Η προ ημερών ομολογία αποτυχίας της Ανώτατης Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής (HNEC) ότι είναι ανέφικτη η διεξαγωγή του πρώτου γύρου των εκλογών (προεδρικών και βουλευτικών) στη Λιβύη την προσεχή Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου, δεν προκάλεσε έκπληξη. Οπως είχε γράψει εγκαίρως «Το Βήμα», οι δυσκολίες του εκλογικού εγχειρήματος στη βορειοαφρικανική χώρα ήταν πολλές και ανυπέρβλητες.

Συγκεκριμένα, το μέλος της HNEC Αμπού Μπακρ Μάρντα δήλωσε την περασμένη Πέμπτη ότι οι προσεχείς εκλογές «ανήκουν στο παρελθόν καθώς η διαδικασία χρειάζεται χρόνο», κάτι που θεωρήθηκε μια αναμενόμενη πλην αργοπορημένη διαπίστωση. Η παραδοχή Μάρντα και ενώ αναμένονται επίσημες ανακοινώσεις, καθώς και όσα συνεπάγονται από την αναβολή της εκλογικής διαδικασίας, είναι μέρος της δύσκολης εξίσωσης που αφορά την προσπάθεια να γίνει η Λιβύη ένα «κανονικό» κράτος με θεσμούς και νόμιμα εκλεγμένη ηγεσία μετά από χρόνια εμφύλιων σπαραγμών.

Η ρευστότητα στη βορειοαφρικανική χώρα είναι γεγονός. Προ ημέρων, ντόπιοι πολιτοφύλακες περικύκλωσαν κυβερνητικά κτίρια στην Τρίπολη, θέλοντας να διατρανώσουν τη στήριξή τους στον αποπεμφθέντα από την ηγεσία των λιβυκών Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Αμπντελμπάσετ Μαρουάν.

«Πώς μπορείς να κερδίσεις το επιχείρημα σε δημοκρατικές εκλογές όταν τα όπλα είναι γεμάτα μέχρι τη λαβή και στις δύο πλευρές;» διερωτήθηκε ο Τάρεκ Μίτρι. Ο πρώην απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Λιβύη τόνισε ότι χωρίς ενοποιημένες στρατιωτικές δυνάμεις «οι εκλογές αποτελούν απειλή για την ειρήνη».

Λίστα και κανόνες

Περίπου 100 υποψήφιοι διεκδικούν την ηγεσία της Λιβύης, αν και η εκλογική επιτροπή δεν έχει ανακοινώσει ακόμα τον τελικό κατάλογο των υποψηφίων προέδρων αλλά και των βουλευτών, λόγω νομικών και άλλων κωλυμάτων. Παράλληλα, αμφισβητούνται οι κανόνες που διέπουν την εκλογική διαδικασία, με πολιτικούς από τη Δυτική Λιβύη να κατηγορούν το Κοινοβούλιο (που εδρεύει στην ανατολική πλευρά της χώρας) ότι υιοθέτησε νόρμες άνευ διαβουλεύσεων.

Υπάρχουν, φυσικά, και άλλου είδους προβλήματα. «Ολόκληρη η δυτική περιοχή θα πολεμήσει τον Χαφτάρ. Δεν θα κυβερνήσει ποτέ τη Λιβύη» δήλωσε τον περασμένο μήνα ο – τουρκικής καταγωγής – επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Επικρατείας, Χαλίντ αλ Μίσρι.

Σενάρια

Η διεθνής κοινότητα προβληματίζεται εντόνως με τις επιπτώσεις της αναβολής των εκλογών σε εσωτερικό πεδίο. Οπως πληροφορείται «Το Βήμα», δύο είναι πλέον τα επικρατέστερα σενάρια. Η διεξαγωγή των εκλογών εντός Ιανουαρίου ή η πραγματοποίησή τους τρεις με πέντε μήνες μετά την αρχικά προγραμματισμένη ημερομηνία.

Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, προκύπτει θέμα νομιμότητας για τη μεταβατική κυβέρνηση, η οποία είχε επιφορτιστεί με τη διεξαγωγή εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου. Η παρέλευση της συγκεκριμένης ημερομηνίας χωρίς διεξαγωγή εκλογών επιτάσσει αλλαγή κυβέρνησης με μια καινούργια, η οποία θα πρέπει να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές.

Διαφωνίες

Την ίδια στιγμή διίστανται οι απόψεις των μεγάλων «παικτών» για την ημερομηνία διεξαγωγής των λιβυκών εκλογών. «Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τη διεξαγωγή ειρηνικών εκλογών και εκλογών που είναι ελεύθερες και δίκαιες, φυσικά, αρχής γενομένης από τις 24 Δεκεμβρίου, που θα ανοίξουν τον δρόμο για ένα πιο σταθερό μέλλον για τη Λιβύη. Οι λίβυοι ηγέτες θα πρέπει να εργαστούν για την επίτευξη αυτού του στόχου» δήλωσε η αναπληρώτρια εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζαλίνα Πόρτερ, δείχνοντας την επιμονή της χώρας της στα αρχικά χρονοδιαγράμματα.

