Στη χώρα μας, το συνταξιοδοτικό σύστημα αποτελεί τον βασικό πυλώνα του κοινωνικού κράτους. Στρατηγικός στόχος της κυβέρνησης είναι η εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης των συνταξιούχων, τόσο των τωρινών όσο και των μελλοντικών. Σε αυτό το πλαίσιο, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων επιδιώκει, αφενός, την αναμόρφωση της αρχιτεκτονικής της κοινωνικής ασφάλισης και, αφετέρου, τη διοικητική αναδιάρθρωση και επιχειρησιακή αναβάθμιση του e-ΕΦΚΑ.
Ο κύριος όγκος της κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα μας – κύριες ανταποδοτικές συντάξεις και επικουρικές συντάξεις – έχει διανεμητικό χαρακτήρα. Δηλαδή, θεωρητικά, οι συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων καλύπτονται από τις εισφορές των σημερινών εργαζομένων. Δεδομένης της ταχύτατης γήρανσης του πληθυσμού, το σύστημα είναι εξαιρετικά εκτεθειμένο στον δημογραφικό κίνδυνο, καθώς όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι αντιστοιχούν σε όλο και περισσότερους συνταξιούχους.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος που προχωρήσαμε σε μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης. Από τη νέα χρονιά, για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας με υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης δημιουργούνται ατομικοί λογαριασμοί στους οποίους θα τοποθετούνται οι αντίστοιχες εισφορές και θα επενδύονται σε επενδυτικά προϊόντα κατάλληλα για συντάξεις από το νέο δημόσιο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) που δημιουργήθηκε με τον νόμο 4826/2021. Κάθε ασφαλισμένος θα μπορεί να επιλέξει από έναν μικρό αριθμό προκαθορισμένων «επενδυτικών προφίλ» διαβαθμισμένου κινδύνου. Η παρεχόμενη επικουρική σύνταξη θα προσδιορίζεται από τις καταβληθείσες εισφορές και από τις αποδόσεις των επενδύσεων του ασφαλισμένου.
Στο παρελθόν, έχουμε πληρώσει πολύ ακριβά το τίμημα της αδράνειας και της αναβλητικότητας στον τομέα των μεταρρυθμίσεων του ασφαλιστικού συστήματος. Η ίδρυση του ΤΕΚΑ αποτελεί καίρια μεταρρυθμιστική παρέμβαση με το βλέμμα στραμμένο στους νέους. Η μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική είναι σημαντική για τους εξής τέσσερις λόγους: (α) περιορίζει την έκθεση της κοινωνικής ασφάλισης στον δημογραφικό κίνδυνο και ενισχύει τη σταθερότητα του ασφαλιστικού συστήματος, (β) δημιουργεί πόρους, σημαντικό τμήμα των οποίων θα επενδυθεί στην ελληνική οικονομία δίνοντας ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία, (γ) παρέχει ισχυρά αντικίνητρα για ανασφάλιστη εργασία και ενισχύει την εμπιστοσύνη των νέων στο ασφαλιστικό σύστημα και (δ), με βάση την εμπειρία χωρών που έχουν ώριμα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, εκτιμάται ότι οι συντάξεις του νέου συστήματος θα είναι σημαντικά υψηλότερες από αυτές του υφιστάμενου.
Η ευθύνη της διαχείρισης και επένδυσης των εισφορών ανήκει αποκλειστικά στο ΤΕΚΑ. Το Διοικητικό Συμβούλιο χαράσσει την επενδυτική στρατηγική του Ταμείου με την υποστήριξη Επενδυτικής Επιτροπής η οποία θέτει τα αποδεκτά όρια επενδυτικού κινδύνου, στη βάση του Κανονισμού Επενδύσεων του Ταμείου καθώς και των ευρωπαϊκών κανονισμών και οδηγιών για τις επενδύσεις, περί διαφάνειας και διασποράς του κινδύνου. Οσον αφορά την υλοποίηση της επενδυτικής στρατηγικής, το ΤΕΚΑ, κατά τα πρώτα έτη λειτουργίας του, θα συνάψει προγραμματική συμφωνία με την ΕΔΕΚΤ Α.Ε.Π.Ε.Υ. – εταιρεία του Δημοσίου που διαχειρίζεται αποθεματικά των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης. Ο ασφαλισμένος θα έχει άμεση πληροφόρηση για τον ατομικό λογαριασμό του μέσω κινητού, tablet και ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπως ακριβώς έχει πρόσβαση στα στοιχεία του τραπεζικού λογαριασμού του.
