Το μεγάλο στοίχημα του Τατοΐου

Στη χώρα των καθυστερήσεων, των κωλυσιεργιών, των αναβολών και των παρατάσεων, η διάσωση, συντήρηση και αξιοποίηση των θερινών ανακτόρων του Τατοΐου ήταν μια ακόμα υπόθεση που έχασκε για πολλές δεκαετίες, ποικιλοτρόπως ανοιχτή. Γυρίζοντας πίσω στον χρόνο, με τη βοήθεια του Διαδικτύου που όλα τα καταγράφει, βρίσκουμε σε διαφορετικές στιγμές, με διαφορετικές αφορμές, από διαφορετικές κυβερνήσεις, διαβεβαιώσεις, υποσχέσεις, εξαγγελίες για την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης και για την επαναλειτουργία του χώρου ως μουσείου, ξενοδοχείου, πάρκου αναψυχής κ.λπ. Μετά σιωπή. Η παχιά σιωπή πίσω από την οποία κρύβουμε την αμηχανία μας για σημαντικές σελίδες της νεότερης (και όχι μόνο) ιστορίας μας, τις οποίες για διάφορους λόγους (ιδεολογία, εθνικά κόμπλεξ, έλλειψη ιστορική γνώσης κ.λπ.) αδυνατούμε – αρνούμαστε να ανασκαλεύσουμε, να επαναξιολογήσουμε, να κατανοήσουμε, να αντιμετωπίσουμε. Ομως, η περασμένη χρονιά ήταν μια χρονιά δράσης και εξελίξεων για τα πρώην βασιλικά κτήματα. Οχι πάντα ευχάριστων εξελίξεων, λόγω της μεγάλης φωτιάς που ξέσπασε στην περιοχή, αλλά σημαντικών για το μέλλον τους.

Στην πραγματικότητα η αρχή είχε γίνει ήδη από τον προηγούμενο χρόνο: Τον Μάρτιο του 2020 η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είχε ανακοινώσει ότι «υπάρχει πλέον ο ανάδοχος, ο οποίος θα εκπονήσει τη μελέτη εφαρμογής για το κτίριο του ανακτόρου. Αρχές Απριλίου ξεκινούν να εφαρμόζονται τα πρώτα σωστικά μέτρα. Η εκπόνηση της μελέτης, σύμφωνα με τη νομοθεσία, θέλει αρκετούς μήνες. Μέχρι τον Μάιο του 2021 οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ θα έχουν τη μελέτη εφαρμογής για να ξεκινήσει η διαδικασία του διαγωνισμού για τον ανάδοχο του έργου».

Στόχος ήταν το 2023 να έχει ολοκληρωθεί το οικοδομικό σκέλος της φιλόδοξης επιχείρησης, δηλαδή η αποκατάσταση του κτιρίου. Επειτα από μερικές εβδομάδες ξεκινούσε και η συντήρηση και αποκατάσταση των βασιλικών οχημάτων που σάπιζαν στα γκαράζ των κτημάτων, Rolls Royce, MG και FIAT σε ειδικές εκδόσεις, που χρησιμοποιούσαν οι πρώην βασιλείς στην καθημερινή ζωή τους αλλά και στις επίσημες εκδηλώσεις όπου παρίσταντο.

Η πρόοδος των εργασιών

Οι εργασίες για τη μετατροπή των ανακτόρων σε μουσείο συνεχίστηκαν και μέσα στο 2021, με το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων να έχει εγκρίνει με ομόφωνη γνωμοδότηση τις οριστικές μελέτες. Οι φωτογραφίες επιβεβαίωναν πως για πρώτη φορά τα έργα προχωρούσαν με γρήγορους ρυθμούς. Τον Ιανουάριο εκείνης της χρονιάς η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου είχε ξεναγηθεί στο εργοτάξιο, εκφράζοντας την ικανοποίησή της για την πορεία των εργασιών. Στα τέλη Μαΐου 2021 στο Τατόι μετέβη και πραγματοποίησε αυτοψία κυβερνητικό κλιμάκιο με επικεφαλής την υπουργό Πολιτισμού, τον τότε υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων Νίκο Χαρδαλιά και τον υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργο Αμυρά. Εκείνες τις ημέρες είχε πραγματοποιηθεί και σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στην Πολιτική Προστασία με αντικείμενο τον αντιπυρικό σχεδιασμό στις περιοχές ιδιαίτερης επικινδυνότητας. Ανάμεσα σε εκείνες περιλαμβανόταν, βεβαίως, και η ευρύτερη περιοχή του Τατοΐου.

