Το 2021 ήταν μια πολύ σημαντική χρονιά για την ελληνική οικονομία, στη διάρκεια της οποίας έγιναν πολλές και σημαντικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θέτουν τις βάσεις για ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
Αν έπρεπε να επιλέξω δύο, στις οποίες ίσως δεν έχει δοθεί η δέουσα προσοχή, θα ξεχώριζα τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου στις τράπεζες και στη ΔΕΗ. Κάτι που σήμερα φαίνεται ως κάτι σχεδόν αυτονόητο πριν από λίγα χρόνια ήταν αδύνατο.
Δύο ήταν τα βασικά συστημικά οικονομικά ρίσκα που κλήθηκε να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση το 2019: Πρώτον, ότι μία ή περισσότερες τράπεζες θα χρειάζονταν επιπλέον κεφάλαια, και αυτά δεν θα μπορούσε να τα βρει από τον ιδιωτικό τομέα, με κίνδυνο ακόμη και κούρεμα καταθέσεων. Το 2021 η Τράπεζα Πειραιώς θωρακίζεται με 1,4 δισ., η Alpha χρηματοδοτεί το επενδυτικό της πρόγραμμα με 0,8 δισ. και η Τράπεζα Αττικής γυρνάει σελίδα. Ολες οι τράπεζες θα έχουν μονοψήφιο ποσοστό κόκκινων δανείων το 2022, θέτοντας τις βάσεις για αύξηση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης του ιδιωτικού τομέα. Η θωράκιση των τραπεζών ήταν και από τους βασικούς λόγους που επενδυτικοί οίκοι αναβάθμισαν την Ελλάδα.
Δεύτερον, ότι η ΔΕΗ θα κατέρρεε, υπό το βάρος των ζημιών της, με τεράστιες αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Με νέα διοίκηση, αναδιοργάνωση και κοιτώντας στο μέλλον, η ΔΕΗ αντλεί 1,4 δισ. Η χρηματοδότηση ΑΠΕ και η επέκταση εκτός Ελλάδας θα μειώσουν τις τιμές και θα βελτιώσουν τη διασυνδεσιμότητά μας.
Εξίσου σημαντικό για τη μεσοπρόθεσμη πορεία της χώρας ήταν το ελληνικό πρόγραμμα για το Ταμείο Ανάκαμψης, το λεγόμενο «Ελλάδα 2.0». Εκατόν έξι έργα και 68 μεταρρυθμίσεις που, σύμφωνα με ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος, θα αυξήσουν το ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα κατά 7 μονάδες. Σε προσωπικό επίπεδο αισθάνομαι τη μεγαλύτερη περηφάνια που έχω συμμετάσχει στη Συντονιστική Επιτροπή που σχεδίασε το πρόγραμμα. Και αυτό διότι το «Ελλάδα 2.0» είναι ένα σχέδιο πραγματικά συνεκτικό και πολυδιάστατο. Θα αλλάξει τη χώρα τόσο μέσω των επενδύσεων που εντάχθηκαν όσο και μέσω των μεταρρυθμίσεων που δρομολογούνται και θα ολοκληρωθούν. Γι’ αυτό εξάλλου και απέσπασε τις θετικές κρίσεις των ευρωπαϊκών θεσμών.
Φυσικά το μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης συνεχίστηκε με έντονο ρυθμό και το 2021, με τη Βουλή να έχει ψηφίσει πάνω από 250 νομοσχέδια στη διάρκεια της θητείας της. Από οικονομικής άποψης ξεχωρίζει ο εργασιακός νόμος, ο οποίος, αν και λοιδορήθηκε με απλοϊκή διάθεση από μερίδα της αντιπολίτευσης, εν τούτοις είναι ένας βαθιά μεταρρυθμιστικός νόμος με πάρα πολλές σημαντικές παρεμβάσεις που δεν μπορούν να περιγραφούν εν συντομία.
Αντίστοιχα, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση θα έχει πολύ θετικές επιπτώσεις, διοχετεύοντας πόρους στην ελληνική κεφαλαιαγορά και άρα σε επενδύσεις, αλλά και αλλάζοντας τη σχέση του πολίτη με το ασφαλιστικό σύστημα μέσω του ατομικού κουμπαρά. Πρόκειται για δομικές αλλαγές τα οφέλη των οποίων θα φανούν ύστερα από χρόνια.
