Η υπόθεση της αλλαγής του τρόπου ορισμού των μουφτήδων στη Θράκη αναμένεται να έρθει σχετικά σύντομα στο προσκήνιο μετά και την ολοκλήρωση του έργου της διακομματικής επιτροπής της Βουλής υπό την προεδρία της πρώην υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη. Το πόρισμα, έκτασης 135 σελίδων, της επιτροπής, το οποίο φέρει τον τίτλο «Στρατηγικός Αναπτυξιακός Σχεδιασμός Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης», περιέχει σημαντικότατες προτάσεις και πρωτοβουλίες για την οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση της ακριτικής περιοχής, πολλές φορές σε βαθμό εξαντλητικό αλλά και ενδεικτικό της εις βάθος και ολιστικής προσέγγισης που ακολούθησε η ομάδα υπό την καθοδήγηση της κυρίας Μπακογιάννη. Πέραν όμως των οικονομικών, υπάρχουν και κρίσιμα θεσμικά ζητήματα στη Θράκη, τα οποία περιλαμβάνουν τόσο τους μουφτήδες όσο επίσης τα βακούφια και την εκπαίδευση. Οι αναφορές σε αυτά είναι πιο περιορισμένες, αλλά προσφέρουν κατευθυντήρια γραμμή για όσα θα ακολουθήσουν.

Σύσταση Συμβουλίου

Αναφορικά με τους μουφτήδες, το πόρισμα ομιλεί για την ανάγκη σύστασης «ενός Εισηγητικού Συμβουλίου, με καθαρά γνωμοδοτικό χαρακτήρα» που ουσιαστικά θα προτείνει στον υπουργό Παιδείας τους ικανότερους υποψηφίους για ορισμό στις θέσεις των τριών μουφτήδων της Θράκης (Ξάνθης, Κομοτηνής και Διδυμοτείχου). Η ανάγκη εκσυγχρονισμού του νόμου 1920/1991 έχει αναδειχθεί εδώ και καιρό. Δεν αποκλείεται δε να λάβει ακόμη πιο επείγοντα χαρακτήρα με δεδομένη την ανησυχία που υπάρχει σε αρμόδιους κυβερνητικούς κύκλους (υπουργεία Εξωτερικών και Παιδείας, αλλά και Μέγαρο Μαξίμου) για τα όσα ενδέχεται να συμβούν (με την ενθάρρυνση και της Αγκυρας) στην περίπτωση θανάτου του «ψευδομουφτή» Ξάνθης Αχμέτ Μετέ, ο οποίος πάσχει από καρκίνο και η κατάσταση της υγείας του κρίνεται ως πολύ σοβαρή.

Μια τριβή που κρατά χρόνια

Η υπόθεση του ορισμού των μουφτήδων αποτελεί ένα ζήτημα τριβής μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά το 1990. Η τουρκική πλευρά πιέζει για άμεση εκλογή τους και προσπαθεί να εξισώσει τον θεσμό αυτόν με εκείνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου – επιδιώκουσα να εκμεταλλευθεί ορισμένες ρυθμίσεις της Συνθήκης των Αθηνών του 1913 περί Αρχιμουφτή. Την τελευταία δεκαετία, η ελληνική πολιτεία έχει εξετάσει βήματα προς την πλευρά της προσαρμογής της νομοθεσίας με σκοπό την ευρύτερη – με έμμεσα χαρακτηριστικά – συμμετοχή της μειονότητας στον ορισμό των μουφτήδων, λαμβάνοντας υπόψη όμως και τα προβλεπόμενα από το Ελληνικό Σύνταγμα (μη εκλογή), αλλά και όσα συμβαίνουν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Στο πόρισμα της διακομματικής κοινοβουλευτικής επιτροπής σημειώνεται ότι «για την ευρύτερη συμμετοχή των πιστών προτείνεται η σύσταση ενός Εισηγητικού Συμβουλίου με καθαρά γνωμοδοτικό χαρακτήρα, του οποίου η σύνθεση πρέπει να ανταποκρίνεται στα δεδομένα του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού και του Συντάγματος και να εξασφαλίζει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή της μειονότητας. Πρέπει να προσδιοριστούν συγκεκριμένοι κανόνες και κριτήρια για τον καθορισμό της σύνθεσης των μελών του». Η συγκεκριμένη εξίσωση είναι δύσκολη και πολυπαραγοντική, όπως σημειώνουν στο «Βήμα» άριστα ενημερωμένες πηγές. Πέραν του γεγονότος ότι λογικά θα υπάρχουν εισηγητικές, γνωμοδοτικές επιτροπές για κάθε μουφτεία χωριστά (Ξάνθη, Κομοτηνή, Διδυμότειχο), κρίσιμο θα είναι και το ζήτημα της σύνθεσής τους. Η δε νομική προετοιμασία πρέπει να είναι στιβαρή.