Αντιθέτως η Ρωσία (η οποία διατηρεί μισθοφορικές δυνάμεις στη Λιβύη) είναι πιο ευέλικτη όσον αφορά την ημερομηνία των εκλογών, διαμηνύοντας μέσω του υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ότι προτεραιότητα δεν είναι η «τυπική τήρηση της προθεσμίας» αλλά «η ουσιαστική προετοιμασία των εκλογών, ώστε εκπρόσωποι όλων των ηγετικών πολιτικών δυνάμεων να λάβουν μέρος και να αναγνωρίσουν τα εκλογικά αποτελέσματα».

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, όρισε ειδική σύμβουλό του για τη Λιβύη την Αμερικανίδα Στέφανι Ουίλιαμς, η οποία ηγήθηκε των συνομιλιών που οδήγησαν σε κατάπαυση πυρός τον Οκτώβριο του 2020 και στη διαμόρφωση του οδικού χάρτη με τη σύσταση μεταβατικής κυβέρνησης που θα πραγματοποιούσε τις εκλογές. Μετά από συναντήσεις της με λίβυους αξιωματούχους, η κυρία Ουίλιαμς κάλεσε όλα τα μέρη να σεβαστούν τη «συντριπτική απαίτηση του λιβυκού λαού να εκλέξει τους αντιπροσώπους του μέσω ελεύθερων, δίκαιων και αξιόπιστων εκλογών».

«Ανάφλεξη»

Η απομάκρυνση των εκλογών δημιουργεί φόβο αφενός ότι θα απολεσθεί οριστικά το θετικό momentum, αφετέρου ότι ενδεχομένως η χώρα να διολισθήσει εκ νέου σε εμφύλιες συρράξεις, από τις οποίες ταλανίστηκε την τελευταία δεκαετία.

Αρμόδιες πηγές εξηγούσαν στο «Βήμα» ότι η κατάσταση ασφαλείας είναι ιδιαίτερα ρευστή στην Τρίπολη και ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να υπάρξουν συγκρούσεις μεταξύ των διάφορων πολιτοφυλακών, οι οποίες «εκμεταλλεύονται τα κενά ασφαλείας». Αντίθετα, στην «καρδιά» της Ανατολικής Λιβύης, όπου επικρατεί ο Χαλίφα Χαφτάρ, δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα.

Η στάση της Αθήνας

Η Αθήνα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στο Λιβυκό και επιθυμεί την άμεση διεξαγωγή εκλογών, αλλά και την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων, τακτικών και μισθοφόρων, από το έδαφος της Λιβύης. Για την Ελλάδα, ευχής έργον θα είναι η ανάδειξη μιας νέας και σταθερής κυβέρνησης στη βορειοαφρικανική χώρα, προκειμένου να υπάρξει οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Οσον αφορά το «αγκάθι» του τουρκολιβυκού μνημονίου, η μεταβατική κυβέρνηση δεν είχε τη δυνατότητα να το καταργήσει. Με τις κατάλληλες κινήσεις από πλευράς Ελλάδας, το μνημόνιο παραμένει, ευτυχώς, ανεφάρμοστο, με την ελπίδα ότι θα διαμορφωθούν οι συνθήκες για να καταργηθεί.

«Προβληματικοί» υποψήφιοι πρόεδροι

Οι τρεις που ξεχώρισαν από την… εκατοντάδα των υποψηφίων πρόεδρων είναι ο μεταβατικός πρωθυπουργός Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ και ο Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι, γιος του ιστορικού ηγέτη της χώρας Μουαμάρ Καντάφι. Και οι τρεις υποψηφιότητες είχαν… ιδιαιτερότητες. Ο Ντμπέιμπα κατηγορείται ότι αθέτησε τον όρκο του να μην είναι υποψήφιος και ότι πλαστογράφησε πτυχίο πανεπιστημίου για να κατέβει στις εκλογές, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι χρηματοδοτεί την προεκλογική του εκστρατεία από τον κρατικό κορβανά.

Ο Χαφτάρ χρεώνεται τόσο την αποτυχημένη κατάληψη της Τρίπολης (η οποία πυροδότησε έναν νέο εμφύλιο πόλεμο) όσο και ότι στην Ανατολική Λιβύη κυβερνά εντελώς αυταρχικά. Οσο για τον υιό Καντάφι, ο οποίος κατηγορείται ως εγκληματίας πολέμου, ενόσω η πατρίδα του σπαρασσόταν από τον εμφύλιο, είχε εξαφανιστεί, με πολλούς να τον θεωρούν νεκρό. Εκτός από τα τυπικά προβλήματα των υποψηφιοτήτων, υπάρχουν και τα ουσιαστικά. Εάν και όταν γίνουν εκλογές, θα αποδεχθούν οι ηττημένοι το αποτέλεσμα;