«Λέω συχνά ότι χτύπησα το τζακ-ποτ όταν εκλέχθηκα πρόεδρος της IPA πάνω στο ξέσπασμα της πανδημίας!», σχολιάζει γελώντας η Μποντούρ αλ Κασίμι, πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Εκδοτών (International Publishers Association – IPA). Συναντηθήκαμε στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 18ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) πριν από λίγες μέρες. Κόρη του εμίρη της Σάρζας, εκδότρια του οίκου Kalimat, που ειδικεύεται στο παιδικό βιβλίο, θα είναι για την επόμενη διετία πρόεδρος της IPA, μόλις η δεύτερη γυναίκα πρόεδρος στα 125 ιστορίας της Ενωσης.
«Η συγκυρία δεν ήταν η καλύτερη και οι δυσκολίες ήταν πολλές, ίσως όμως αυτό που χρειαζόταν ο χώρος ήταν ακριβώς αυτή η θηλυκή ενέργεια. Οι γυναίκες έχουμε την ικανότητα να φέρνουμε τους ανθρώπους κοντά, να τους βοηθάμε να συνομιλήσουν και να συνεργαστούν, επιλύουμε διαφορές, χτίζουμε γέφυρες. Αυτό είχε ανάγκη ο χώρος στην κρίσιμη συγκυρία της πανδημίας και αυτό προσπαθώ να κάνω ως πρόεδρος της IPA». Στις ενέργειές της είναι πολύ μεθοδική. «Το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να ζητήσω τη διεξαγωγή μιας έρευνας ανάμεσα στα μέλη μας για να διαπιστώσουμε ποια ήταν η κατάσταση στον χώρο και ποιες ήταν οι επιπτώσεις της πανδημίας. Δημοσιεύσαμε τα πορίσματα στο site της IPA, με τίτλο “From Response to Recovery”. Αυτό που προέκυψε ήταν ότι στις χώρες όπου υπήρχε ισχυρή ψηφιακή υποδομή και ισχυρή αναγνωστική κουλτούρα δεν υπήρξε πρόβλημα. Το βιβλίο πήγε καλά, οι πωλήσεις αυξήθηκαν, οι άνθρωποι αγόραζαν βιβλία στη διάρκεια των λοκντάουν. Στη Νορβηγία και στη Σουηδία, για παράδειγμα, όπου τα βιβλιοπωλεία ήταν ανοιχτά, οι άνθρωποι διάβασαν πολύ στη διάρκεια της πανδημίας και οι εκδότες ήταν ευχαριστημένοι. Αντιθέτως, σε άλλες περιοχές, στις αναδυόμενες αγορές όπου δεν υπάρχει ψηφιακή υποδομή και ισχυρή αναγνωστική κουλτούρα, η εκδοτική βιομηχανία περιήλθε πραγματικά σε τέλμα».
IPA Academy και InSPIRe
«Με βάση τα στοιχεία αυτά, θεώρησα ότι πρέπει να γίνουν δύο πράγματα», συνεχίζει. «Αφενός να βοηθήσουμε τα μέλη μας να αναπτύξουν νέες δεξιότητες –και έτσι συστήσαμε την IPA Academy, έναν διαδικτυακό τόπο όπου αναρτούμε πληροφορίες, βίντεο, εκπαιδευτικό υλικό, masterclasses και ποικίλο άλλο υλικό διαθέσιμο δωρεάν στα μέλη μας– και αφετέρου να καλλιεργήσουμε την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών. Αυτό φιλοδοξεί να κάνει το δεύτερο πρόγραμμά μας, το International Sustainable Publishing & Industry Resilience, InSPIRe για συντομία. Διαπιστώσαμε ότι η εκδοτική βιομηχανία είναι κατακερματισμένη, τα μέλη μας δεν συνομιλούν μεταξύ τους, δεν συνομιλούν με τις βιβλιοθήκες, με τους βιβλιοπώλες και χονδρεμπόρους, με συγγραφείς και εικονογράφους. Ο καθένας δουλεύει μόνος του, δεν μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας και τα προβλήματά μας. Αυτό που επιδιώκουμε τώρα με το πρόγραμμα αυτό είναι να έρθουν τα μέλη μας κοντά μεταξύ τους αλλά και με όλους τους εμπλεκόμενους στην αλυσίδα των επαγγελματιών στο χώρο του βιβλίου. Υπάρχουν ήδη 80 ενδιαφερόμενα μέλη και 59 οργανισμοί που έχουν υπογράψει το καταστατικό του InSPIRe. Τον Φεβρουάριο θα διεξαχθεί το InSPIRe Symposium, όπου θα ζητήσουμε από τα μέλη και τους συμμετέχοντες να τοποθετηθούν πάνω σε πέντε θεματικές που απασχολούν τον εκδοτικό χώρο. Αυτές είναι οι δύο πρωτοβουλίες που προώθησα αναλαμβάνοντας την προεδρία της IPA και ελπίζω φεύγοντας τα πράγματα να είναι καλύτερα από ό,τι τη στιγμή που ανέλαβα». Στην IPA Academy μπορούν να συμμετάσχουν μέλη της IPA, εξηγεί, και ήδη κάποιοι έλληνες εκδότες είναι μέλη της. Η συμμετοχή στο InSPIRe γίνεται με πρόσκληση. «Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με τη ΔΕΒΘ σχετικά με αυτό, και θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα», δήλωσε απαντώντας σε σχετική ερώτηση.
