Στις 25 Οκτωβρίου 2021, η Φώφη Γεννηματά, στα 56 της χρόνια, πέρασε στην Ιστορία. Στο άκουσμα της είδησης του θανάτου της ένας βουβός θρήνος απλώθηκε σε όλη τη χώρα. Σόκαρε η είδηση γιατί ήταν αναπάντεχη. Κανένας δεν περίμενε μια τέτοια εξέλιξη. Ακόμα και όταν στις 12 Οκτωβρίου η ανακοίνωση του «Ευαγγελισμού» έκανε λόγο για «υποτροπή της βασικής νόσου». Ο καρκίνος είχε επιστρέψει. Αυτή τη φορά θα αποδεικνυόταν ανίκητος.

Στο μνημόσυνό της, ο διευθυντής του γραφείου της και ένας από τους πλέον στενούς φίλους της, ο Μανώλης Οθωνας, την περιέγραψε ως «αγέρωχη, απτόητη, χαμογελαστή, μοναδική». Εκανε μια παύση, και πρόσθεσε: «Και συχνά τόσο μόνη». Αυτή η μοναξιά αφορούσε και την προσωπική της μάχη. Ακόμα και οι στενοί της συνεργάτες δεν είχαν πλήρη εικόνα της σοβαρότητας της κατάστασης. «Πάθαμε σοκ, περιμέναμε ότι θα βγει από το νοσοκομείο σε λίγες μέρες, για να δούμε ποιες θεραπείες θα ακολουθήσει» έλεγε βουρκωμένος ο Χρήστος Πρωτόπαπας.

Υπήρξε φάρος θάρρους

Τα αφιερώματα που ακολούθησαν την απώλειά της εστίαζαν σε μεγάλο βαθμό στο προσωπικό της δράμα. Στην οδύνη του συζύγου της, του Ανδρέα Τσούνη, και των παιδιών της, της Αιμιλίας, του Γιώργου, της Κατερίνας. Ναι, η Φώφη Γεννηματά υπήρξε μια μητέρα με αγάπη μεγάλη για τα παιδιά της, τον σύζυγό της, μια φίλη στοργική και προστατευτική για τους κοντινούς ανθρώπους και τους συνεργάτες της. Ναι, με την τόλμη και την ειλικρίνειά της, έσπασε ταμπού, υπήρξε φάρος θάρρους, πίστης και αισιοδοξίας για τις γυναίκες που αντιμετώπιζαν το ίδιο πρόβλημα. Αλλά η Φώφη Γεννηματά ήταν, πρωτίστως, ένα πολιτικό ον. Ζούσε και ανέπνεε για την πολιτική. Ακόμα και όταν, πλέον, ήταν φανερό ότι ο οργανισμός της αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες της πολιτικής της παρουσίας, εκείνη επέμενε. «Λιποθυμούσε στις σκάλες και έλεγε «όχι ακόμη»» είπε ο Γιώργος Λιάνης. Δεν ήταν λοιπόν το μήνυμα της θαρραλέας και αξιοπρεπούς στάσης απέναντι στην ασθένεια το μόνο που έστελνε στις γυναίκες. Ηταν και ένα άλλο. Της διεκδίκησης ενεργού ρόλου στα κοινά, του χώρου που τους ανήκει στη δημόσια σφαίρα, της ανάληψης θέσεων ευθύνης και υποχρεώσεων.

Τίποτα δεν της χαρίστηκε

Η Φώφη Γεννηματά ήταν μια από τις ελάχιστες γυναίκες που έγιναν αρχηγοί στο κόμμα τους. Και έχει ξεχωριστή σημασία ότι εξελέγη μέσα από μια μαζική, δημοκρατική διαδικασία έχοντας απέναντί της υπολογίσιμους αντιπάλους. Τίποτα δεν της χαρίστηκε. Κέρδισε τα αξιώματα που είχε, με το σπαθί της, δίνοντας συνεχώς μάχες. Δεν είναι εύκολο να είσαι γυναίκα στην πολιτική. Ούτε το να κουβαλάς το βάρος της πολιτικής κληρονομιάς και του επωνύμου του Γιώργου Γεννηματά. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να ηγηθείς ενός κόμματος με χαμηλά ποσοστά, τεράστια ιστορία και αβέβαιο μέλλον. Το ΠαΣοΚ θα μπορούσε να είχε πεθάνει στα χέρια της. Οταν εκλέχθηκε στην ηγεσία του, η εκλογική του απήχηση κινούνταν στη σφαίρα του 2,8%.

