«Οι διαπραγματεύσεις (για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής) μοιάζουν σαν να χορεύεις τανγκό. Κάνεις δύο βήματα μπροστά και ένα βήμα πίσω»: Μάργκοτ Βάλστρομ, ευρωπαία επίτροπος για το Περιβάλλον, Σύνοδος για το κλίμα (COP6-2), 2001, Βόννη, Γερμανία.
«Η ώρα των λόγων τελείωσε. […] Πιστεύω ότι μπορούμε να δράσουμε γενναία και αποφασιστικά ενώπιον μιας κοινής απειλής»: Μπαράκ Ομπάμα, πρόεδρος ΗΠΑ, Σύνοδος για το κλίμα (COP15), 2009, Κοπεγχάγη, Δανία.
«Μπορούμε να το διορθώσουμε. Μπορούμε να σταματήσουμε αυτή την τρέλα»: Γεμπ Σάνο, επικεφαλής διαπραγματευτικής ομάδας Φιλιππινών, Σύνοδος για το κλίμα (COP19), 2013, Πόζναν, Πολωνία.
Εδώ και τουλάχιστον μία εικοσαετία, όσα ακούγονται στις διασκέψεις του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής φαντάζουν μεγαλοστομίες. Μόνιμη επωδός ότι ο χρόνος τελειώνει και ότι η σωτηρία του πλανήτη δεν μπορεί να περιμένει. Κενές περιεχομένου ωστόσο, οι εκκλήσεις που γίνονται από το 1995, οπότε και ξεκίνησε η ιστορία του θεσμού με την πρώτη του διάσκεψη που έλαβε χώρα στο Βερολίνο, δεν εισακούονται.
Διαψευσμένες προσδοκίες
Σε κάθε ραντεβού, οι ηγέτες του κόσμου καλούνται να έρθουν με συγκεκριμένα και ρεαλιστικά σχέδια για τη μείωση των εκπομπών ρύπων, κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα. Και δυστυχώς σε κάθε επόμενη συνάντηση οι προσδοκίες έχουν διαψευστεί, για να δοθούν και πάλι νέες υποσχέσεις για δράση. Μάταια. Ο φαύλος κύκλος της απραξίας αναπαράγεται.
Οι κυβερνήσεις εμμένουν στο μοντέλο της οικονομικής «ανάπτυξης» που χαράσσουν. Κάθε δέσμευση και συμφωνία καταρρέει. Ετσι, κι εφέτος, στη διάσκεψη της Γλασκώβης (COP26), όπως εύστοχα το έθεσε ο περιβαλλοντικός συντάκτης του BBC Ματ Μακ Γκραθ, «το μπαλόνι της αισιοδοξίας», το οποίο είχε φουσκώσει προτού οι δεκαπενθήμερες εργασίες ξεκινήσουν, έσκασε «με ένα απότομο τρύπημα».
Απιαστος ο στόχος
Η επιστημονική ομάδα Climate Action Tracker (CAT) δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρη. Ο φιλόδοξος στόχος που είχε τεθεί το 2015 στη Συμφωνία του Παρισιού (COP21) για τον περιορισμό της μελλοντικής αύξησης της θερμοκρασίας της Γης κατά 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή και ο οποίος θα μπορούσε να αποτρέψει ή να ελαχιστοποιήσει τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι άπιαστος.
Επειτα από μια μικρή σε διάρκεια μείωση που παρατηρήθηκε, λόγω της πανδημίας και των lockdowns, τα αέρια του θερμοκηπίου αυξήθηκαν και πάλι. Εκτιμάται ότι ο πλανήτης θα δει τη μέση θερμοκρασία να αυξάνεται κατά τουλάχιστον 2,4 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, προκαλώντας ανείπωτες κλιματικές καταστροφές στη Γη.
«Ψευδείς ελπίδες»
Η ανάλυση την οποία παρουσίασε στη Γλασκώβη η επιστημονική ομάδα, που αποτελείται από διεθνείς περιβαλλοντικούς οργανισμούς, δείχνει δυστυχώς ότι οι δεσμεύσεις που δόθηκαν αυτή τη φορά δίνουν «ψευδείς ελπίδες».
Η πρόβλεψη της CAT έρχεται στη σκιά των ζοφερών προειδοποιήσεων της εθνικής μετεωρολογικής υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου, ότι 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα μπορούσαν να επηρεαστούν από την υπερθέρμανση εάν η παγκόσμια μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2 βαθμούς Κελσίου.
