Το ζήτημα για την «εργαλοιοποίηση» της επιστήμης πριν από τον Βαγγέλη Βενιζέλο, το έθεσε από τον 18ο αιώνα ο Ντέιβιντ Χιουμ: ανάμεσα στο πραγματικό και στο κανονιστικό, ανάμεσα δηλαδή στην επιστημονική γνώση και στον ηθικό κανόνα, χρειάζεται να υπάρξει απόσταση, άρα και εργαλιοποίηση; Ή ο ηθικός στοχασμός συνιστά μια αντικειμενική επιστήμη της συμπεριφοράς, και, όπως υποστηρίζει ο Χάμπερμας, συνδέεται άρρηκτα με το αληθές;
Αυτήν την οντολογικού τύπου συζήτηση άνοιξαν πριν από πολλά χρόνια ο νευροεπιστήμονας Ζαν-Πιερ Σανζέ και ο φιλόσοφος Πωλ Ρικέρ, κάνοντας λόγο για ένα «σημασιολογικό κράμα», που δεν απαντά ωστόσο στο ερώτημα αν «σκέφτεται ο εγκέφαλος ή το έντερο», πράγμα που κατ’ επέκταση θα μπορούσε να σημαίνει κατά πόσο οι επιστημονικές θεωρίες ή η πολιτική εκμετάλλευσή τους είναι ή δεν είναι του κώλου; Αυτό είναι και το δικό μου ερώτημα ως προς τις «α-πορίες» του Βενιζέλου και τους «πόρους» των Τσιόδρα, Λύτρα.
Οπότε εάν ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος από δύο ουσίες – εφόσον αντιλαμβάνεται κανείς την έσχατη πραγματικότητα με όρους ουσίας (ύλης) – τότε, ποια είναι σήμερα η επιχειρηματολογία και ποια η ονοματολογία για τον ψυχοσωματικό παραλληλισμό, ή τον αναγωγισμό, ή τη θεωρία της αλληλεπίδρασης; Επιγραμματικά μιλώντας, για τον «πνευματικό δυϊσμό» και τον «υλιστικό μονισμό»;
Δύσκολες, ασφαλώς, έννοιες, όπως όταν κάποιος σου πει ότι «έχεις έναν εγκέφαλο» ενώ κανένα σου βίωμα, δεν αντιστοιχεί σε αυτό, παρά μόνο το γεγονός ότι έμαθες από τα βιβλία ότι τον έχεις (εκτός αν έχεις υποστεί εγκεφαλικό και δεν μπορείς να μιλήσεις).
Και πράγματι, «έχεις έναν εγκέφαλο»;
Οι συζητήσεις περί αυτού στην Ελλάδα, με κάνουν να αμφιβάλλω. Και δεν είμαι σε θέση να διακρίνω ποιος είναι εδώ ο γαστροεντερολόγος και ποιος ο πολιτικός επιστήμονας (και αντιστρόφως).