Προετοιμασία του εδάφους

Ηδη πάντως τα τελευταία τρία χρόνια έχουν γίνει ουσιαστικές παρεμβάσεις στο ζήτημα των μουφτήδων. Αρχικά, ο νόμος 4511/2018 υπήρξε σημαντική μεταρρύθμιση ως προς το ζήτημα των δικαιοδοτικών δικαιωμάτων των μουφτήδων, με την προαιρετική εφαρμογή της Σαρίας να συνιστά ένα σημαντικό θεσμικό βήμα και πλέον, όπως σημειώνεται στο πόρισμα, «οι υποθέσεις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου ρυθμίζονται από τις κοινές διατάξεις και τεκμήριο δικαιοδοσίας έχουν τα πολιτικά δικαστήρια». Ακολούθησε το Προεδρικό Διάταγμα 52/2019 για τη «Σύσταση, οργάνωση και λειτουργία Διεύθυνσης υποθέσεων δικαιοδοσίας Μουφτή στις Μουφτείες της Θράκης», καθώς και η διάταξη του νόμου 4559/2018 που προβλέπει την αυτοδίκαια έξοδο από την υπηρεσία με τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας. Αυτό οδήγησε στον ορισμό Τοποτηρητών στις Μουφτείες Ξάνθης και Κομοτηνής όταν οι κάτοχοι των θέσεων συμπλήρωσαν το ηλικιακό αυτό όριο και αφού η προσφυγή τους στο Συμβούλιο της Επικρατείας απορρίφθηκε τον Ιανουάριο του 2019.

Η ανησυχία με τον «ψευδομουφτή» Ξάνθης και τα σενάρια διαδοχής

Η κυβέρνηση παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις στη Θράκη και το ενδεχόμενο, σε περίπτωση θανάτου του «ψευδομουφτή» Ξάνθης Αχμέτ Μετέ να επιδιωχθεί η άμεση εκλογή του διαδόχου του από «σκληρούς κύκλους» της μειονότητας που διατηρούν και σχέσεις με το τουρκικό προξενείο στην Κομοτηνή. Εξετάζονται πολλά σενάρια και το γραφείο του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη παρακολουθεί επίσης στενά την υπόθεση. Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται από αρμόδιες πηγές, οι ελληνικές αρχές ετοιμάζονται για μια γκάμα σεναρίων που εκκινούν από μια ελεγχόμενη ένταση «τύπου 1990» με εκλογές στα τζαμιά μόνο από άνδρες (με ανάταση χεριών) ως και πιο προκλητικές επιλογές. Ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές; Ορισμένοι αξιωματούχοι μιλούν για ένα σενάριο εκλογής που θα διεύρυνε το εκλογικό σώμα με συμμετοχή όσων είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους (μια κίνηση πολύ κοντά στην τουρκική θέση περί της Συνθήκης των Αθηνών που προαναφέρθηκε) ή επίσης με εμπλοκή μουσουλμάνων τοπικών αξιωματούχων (π.χ. δημάρχων) ή της Ανώτατης Συμβουλευτικής Επιτροπής. Και φυσικά, αν μια απόπειρα άμεσης εκλογής συνδυαστεί με επισκέψεις τούρκων αξιωματούχων, η κατάσταση θα επιβαρυνθεί σημαντικά.
Οι ίδιες πηγές τόνιζαν προς «Το Βήμα» ότι η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αποφύγει να απαντήσει με τρόπο που θα συσπειρώσει τη μειονότητα και να αποδραματοποιήσει την κατάσταση. Ουσιαστικά, η Αθήνα πρέπει να κινηθεί σε δύο επίπεδα. Καταρχήν, να επιδιώξει την απαξίωση της διαδικασίας και την ανάδειξη των εσωτερικών διαφωνιών εντός της μειονότητας. Είναι πολύ ουσιαστικό να κριθεί ποιος διαθέτει νομιμοποίηση: ένας βουλευτής/δήμαρχος/περιφερειάρχης ή ένας μουφτής; Ακολούθως, απαιτείται να αναδειχθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο η τουρκική πολιτική της εργαλειοποίησης του Ισλάμ. Σημειώνεται ότι πουθενά δεν εκλέγονται οι μουφτήδες στην Ευρώπη. «Το ερώτημα είναι: Θέλει η Ευρώπη έναν Χομεϊνί στο έδαφός της;» αναφέρει στο «Βήμα» υψηλόβαθμη πηγή με γνώση των λεπτομερειών της υπόθεσης.