Σάρζα και Αθήνα, πρωτεύουσες βιβλίου
Το 2019 η Σάρζα διαδέχθηκε την Αθήνα ως Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου της UNESCO. «Οταν ήρθαμε από τη Σάρζα στην Αθήνα για να παραλάβουμε τη σκυτάλη του θεσμού, πριν από μερικά χρόνια, ήμασταν πολύ ενθουσιασμένοι που διαδεχόμασταν την Ελλάδα και αισθανόμασταν ότι αποκτούσαμε με την Αθήνα έναν ιδιαίτερο δεσμό, που αξίζει να καλλιεργήσουμε. Ετσι, εφέτος, στις αρχές Νοεμβρίου, συναντηθήκαμε στη Σάρζα με εκπροσώπους από όλες τις πόλεις που διετέλεσαν Παγκόσμιες Πρωτεύουσες Βιβλίου, είκοσι πόλεις, για να συστήσουμε ένα δίκτυο συνεργασίας, το World Book Capital Cities Network. Ο σκοπός είναι το δίκτυο αυτό να υποστηρίξει τη δουλειά επάνω στο βιβλίο και τη φιλαναγνωσία που έγινε με αφορμή τη διάκριση των πόλεων αυτών με τον τίτλο της Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου, γιατί το έργο στις πόλεις αυτές δεν πρέπει να τελειώνει όταν σβήνουν τα φώτα της γιορτής. Ο στόχος είναι να εξετάσουμε πώς μπορούμε να συνδράμουμε τις νέες πόλεις που διακρίνονται ως Παγκόσμιες Πρωτεύουσες Βιβλίου και πώς μπορούμε όλες μαζί να συνεργαστούμε, να μοιραστούμε τις εμπειρίες και τις ιδέες μας και να αφήσουμε μια παρακαταθήκη με διάρκεια στο χώρο του βιβλίου».
PublisHer
Δημιουργία υποδομών, εξωστρέφεια, συνεργασίες και δικτύωση φαίνεται πως είναι οι βασικοί άξονες της σκέψης της προέδρου της IPA. Μια άλλη πρωτοβουλία της είναι το δίκτυο PublisHer, που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση του ρόλου των γυναικών στην εκδοτική βιομηχανία. «Υπάρχουν πάρα πολλές γυναίκες στον εκδοτικό χώρο, επιμελήτριες εκδόσεων, διορθώτριες, γραφίστριες, εικονογράφοι, οι οποίες κάνουν πολλή δουλειά αλλά δεν κατέχουν υψηλές θέσεις, δεν είναι εκείνες που παίρνουν αποφάσεις. Εχουμε δημοσιεύσει τα σχετικά στοιχεία στο https://womeninpublishing.org», υπογραμμίζει η Μποντούρ αλ Κασίμι. «Είναι σημαντικό όμως να έχουμε γυναίκες σε θέσεις ευθύνης, να μπορούν να πάρουν αποφάσεις για το ποια βιβλία θα διαβάσουμε». Εχουμε αρκετές δυναμικές εκδότριες στην Ελλάδα, την πληροφορώ. Φαίνεται ήδη ενήμερη γι’ αυτό, χαίρεται και σχολιάζει ότι «αν μια γυναίκα είναι σε θέση να αποφασίσει τι βιβλία θα διαβάσουμε, πιθανόν βιβλία που απηχούν δικούς της προβληματισμούς, για τη θέση της γυναίκας και τα δικαιώματα των γυναικών, βοηθά στην καλλιέργεια μιας νέας κουλτούρας αυτοπεποίθησης, ισχύος, συμπαράστασης ανάμεσα στις νεαρές αναγνώστριες, ασκεί μια θετική επίδραση». Για την ένταξη στο PublisHer δεν υπάρχει τυπική διαδικασία, διευκρινίζει η Μποντούρ αλ Κασίμι. «Οποια ενδιαφέρεται μπορεί να μας ακολουθήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να συμμετέχει στη σχετική συζήτηση. Το θέμα είναι να καλλιεργηθεί η γυναικεία αλληλεγγύη και η αυτοπεποίθηση των γυναικών. Οι άντρες είναι συνήθως πιο αποφασιστικοί, οι γυναίκες συχνά αμφισβητούμε τον εαυτό μας, αμφιβάλλουμε για τις αποφάσεις μας. Είναι ένα μεγάλο πολιτισμικό θέμα. Αυτή την αυτοπεποίθηση φιλοδοξεί να χτίσει το PublisHer καλώντας τις γυναίκες να αναλάβουν δράση, να αντιμετωπίσουν τις παγιωμένες ανισότητες φύλων στον εκδοτικό κλάδο και να ηγηθούν σε ένα κίνημα αλλαγής της κατάστασης. Το PublisHer είναι μια κοινότητα που αναζητά δημιουργικές και βιώσιμες λύσεις στις ανισότητες αυτές στον χώρο της παγκόσμιας εκδοτικής βιομηχανίας – αλλά και άλλους δημιουργικούς χώρους».
