Η τουρκική λίρα συνεχίζει την «ελεύθερη πτώση» της, το κόστος ζωής ανεβαίνει διαρκώς, οι πολίτες φοβούνται, όμως βουλευτής του κόμματος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει μια χρυσή συμβουλή: απλώς φάτε λιγότερο.
«Ας πούμε ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες τρώτε ένα ή δυο κιλά κρέας το μήνα. Φάτε μισό κιλό», δήλωσε ο Ζουλφού Ντεμιρμπαγκ – και, όπως ήταν φυσικό, τα λόγια του έγιναν πρωτοσέλιδο στην Τουρκία την Τρίτη, τη στιγμή που το εθνικό νόμισμα της χώρας έπεφτε στα $0,15.
«Αν αγοράζετε δυο κιλά ντομάτες, αγοράστε δυο ντομάτες», συνέχισε, στα πρότυπα των παροτρύνσεων του Ερντογάν που καλούσε τους πολίτες να μπουν στην… αντίσταση ενάντια στις σκιώδεις δυνάμεις που παλεύουν να καταστρέψουν την Τουρκία.
Αυτή η συνωμοσιολογική ρητορική εξακολουθεί να λειτουργεί για ορισμένους σκληροπυρηνικούς οπαδούς του κόμματος Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (AKP) του Ερντογάν, που βλέπουν τον πρόεδρό τους ως ισχυρό ηγέτη που παλεύει να επαναφέρει την Τουρκία στη θέση που της αξίζει στην παγκόσμια τάξη. Όμως το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει αρχίσει να χάνει την υπομονή του.
«Υπάρχει ένας πυρήνας ανθρώπων που θα ψήφιζε αυτό το κόμμα και τον Ερντογάν ό,τι κι αν συνέβαινε», σημείωσε ο Σινέμ Αντάρ, συνεργάτης του Κέντρου Εφαρμοσμένων Τουρκικών Σπουδών, μιλώντας στους Financial Times. «Όμως η εκλογική βάση του AKP είναι όλο και πιο δυσαρεστημένη από την κυβέρνηση και τις πολιτικές της. Κάθε σχετικά αξιόπιστη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο και μετά δείχνει σταθερή πτώση».
Οι Τούρκοι είναι τρομαγμένοι και σοκαρισμένοι, καθώς βλέπουν την λίρα να σημειώνει ανεξέλεγκτη πτώση μετά την ανακοίνωση της κεντρικής τους τράπεζας, υπό την καθοδήγηση του Ερνογάν, ότι πρόκειται να μειώσει το βασικό επιτόκιο δανεισμού της για τρίτο διαδοχικό μήνα, παρά το γεγονός ότι ο πληθωρισμός είχε αγγίξει επισήμως το 20% στη διάρκεια του περασμένου μήνα.
Η αξία της λίρας έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 20% σε σχέση με το δολάριο από τις αρχές Νοεμβρίου.
Αυτή η καθοδική πορεία επιταχύνθηκε μετά τις δηλώσεις του Ερντογάν τη Δευτέρα ότι η χώρα μάχεται σε έναν «οικονομικό πόλεμο για την ανεξαρτησία της», όμοιο με τον απελευθερωτικό αγώνα της δεκαετίας του 1920 και υπονόησε ότι πρόκειται να προχωρήσει σε περαιτέρω μείωση των επιτοκίων.
Η Apple διέκοψε τις ηλεκτρονικές πωλήσεις στην Τουρκία την Τρίτη, καθώς το νόμισμα σημείωνε ασταμάτητη πτώση, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η τιμολόγηση των προϊόντων. «Όταν μπήκα στο ασανσέρ, το δολάριο ήταν στο 11,55. Όταν βγήκα είχε φτάσει στο 12,15», έγραψε στο Twitter ένας νεαρός δικηγόρος από την Κωνσταντινούπολη και έγινε αμέσως viral.
Παρακολουθώντας από μακριά αυτούς τους κλυδωνισμούς, πολλοί διεθνείς επενδυτές προέβλεψαν ότι εντέλει ο Ερντογάν θα συμφωνούσε σε μια απότομη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, για να ανακόψει την πτωτική πορεία του νομίσματος, όπως είχε κάνει και στην τελευταία σημαντική νομισματική κρίση, το καλοκαίρι του 2018.
Όμως τούρκοι παρατηρητές αμφέβαλλαν για το κατά πόσον ο πρόεδρός τους είχε στ’ αλήθεια πρόβλημα με την ελεύθερη πτώση της λίρας. «Δεν πιστεύω ότι είναι κάτι που προκύπτει από άγνοια ή από κάποια “τρελή” κίνηση με μοναδικό κίνητρο τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις», σημείωσε στους FT ο Ιμπραήμ Τουρχάν, πρώην βουλευτής του AKP, ο οποίος πλέον έχει προσχωρήσει σε κόμμα απογοητευμένων πρώην βουλευτών του Ερντογάν. «Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για μια προσεκτικά υπολογισμένη αλλαγή πολιτικής».