Το 2021 ήταν και η χρονιά που η Ελλάδα ήρθε αντιμέτωπη περισσότερο από πριν με την κλιματική αλλαγή. Ο νέος κλιματικός νόμος που έχει βγει σε διαβούλευση θέτει συγκεκριμένους στόχους αλλά και πλαίσιο παρακολούθησης. Η Ελλάδα θα έχει υιοθετήσει από τις πιο φιλόδοξες πολιτικές. Σε τομεακό επίπεδο, η πρότασή μας για την ποντοπόρο ναυτιλία δείχνει ότι η χώρα μας, παρά το μικρό ενεργειακό της αποτύπωμα, μπορεί να παίξει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απολιγνιτοποίηση έχει μπει στον δρόμο της. Και η χώρα μας συμμετέχει και υποστηρίζει την πρόταση της Επιτροπής «Fit-for-55».
Η δημοσιονομική πολιτική το 2021 εστίασε στη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων που επλήγησαν από την πανδημία, όπως εξάλλου και έπρεπε. Παράλληλα, η μεγάλη αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων δίνει καύσιμα για το μέλλον. Και η πρόβλεψη πολλών ότι το τέλος των αναστολών θα ακολουθούσε ένα τσουνάμι απολύσεων αποδείχθηκε – ευτυχώς – εντελώς λανθασμένη.
Ομως, παρά την πανδημία συνεχίστηκαν και οι διαρθρωτικές αλλαγές στο μείγμα της δημοσιονομικής πολιτικής, με μείωση της φορολογίας της μισθωτής εργασίας (χαμηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης), μείωση της φορολογίας κεφαλαίου (μείωση του εταιρικού φόρου αλλά και κίνητρα για συγχωνεύσεις και συνεργασίες). Αυτές οι δομικές αλλαγές αποτελούν παρακαταθήκη για το μέλλον.
Σε προσωπικό επίπεδο, το 2021 είχα και την τιμή να συμμετάσχω στην επιτροπή που εκπόνησε την Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Η στρατηγική αυτή έχει κωδικοποιηθεί και συμπεριληφθεί στα Ετήσια Σχέδια Δράσης των αρμόδιων υπουργείων και έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται. Και άλλα σχέδια δράσης – όπως αυτό για την ισότητα των φύλων – θα έχουν και αυτά μεγάλο θετικό οικονομικό αποτύπωμα σε βάθος χρόνου.
Οπως, επίσης, και στο νομοσχέδιο που πρόσφατα ψηφίστηκε για τη νομοθέτηση του θεσμού του εθελοντισμού (δεν υπήρχε πρόβλεψη μέχρι σήμερα), το οποίο περιλαμβάνει και φορολογικές ελαφρύνσεις για την κοινωνία των πολιτών. Διότι ο Ελληνας θέλει να βοηθήσει τον συνάνθρωπό του και η πολιτεία πρέπει να τον στηρίζει.
Οι επενδύσεις συνεχίστηκαν και το 2021. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι η ατμομηχανή της ανάπτυξης τη χρονιά που μας πέρασε δεν ήταν η κατανάλωση, αλλά οι επενδύσεις. Και όταν δει κανείς τη μεγάλη εικόνα, βλέπει την αρχή μιας διαφορετικής πορείας με απώτερο στόχο την κάλυψη του επενδυτικού μας κενού.
Η αλλαγή της εικόνας μας στο εξωτερικό διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην προσέλκυση επενδύσεων. Η χώρα μας έχει αφήσει τα χρόνια τής κρίσης πίσω της και κοιτάζει το μέλλον με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Αυτή η αλλαγή είναι θεμελιώδης και θέτει τις πιο σημαντικές βάσεις για μελλοντική ανάπτυξη.
Περισσότερες επενδύσεις θα ανακοινωθούν εντός του 2022. Για παράδειγμα, μεγάλη τεχνολογική πολυεθνική εταιρεία μελετάει να επιλέξει την Ελλάδα ως μία από τις χώρες στις οποίες θα μπορεί κάθε υπάλληλός της να μεταφέρει την έδρα εργασίας του αν θελήσει. Οι προοπτικές που ανοίγονται για τη χώρα μας είναι πολυδιάστατες.
Η οικονομία μας, ήδη από το τρίτο τρίμηνο του 2021, είχε ανακτήσει το χαμένο έδαφος της πανδημίας, με τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ υψηλότερο από τις χώρες της ευρωζώνης.
Κλείνω, όμως, το σημερινό σημείωμα με την πιο σημαντική οικονομική εξέλιξη του 2021. Αυτή που εν τέλει έχει και το μεγαλύτερο κοινωνικό αποτύπωμα. Η ανεργία σήμερα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2010, έχοντας μειωθεί κατά 3 μονάδες σε σχέση με πριν από την πανδημία, με σχεδόν 200.000 νέες θέσεις εργασίας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη κοινωνική αδικία από την ανεργία και σκοπός της οικονομικής πολιτικής πρέπει να είναι η δημιουργία και νέων, καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Από αυτό, εν τέλει, κρινόμαστε.
Καλή χρονιά σε όλες και όλους.
Ο κ. Αλέξης Πατέλης είναι οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού.
