομική βιωσιμότητα, πρέπει να απελευθερώσουμε την παραγωγική δύναμη της επιχειρηματικότητας. Ο ιδιωτικός τομέας θα παίξει εδώ κρίσιμο ρόλο.
Κλιματική πρόκληση
Η πανδημία ανέδειξε την ευαλωτότητα – αν και, παράλληλα, την ανθεκτικότητα – της παγκόσμιας οικονομικής μας τάξης. Αποτέλεσε μια αυστηρή υπενθύμιση των αυξανόμενων κινδύνων από μη οικονομικούς παράγοντες τους οποίους προκαλεί ή οξύνει η κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Διακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή, η θέρμανση του πλανήτη στα επόμενα 20 χρόνια θα φτάσει ή θα ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σύγκριση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Αυτό θα έχει διάφορες επιπτώσεις, όπως πιο ακραία και συχνά καιρικά φαινόμενα – καύσωνες, καταιγίδες, ξηρασίες – και μακρύτερα καλοκαίρια.
Η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα δεν είναι απλώς ένα ιδανικός στόχος, είναι μια ανάγκη. Οσο γρηγορότερα χειριστούν τα κράτη τη μετάβαση αυτή τόσο πιο ανταγωνιστικά θα παραμείνουν και θα βιώσουν λιγότερες κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές.
Για τον στόχο αυτόν πρέπει να κινητοποιήσουμε το ιδιωτικό χρήμα. Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική μας, η ΕΤΑΑ εργάζεται για να διπλασιάσει τους πόρους χρηματοδότησης για το κλίμα ως το 2025. Αναμένουμε ότι και οι ιδιωτικοί πόροι επίσης θα διπλασιαστούν. Επιπλέον, η πράσινη χρηματοδότηση θα αποτελεί άνω του 50% των χρηματοδοτήσεών μας ως το 2025. Και από το 2023 όλες οι δραστηριότητές μας θα είναι ευθυγραμμισμένες με τους στόχους που έθεσε η Συμφωνία για το Κλίμα του Παρισιού.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις δίνουν ελπίδα για πραγματική πρόοδο στην εκπλήρωση των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Αλλά η πρόοδος αυτή κοστίζει. Η πράσινη μετάβαση δεν πρέπει να επαναλάβει τα λάθη πρόσφατων δεκαετιών, όταν το εμπόριο και η παγκοσμιοποίηση άφησαν πολλούς πίσω.
Οσο πιο κατακερματισμένοι και πολωμένοι είμαστε τόσο πιο δύσκολο θα είναι να βρούμε και να εφαρμόσουμε λύσεις. Τα τελευταία χρόνια είδαμε τις πολιτικές επιπτώσεις της αυξανόμενης ανισότητας και πόλωσης. Οι ψηφοφόροι που δεν μπορούν να κερδίσουν τα προς το ζην ψηφίζουν σαν να μην έχουν τίποτα να χάσουν. Η πράσινη μετάβαση μπορεί να πετύχει μόνο αν είναι μια δίκαιη μετάβαση.
Ψηφιακή διατάραξη
Η γρήγορη ψηφιοποίηση της οικονομίας απαιτεί παρόμοια προσέγγιση. Τα πανδημικά λοκντάουν επέσπευσαν μη αναστρέψιμες τάσεις στον χώρο εργασίας και στην ευρύτερη οικονομία, όπως την ευρεία αποδοχή της τηλεργασίας, την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης σε έντονα αυξανόμενη κλίμακα και τη μεγάλη αποδοχή του e-banking. Ενας μέσος όρος 96% των καταναλωτών στις προηγμένες οικονομίες χρησιμοποιούν σήμερα ψηφιακές μεθόδους πληρωμής.
Και η μεταμόρφωση του τραπεζικού συστήματος, του λιανικού εμπορίου και πολλών άλλων τομέων μόλις ξεκίνησε.
Για να βεβαιωθούμε ότι οι πολλά υποσχόμενες τεχνολογικές καινοτομίες θα αναπτυχθούν και θα εφαρμοστούν υπεύθυνα, απαιτείται ένα ισχυρό, ανταγωνιστικό και διαφανές ρυθμιστικό πλαίσιο. Και απαιτείται ευρεία πρόσβαση στις υπηρεσίες τεχνολογίας. Στοιχεία που συνέλεξαν οι οικονομολόγοι της ΕΤΑΑ δείχνουν ότι η κρίση του κορωνοϊού διεύρυνε το ψηφιακό χάσμα. Αυτή είναι μια περιοχή στην οποία ένας επενδυτής όπως η ΕΤΑΑ μπορεί να επέμβει. Και αυτό ακριβώς σκοπεύουμε να κάνουμε.
Πολιτικές δυναμικές και ο ρόλος της πολυμέρειας
Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και η εξάπλωση του λαϊκισμού αποτελούν σοβαρή πρόκληση για τα οικονομικά μοντέλα και τις θεμελιώδεις αξίες των δυτικών δημοκρατιών και της πολυμέρειας.
Οι σοβαρές συνεχιζόμενες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος για να αποκτήσουν εμβόλια για τον κορωνοϊό δείχνουν πόσο δύσκολο είναι να υπάρξει ισότητα και δικαιοσύνη σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η πανδημία έδειξε επίσης ότι οι πολυμερείς αναπτυξιακοί θεσμοί, όπως η ΕΤΑΑ, μπορούν να βοηθήσουν να δημιουργηθούν οι συνθήκες για επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό είναι κρίσιμο για να επανέλθει ο δυναμισμός στην ανάπτυξη μετά την COVID-19.
Η στιβαρή, βιώσιμη και συμπεριληπτική ανάπτυξη είναι ο στόχος που σήμερα μοιράζονται όλοι οι πολυμερείς θεσμοί. Μαζί με τους εταίρους μας, εμείς στην ΕΤΑΑ εξασφαλίζουμε την οικονομική κοίτη. Αλλά η αγορά είναι εκείνη που θα διαμορφώσει την τρέχουσα κινητήρια δύναμη ανάκαμψης και ανάπτυξης.
*Η κυρία Odile Renaud-Basso είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