Ο Ερντογάν, άλλωστε, υπονόησε επίσης κάτι τέτοιο αυτή την εβδομάδα, υποστηρίζοντας ότι «ένα ανταγωνιστικό επιτόκιο ανοίγει το δρόμο για ισχυρές επενδύσεις, παραγωγή και απασχόληση». Τα κόμματα της αντιπολίτευσης απάντησαν κατηγορώντας τον ότι «εξαπατά» το λαό με την προφανή του αδιαφορία για την αντιμετώπιση των προβλημάτων σε μια χώρα που εξαρτάται από τις εισαγωγές σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάθε υποτίμηση της λίρας να αυξάνει το κόστος των βασικών αγαθών.
Αναλυτές εξακολουθούν να αναρωτιούνται πόσο ακόμη θα επιτρέψει ο πρόεδρος, που έχτισε την πολιτική του επιτυχία στην αυξανόμενη εθνική ευημερία, να συνεχίζεται η υποτίμηση της λίρας – και ποιες συνέπειες θα έχει αυτό για το πολιτικό του μέλλον, ειδικά αν δικαιωθούν οι οικονομολόγοι που προειδοποιούν ότι η υποτίμηση οδηγεί σε υπερ-πληθωρισμό ικανό να ξεπεράσει το 30%.
Ο Ερντογάν και ο σύμμαχός του, Ντεβλέτ Μπαχτσέλι, ηγέτης του σκληροπυρηνικού ακροδεξιού κόμματος Εθνικό Κίνημα (MHP) έχουν απορρίψει τις αυξανόμενες εκκλήσεις της αντιπολίτευσης για πρόωρες εκλογές, πριν την ολοκλήρωση της θητείας του το 2023.
«Εξακολουθώ να αναρωτιέμαι αν η συμμαχία θα καταφέρει να επιβιώσει μέχρι το 2023, δεδομένου ότι αποδυναμώνεται εξαιρετικά ραγδαία», είπε στους FT ο Αντάρ. «Τι θα συμβεί αν καταρρεύσει ξαφνικά; Αν το MHP ή ο μηχανισμός ασφαλείας αποσύρει τη στήριξή του προς την κυβερνητική συμμαχία;
Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι πιέσεις είναι πιθανότερο να έρθουν από αποχωρήσεις στο εσωτερικό του ίδιου του κόμματος. «Δεν θέλεις να είσαι βουλευτής του AKP όταν το πλοίο βουλιάζουν, ιδίως αν δεν ανήκεις στον στενό πυρήνα του», σχολιάζει στους FT ο Τσαν Σελτσούκι, διευθυντής της εταιρείας δημοσκοπήσεων Turkiye Report.
Παρά το γεγονός ότι η ζωή στη χώρα συνεχίστηκε φυσιολογικά στη διάρκεια της εβδομάδας, υπάρχουν ενδείξεις αυξανόμενης δυσαρέσκειας. Ουρές σχηματίστηκαν έξω από ορισμένα πρατήρια υγρών καυσίμων εν αναμονή αύξησης των τιμών. Μικρές διαδηλώσεις, ορισμένες εκ των οποίων διοργανώθηκαν από το Τουρκικό Κομμουνιστικό Κόμμα, κατέληξαν σε συλλήψεις στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα.
Ο Σελίμ Κορού, αναλυτής στη δεξαμενή σκέψης Tepav με έδρα την Άγκυρα, δήλωσε ότι ο Ερντογάν θα χρησιμοποιούσε βία σε περίπτωση που περισσότεροι πολίτες κατέβαιναν στους δρόμους. «Αυτή τη στιγμή, οι υποστηρικτές του είναι μια μειοψηφία και μειώνονται διαρκώς», τόνισε. «Θα αρχίσει να φοβάται τις διαδηλώσεις όλο και περισσότερο».
Ορισμένοι ψηφοφόροι της αντιπολίτευσης πιστεύουν ότι ο τούρκος πρόεδρος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια υιοθετεί όλο και πιο αυταρχικές πρακτικές, πρόκειται να αναβάλει τις εκλογές ή και να τις ακυρώσει αν φανεί ότι οι προσπάθειές του να ενισχύσει την εκλογική του βάση με νόμιμα μέσα αποτυγχάνουν.
Μέλη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) εξέφρασαν φόβους σε συνάντηση της εκτελεστικής τους επιτροπής την Πέμπτη, ότι ο τούρκος πρόεδρος θα κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Έμπειρος αξιωματούχος της αντιπολίτευσης υποτίμησε αυτές τις ανησυχίες, όμως μιλώντας στους FT πρόσθεσε: «Όταν μιλάμε για την κυβέρνηση που διοικεί αυτή τη χώρα, τίποτα δεν αποκλείεται».