Η καταστροφική πυρκαγιά

Επειτα ήρθε η φωτιά. Το Τατόι ήταν μια από τις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τη φοβερή πυρκαγιά που ξέσπασε στην Αττική τον Αύγουστο το 2021. Μεγάλο μέρος του δάσους έγινε στάχτη, ζημιές προκλήθηκαν στις στέγες και στο εσωτερικό διάφορων κτιρίων. Το μέγεθος της καταστροφής έφερε για άλλη μια φορά αντιμέτωπους την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση. Σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορούσε την κυρία Μενδώνη πως «από την ανευθυνότητά της κινδύνευσαν τα αξιόλογα αντικείμενα του Τατοΐου» και υπενθύμιζε: «Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε συστήσει επιτροπή ειδικών επιστημόνων και υπηρεσιακών στελεχών του υπουργείου Πολιτισμού για την προστασία, τη συντήρηση και την ανάδειξη των πολιτιστικών αγαθών του κτήματος Τατοΐου. Μεταξύ άλλων (…) ύστερα από εισήγηση της επιτροπής τα αξιόλογα αντικείμενα μεταφέρθηκαν και αποθηκεύτηκαν σε ασφαλές κτίριο στην Αθήνα. Η ενέργεια αυτή ήταν η πλέον κατάλληλη ώστε να μην κινδυνεύουν από πυρκαγιά, κλοπές και βανδαλισμούς. (…) Μετά τις εκλογές η κυρία Μενδώνη κατήργησε την επιστημονική επιτροπή και, αποφασίζοντας μόνη της, επανέφερε τα αντικείμενα στο Τατόι, σε κοντέινερ που δεν προσφέρουν την απαιτούμενη ασφάλεια». Η υπουργός Πολιτισμού δήλωσε ότι «δεν θα είχα κανένα πρόβλημα να αναλάβω την πολιτική ευθύνη αν είχαν γίνει ζημιές» και επισήμανε ότι στα κοντέινερ που καταστράφηκαν από την πυρκαγιά υπήρχαν μικρής αξίας αντικείμενα, όπως μαγειρικά σκεύη, φιάλες μπίρας και αναψυκτικών από την κάβα, μεταλλικά αντικείμενα από τζάκια και περιοδικά της εποχής. Απαντώντας στις επιθέσεις είπε: «Είναι τουλάχιστον υποκριτικό η αξιωματική αντιπολίτευση να μιλά για την αδιαφορία αυτής της κυβέρνησης για το κτήμα του Τατοΐου. Δεν κάνατε τίποτα επί πέντε χρόνια παρά μόνο μεταφέρατε τα συγκεκριμένα αντικείμενα από το Τατόι στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού. Αυτή τη στιγμή το Τατόι είναι σε πλήρη εξέλιξη και παρά την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος το πολιτιστικό απόθεμα διατηρήθηκε αναλλοίωτο».

Η επόμενη ημέρα

Με τη φωτιά να έχει αφήσει εμφανή τα σημάδια της στην περιοχή, οι εργασίες συνεχίζονται. Μεταξύ άλλων, με υπουργική απόφαση που αναρτήθηκε στη Διαύγεια, ξεκίνησε η συντήρηση περίπου 50.000 αντικειμένων που βρέθηκαν στον χώρο των ανακτόρων. Παράλληλα εγκρίθηκαν οι μελέτες για την αποκατάσταση του κτιρίου προσωπικού, το οποίο υπέστη σημαντικές ζημιές από τη φωτιά. Το έργο για τη στερέωση και αποκατάσταση του παλαιού βουστασίου (στάβλος) και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ και στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020». Στόχος, το ανάκτορο-μουσείο να μπορεί να λειτουργήσει κανονικά το 2025. Μακάρι!