Με αυτά ως δεδομένα, εύλογα τίθεται το ερώτημα: H Γλασκώβη που παρουσιάστηκε ως η ύστατη ευκαιρία για τη σωτηρία της Γης ξύπνησε συνειδήσεις ή οδεύουμε ολοταχώς προς την καταστροφή;
«Αν δεν τους πείθουν να σώσουν τη ζωή τους, πώς θα τους πείσουν να σώσουν τον πλανήτη;»
Ο αμερικανός δημοσιογράφος Τόμας Φρίντμαν, που παρακολούθησε τη διάσκεψη της Γλασκώβης, θέτει το εξής απαισιόδοξο ερώτημα σε άρθρο του στους «New York Times»: «Εάν οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται να πείσουν τους πολίτες να φορέσουν απλώς μια μάσκα στα καταστήματα ή να εμβολιαστούν για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, τους γείτονές τους και τους παππούδες τους από το να κολλήσουν ή να πεθάνουν από κορωνοϊό, πώς θα πείσουν την πλειοψηφία του κόσμου να συνεργαστεί, να κάνει θυσίες στον τρόπο ζωής του ώστε να μετριαστούν οι ολοένα και πιο καταστροφικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη;».
Το κίνημα των νέων και οι προθέσεις των κυβερνήσεων
Για το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής απαιτείται απάντηση ρεαλιστική. Υπάρχει; Για τον αμερικανό σχολιαστή Τόμας Φρίντμαν – και αυτή είναι ίσως το λιγοστό φως στο τούνελ της αβεβαιότητας – βρίσκεται στη νέα γενιά. Την επονομαζόμενη γενιά Ζ. Τα παιδιά δηλαδή που γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012 και που σήμερα αποτελούν τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα στον κόσμο αριθμώντας 2,5 δισεκατομμύρια. Η παρουσία τους ήταν ηχηρή στη Γλασκώβη με διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στους δρόμους και οικολογικές δράσεις.
«Μπλα, μπλα, μπλα» είναι το εύγλωττο μήνυμα του νεαρού διαδηλωτή προς τους παγκόσμιους ηγέτες
«Δεν θέλω να έχετε ελπίδες. Θέλω να πανικοβληθείτε. Θέλω να νιώσετε τον πανικό. Σαν να παίρνει το σπίτι σας φωτιά. Ολα τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα απέτυχαν. Η ανθρωπότητα όμως όχι ακόμη» φώναζε η Γκρέτα Τούνμπεργκ μαζί με πλήθος από συνομηλίκους της που πρωτοστάτησαν στο κίνημα της άμεσης αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
Και όπως αναφέρει ο Φρίντμαν, οι αντιπροσωπείες μέσα στις αίθουσες της Διάσκεψης φάνηκε να έδειξαν «φοβισμένες» από την παρουσία της γενιάς αυτής που είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένη, που καταγγέλλει την αδράνεια, που αμφισβητεί τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Της γενιάς που εν τέλει θα κληθεί στο άμεσο μέλλον να διαχειριστεί τις κλιματικές καταστροφές. Για πρώτη φορά, η φωνή της ακούστηκε. Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρηματίες έδειξαν να αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα.
Διότι, όπως τονίζει ο αμερικανός δημοσιογράφος, «υπάρχει ακόμη τεράστιο χάσμα ανάμεσα σε όσα λένε οι επιστήμονες για άμεση μείωση της χρήσης του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και του τι είναι έτοιμες να πράξουν οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και ναι, οι μέσοι πολίτες».
Ως τώρα, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κυβερνήσεις δεν θα εγκαταλείψουν τα ορυκτά καύσιμα έως ότου υπάρξει επαρκής καθαρή ενέργεια για την αντικατάστασή τους. Και αυτό θα διαρκέσει περισσότερο ή θα απαιτήσει πολύ μεγαλύτερες θυσίες από αυτές που συζητούνται σε βάθος στη σύνοδο κορυφής. Είναι ο κόσμος έτοιμος να κάνει τις θυσίες αυτές στον τρόπο ζωής του και στο πορτοφόλι του;
Επίσης, ένα άλλο καίριο ερώτημα είναι αν οι ανεπτυγμένες χώρες θα αυξήσουν την οικονομική τους στήριξη προς τις αναπτυσσόμενες ώστε αυτές να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες για να προσαρμοστούν στα δυσοίωνα κλιματολογικά δεδομένα. Μέχρι τα λόγια να γίνουν πράξη, κανένας δεν μπορεί να κοιμάται ήσυχος.