Προτεραιότητα η ενότητα

Η σημαντικότερη προσφορά της Φώφης Γεννηματά στη δημοκρατική-προοδευτική παράταξη είναι ότι την κράτησε ζωντανή. Εδωσε το φιλί της ζωής σε έναν χώρο που θεωρούνταν πολιτικά ξεγραμμένος. Υπό τη δική της ηγεσία υποχώρησαν οι εμφύλιοι και ο χώρος άρχισε σιγά-σιγά να μαζεύει τα κομμάτια του. Ενότητα, πολιτική αυτονομία, προοδευτική ταυτότητα. Με αυτή την πυξίδα πορεύτηκε, με την ενότητα να αποτελεί την πρώτη της προτεραιότητα. «Αν δεν βρεθούμε όλοι μαζί κάτω από την ίδια στέγη, δεν θα γίνουμε ποτέ ξανά δυνατοί» ήταν η μόνιμη επωδός της.

Κάπως έτσι φτάσαμε στη δημιουργία του Κινήματος Αλλαγής, το 2017. Ηταν το αποκορύφωμα μιας συνεπούς προσπάθειας. Και μια κίνηση που επανέφερε την ελπίδα σε έναν χώρο που έμοιαζε να την είχε χάσει. Δεν ήταν ασήμαντο το ότι δύο κοινοβουλευτικά κόμματα (ΠαΣοΚ, Ποτάμι) ένωσαν τις δυνάμεις τους για να δώσουν υπολογίσιμη υπόσταση σε έναν χώρο εκλογικά συρρικνωμένο και πολιτικά συκοφαντημένο. Η πορεία του νέου σχήματος δεν ήταν αυτή που πολλοί περίμεναν. Αντί για έναν νέο, ενιαίο φορέα της Κεντροαριστεράς, όπως έγραφε η πρόσκληση στην οποία ανταποκρίθηκαν πάνω από 200.000 πολίτες, δημιουργήθηκε ένα σχήμα βασισμένο σε ισορροπίες. Για όσους γνώριζαν πρόσωπα, πράγματα και παρασκήνιο ήταν θέμα χρόνου το πότε θα άρχιζαν τα προβλήματα και οι αποχωρήσεις, όπως και έγινε.

Καθοριστικά λάθη

Το 8,2% των εκλογών του 2019 απείχε από τις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί. Συνέβαλαν σε αυτό λάθη καθοριστικά, όπως η ασάφεια για τη μετεκλογική στάση του κόμματος και κυρίως η ακατανόητη απόφαση για την απομάκρυνση του Ευάγγελου Βενιζέλου. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν ένα ποσοστό για πέταμα. Καθιέρωσε το Κίνημα Αλλαγής ως την τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας, το έβαλε ξανά στο παιχνίδι έστω και με ρόλο λιγότερο σημαντικό από αυτόν που θα ήθελε η βάση αλλά και η ηγεσία του.

Στην είσοδο του δεύτερου σπιτιού της, στη Χαριλάου Τρικούπη, από τις 29 Νοεμβρίου υπάρχει η φωτογραφία της συνοδευόμενη από το τετράπτυχο «ενότητα, πολιτική αυτονομία, προοδευτική ταυτότητα, πρωταγωνιστικός ρόλος». Αυτή είναι η πολιτική παρακαταθήκη της Φώφης Γεννηματά. Η πυξίδα και ο πήχης για τη νέα ηγεσία της δημοκρατικής παράταξης.

Δεν φοβόταν τις συγκρούσειςΟι πολιτικές της δυνατότητες αμφισβητούνταν συνεχώς. Κάθε εκλογική της νίκη, από την πρώτη στις βουλευτικές εκλογές του 2000 μέχρι την εκλογή της στην ηγεσία του Κινήματος Αλλαγής, συνοδευόταν από τα σχόλια για το επίθετό της. Αλλά πίσω από τη σεμνή πολιτική της παρουσία και το φωτεινό της χαμόγελο η Φώφη Γεννηματά έκρυβε έναν ισχυρό χαρακτήρα, έναν αποφασιστικό άνθρωπο, μια γυναίκα με τσαγανό και αυτοπεποίθηση. Δεν δίσταζε να λάβει αποφάσεις, ακόμα και ιδιαίτερα σκληρές, δεν φοβόταν τις συγκρούσεις. Και αν μια άποψη είχε παγιωθεί στο μυαλό της, δύσκολα έκανε πίσω, ακόμα και αν είχε απέναντί της όλους τους στενούς της συνεργάτες. Ακουγε, μοιραζόταν σκέψεις, αλλά όταν έπαιρνε τις αποφάσεις της ήταν απόλυτη. Αυτά ήταν τα χαρακτηριστικά που έκαναν τη Φώφη Γεννηματά να αφήσει μια σημαντική πολιτική παρακαταθήκη στην παράταξη την οποία υπηρέτησε πιστά, με όλες τις δυνάμεις της, μέχρι το τέλος.