Στον νόμο της ίδρυσης του ΤΕΚΑ προβλέπεται, επίσης, διπλή κρατική εγγύηση. Πρώτον, ότι οι συντάξεις του υφιστάμενου συστήματος δεν πρόκειται να θιγούν από τη μεταρρύθμιση. Δεύτερον, ότι το κράτος εγγυάται στους συνταξιούχους του νέου συστήματος μη αρνητικές αποδόσεις επενδύσεων, που σημαίνει πως το ύψος της μηνιαίας επικουρικής σύνταξης δεν μπορεί να αντιστοιχεί σε ποσό μικρότερο αυτού που αναλογεί στο ύψος των καταβληθεισών εισφορών σε πραγματικές αξίες (συμπεριλαμβανομένου, δηλαδή, και του πληθωρισμού). Με άλλα λόγια, στις διακυμάνσεις της αγοράς υπόκεινται μόνο οι αποδόσεις και όχι το καταβληθέν κεφάλαιο.
Παράπλευρο όφελος από την ίδρυση του ΤΕΚΑ είναι η εξοικείωση ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού με την έννοια της μακροπρόθεσμης επένδυσης. Η κοινωνία θα «μπολιαστεί» με την ιδέα της προσωπικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης. Και αυτό, αναμφίβολα, θα ωφελήσει την ανάπτυξη του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος, οι οποίοι διαδραματίζουν κομβικό διακριτό ρόλο ως συμπληρωματικοί πυλώνες ασφάλισης σε προαιρετική βάση. Μάλιστα, εντός του 2022, σκοπεύουμε να εκσυγχρονίσουμε το πλαίσιο λειτουργίας της επαγγελματικής ασφάλισης και να ενισχύσουμε την εποπτεία της κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης του πρώτου και του δεύτερου πυλώνα του συστήματος.
Στις μεταρρυθμίσεις αυτές προστίθεται η διαρκής μέριμνα για την επιχειρησιακή αναβάθμιση του e-ΕΦΚΑ, προκειμένου να ανταποκρίνεται έγκυρα και έγκαιρα στις ανάγκες του πολίτη. Εκσυγχρονίζουμε τον e-ΕΦΚΑ με ταχείς ρυθμούς. Πέρα από τη στήριξη που έχουμε παράσχει στη Διοίκηση του e-ΕΦΚΑ σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού αλλά και υλικοτεχνικών υποδομών, στο αμέσως προσεχές διάστημα θα κατατεθεί νομοσχέδιο στη Βουλή το οποίο στοχεύει να προσδώσει νέο περιεχόμενο και πολλαπλάσια δυναμική στις διοικητικές δυνατότητες του Φορέα.
Πρόκειται για οκτώ σημαντικές παρεμβάσεις: αξιοποίηση διευθυντικών στελεχών από δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, νέο μοντέλο διακυβέρνησης με νέο οργανόγραμμα, άμεσες προσλήψεις μόνιμου και έκτακτου προσωπικού, καθιέρωση πριμ παραγωγικότητας για την επίτευξη συγκεκριμένων ποσοτικών στόχων, ευέλικτο σύστημα προμηθειών, σύσταση νέας μονάδας Εσωτερικών Υποθέσεων για άμεση διερεύνηση των καταγγελιών των πολιτών, ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των πειθαρχικών διαδικασιών και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του e-ΕΦΚΑ μέσω σύστασης Εταιρείας Ειδικού Σκοπού.
Τα μέτρα που έχουμε λάβει, αρχίζουν να αποδίδουν στο χρόνιο και ακανθώδες ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων. Ο μηνιαίος αριθμός απονομών κύριων συντάξεων, από 10 χιλιάδες που ήταν το 2019, έχει ξεπεράσει τις 20 χιλιάδες, ενώ στόχος της Διοίκησης του e-ΕΦΚΑ είναι να φτάσει σύντομα τις 30 χιλιάδες, ώστε το απόθεμα των εκκρεμών κύριων συντάξεων να μειωθεί θεαματικά μέσα στο πρώτο εξάμηνο της νέας χρονιάς.
Ο χρόνος που κλείνει σε λίγες μέρες, φέρει, αναμφίβολα, τη σφραγίδα της πανδημίας, μιας εξωγενούς κρίσης που σημάδεψε τόσο την οικονομία όσο και την κοινωνία. Ωστόσο, η πανδημία δεν περιόρισε την πυκνότητα της νομοθέτησης και της υλοποίησης μεταρρυθμιστικών πολιτικών. Η διασφάλιση ενός σύγχρονου και βιώσιμου ασφαλιστικού συστήματος χρειάζεται στρατηγικές παρεμβάσεις αλλά και προσαρμογές στις νέες προκλήσεις, όποτε αυτές εμφανίζονται. Σε αυτόν τον δρόμο βαδίζουμε αταλάντευτα.
Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου είναι υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
