Με δειλά βήματα και μεγάλα ελλείμματα κλείνουν οι αγώνες για τη διάσωση του παγκόσμιου κλίματος το 2021. Η… χλιαρή συμφωνία των κρατών του πλανήτη στην παγκόσμια συνδιάσκεψη για το κλίμα του ΟΗΕ (COP26), η οποία διεξήχθη τις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου στη Γλασκώβη, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ακόμα και η Ευρώπη, η οποία συνήθως πρωτοπορεί στην υιοθέτηση φιλοπεριβαλλοντικών πολιτικών – με την ενεργειακή κρίση να μαίνεται, τον πληθωρισμό να γιγαντώνεται και το πέμπτο κύμα της πανδημίας να τη χτυπά ανελέητα -, μοιάζει, για άλλη μια φορά, να βυθίζεται στα αδιέξοδά της.

Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων και χωρισμένοι σε στρατόπεδα διαφορετικών συμφερόντων απομακρύνονται από τον στόχο «ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής». Με τις πολιτικές, γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες να έχουν ήδη διαταραχθεί, γίνεται ορατός ο κίνδυνος να μπει το Green Deal σε… νάρθηκα.

Ηδη, υπό την πίεση των ισχυρών λόμπι του φυσικού αερίου και των πυρηνικών, η ΕΕ πιθανώς θα τα συμπεριλάβει στη λίστα με τις βιώσιμες επενδύσεις πράσινης ενέργειας (EU Taxonomy), η οποία θα παρουσιαστεί εντός του Ιανουαρίου καθορίζοντας ποια έργα αποκτούν πρόσβαση σε χρηματοδότηση, άρα και το μέλλον των ενεργειακών επενδύσεων τις επόμενες δεκαετίες στην Ευρώπη.

 

Οι προκλήσεις για τη νέα χρονιά

Για το 2022 οι προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι ισχυροί του πλανήτη αφορούν την αναθεώρηση των κλιματικών δεσμεύσεων των κρατών προς μια ταχύτερη απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και στροφή στις ΑΠΕ και στην αποθήκευση ενέργειας, δύο τεχνολογίες που παράγουν φθηνότερη ενέργεια και μπορούν να ενισχύσουν την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης και την ανθεκτικότητά της στις επερχόμενες ενεργειακές κρίσεις.

Σύμφωνα με το τελικό κείμενο στο οποίο κατέληξαν οι ηγέτες του πλανήτη στη Γλασκώβη, με τις τρέχουσες δεσμεύσεις όλων των χωρών – και εάν αυτές τηρηθούν στο ακέραιο -, το 2030 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν αυξηθεί κατά 13,7% (σε σύγκριση με το 2010), όταν η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα εκτιμά ότι θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 45% προκειμένου να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου.

«Το κυριότερο στοιχείο που πρέπει να βελτιώσουμε άμεσα το 2022 είναι οι εθνικές συνεισφορές των κρατών για το 2030. Δυστυχώς πολύ νωρίς οι ΗΠΑ (σ.σ.: ο δεύτερος μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη μετά την Κίνα) αποσαφήνισαν ότι δεν πρόκειται να αλλάξουν άμεσα τον στόχο του -50% για το 2030 στον οποίο δεσμεύθηκαν, και αυτό φυσικά επηρεάζει και άλλα κράτη» αναφέρει ο αναλυτής πολιτικής του Green Tank κ. Νίκος Μάντζαρης. Οσο για την Κίνα, τον μεγαλύτερο ρυπαντή του πλανήτη, το 2022 θα είναι η χρονιά που θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος το «greenwashing» στη χώρα του Κόκκινου Δράκου, αλλά και να διαπιστωθεί εάν ο… εθισμός της στον άνθρακα θα εμποδίσει την επίτευξη των δεσμευτικών της στόχων. Πάντως, στις 18 Δεκεμβρίου η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Κίνας έβγαλε στον διαδικτυακό αέρα το εθνικό δίκτυο παρακολούθησης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ο ρόλος της ΕΕ

Στην Ευρώπη (κατατάσσεται στην 4η θέση των μεγαλύτερων ρυπαντών, μετά την Ινδία), κρίνεται πάρα πολύ δύσκολο να γίνει, εντός του 2022, ακόμα πιο φιλόδοξος ο στόχος της μείωσης κατά τουλάχιστον 55% των καθαρών εκπομπών ως το 2030. «Η μάχη δόθηκε προσφάτως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κλιματικού Νόμου. Δυστυχώς η επιστημονικά τεκμηριωμένη πρόταση της κοινωνίας των πολιτών και ορισμένων πολιτικών ομάδων στην Ευρώπη για στόχο τουλάχιστον -65% χάθηκε, οπότε είναι δύσκολο να ξανανοίξει ο φάκελος» επισημαίνει ο κ. Μάντζαρης.

Πάντως, όσον αφορά τις εθνικές δεσμεύσεις των κρατών-μελών της ΕΕ, ήδη η Γερμανία προσφάτως αναθεώρησε τον εθνικό της στόχο για το 2030 από το -55% στο -65%. Επίσης, στη δεύτερη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, τη Γαλλία, ωριμάζουν οι συζητήσεις για να αυξήσουν εντός του επόμενου έτους τον εθνικό στόχο από το -40% στο -50% (ίσως και στο -52%). Αθροιστικά οι δύο χώρες είναι υπεύθυνες για το 45,6% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ-27 και η απόφασή τους να αυξήσουν την κλιματική τους φιλοδοξία κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες «θα έχει επίδραση της τάξης του 5% στις εκπομπές ολόκληρης της ΕΕ-27» σημειώνει ο κ. Μάντζαρης, υπό την προϋπόθεση ότι θα συνοδευθεί από ανάλογες δεσμεύσεις άλλων κρατών-μελών, όπως η Ιταλία, η οποία ακόμη δεν έχει συνολικό κλιματικό στόχο για το 2030.

Aποψίλωση των δασών

Oσο η ΕΕ και ο υπόλοιπος πλανήτης αναζητούν λύσεις για τη διάσωση του κλίματος δίχως να διαταράξουν γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες, η αποψίλωση των δασών της Λατινικής Αμερικής συνεχίζεται αμείωτη, στον Αρκτικό Κύκλο και στην Ανταρκτική καταγράφονται θερμοκρασίες ρεκόρ, ενώ μελέτη του Πανεπιστημίου του Λιντς που μόλις δημοσιεύθηκε αποκάλυψε πως οι παγετώνες των Ιμαλαΐων συρρικνώνονται με ρυθμό τουλάχιστον 10 φορές ταχύτερο από ό,τι τους περασμένους αιώνες.

Δύο δρόμοι για την επίτευξη προόδου

Δυνατότητα να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος το 2022 υπάρχει, σύμφωνα με τον αναλυτή του Green Tank, μέσα από δύο μονοπάτια. Μέσω της επεξεργασίας των φακέλων που απαρτίζουν το πακέτο «fit for 55» και ειδικά της ενισχυμένης οδηγίας για το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (σ.σ.: το Χρηματιστήριο Ρύπων) και του νέου Κανονισμού για τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Ανθρακα (CBAM). Υπεύθυνη και για τους δύο φακέλους είναι η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και όπως επισημαίνει ο κ. Μάντζαρης ρόλο-«κλειδί» έχουν δύο ευρωβουλευτές με παρελθόν που αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας.
Στην περίπτωση του ΣΕΔΕ ο βασικός εισηγητής είναι ίσως ο πιο προοδευτικός συντηρητικός γερμανός ευρωβουλευτής, Πέτερ Λίζε, ο οποίος είχε θετικό ρόλο και στην προηγούμενη αναθεώρηση του ΣΕΔΕ, ενώ από την ομάδα των Σοσιαλιστών σκιώδης εισηγήτρια θα είναι η Γκίτε Γκούτελαντ από τη Σουηδία, η οποία είχε ηγηθεί της – τελικά ανεπιτυχούς – προσπάθειας να αυξηθεί η κλιματική φιλοδοξία για το 2030 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κλιματικού Νόμου. «Ο συνδυασμός των ανθρώπων, του εμπροσθοβαρούς προγράμματος επεξεργασίας των φακέλων από το ΕΚ ως τον Ιούνιο του 2022 και της γαλλικής προεδρίας στο Συμβούλιο το πρώτο εξάμηνο του 2022, μπορεί να λειτουργήσουν ως καταλύτες θετικών αλλαγών» υπογραμμίζει ο κ. Μάντζαρης. Πάντως, όσον αφορά το ΣΕΔΕ, την περασμένη Δευτέρα στη συνάντηση των υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ υπήρξαν σφοδρές διαφωνίες για το προτεινόμενο σχέδιο δημιουργίας μιας νέας αγοράς εκπομπών άνθρακα για τις μεταφορές και τη θέρμανση κτιρίων. Πάντως, η Κομισιόν, διά στόματος Φρανς Τίμερμανς, δηλώνει ότι είναι «ανοιχτή» σε εναλλακτικές προτάσεις για τη μείωση του CO2 στα κτίρια και στις μεταφορές.