Αναταράξεις προκαλεί εκ νέου στις ελληνοαλβανικές σχέσεις το λεγόμενο «Τσάμικο», σε μια περίοδο που η ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων χαρακτηρίζεται από αστάθεια. Η περιήγηση του Αλβανού Προέδρου της Δημοκρατίας (ΠτΔ), Ιλίρ Μέτα, σε έκθεση με φωτογραφίες και χάρτες που έχουν θέμα «τη γενοκτονία κατά των Τσάμηδων» και την «κατάκτηση αλβανικών εδαφών από πλευράς της Ελλάδας» -τα οποία είναι αναρτημένα στον περίβολο του Προεδρικού Μεγάρου- προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της Αθήνας.
Η πρέσβης της Ελλάδας στα Τίρανα, Σοφία Φιλιππίδου, επέδωσε έντονο διάβημα διαμαρτυρίας στo αλβανικό υπουργείο Εξωτερικών, ζητώντας εξηγήσεις για το συμβάν. Ακόμα, πληροφορίες αναφέρουν ότι εκλήθη στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών η πρέσβης της Αλβανίας στην Αθήνα, Luela Hajdaraga. Αρχικά, τα αλβανικά μέσα ενημέρωσης δεν ασχολήθηκαν με το θέμα. Το διάβημα και η συνακόλουθη έκταση που έλαβε το ζήτημα στα ελληνικά ΜΜΕ, έδωσε το έναυσμα στα μέσα της γειτονικής χώρας να εστιάσουν στις ελληνικές αντιδράσεις.
«Σκληρή» χαρακτήρισαν την ελληνική αντίδραση φιλοκυβερνητικά μέσα όπως το «Top Channel» και η εφημερίδα «Tema». «Η έκθεση της γενοκτονίας των Ελλήνων κατά των Αλβανών της Τσαμουριάς είναι προσβάσιμη στο κοινό για αρκετές ημέρες στο κιγκλίδωμα της Προεδρίας, όπου κάθε περαστικός μέσα από φωτογραφίες και χάρτες μπορεί να θυμηθεί ένα μέρος της αναμφισβήτητης ιστορίας μας» ανέφερε σε δημοσίευμά της η ιστοσελίδα «Shqiptarja».
«Ναι μεν, αλλά»
«Ο Ιλίρ Μέτα ήταν, είναι και θα παραμείνει αποφασισμένος αντίπαλος της αλλαγής των συνόρων στα Βαλκάνια» απάντησε η αλβανική προεδρία μέσω του εκπροσώπου της, Τέντυ Μπλούσι. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Αλβανός ΠτΔ πήγε στην έκθεση «χωρίς να δεσμευτεί να επιβεβαιώσει την ακρίβεια ή να κάνει ερμηνεία των εκθεμάτων». «Για κάθε σοβαρό κράτος» συνέχισε ο κ. Μπλούσι, «πρέπει να είναι σαφές ότι ο ΠτΔ δεν λογοδοτεί για τις αποφάσεις ή τις θέσεις του ενώπιον καμίας πρεσβείας διαπιστευμένης στα Τίρανα».
Δυσκολίες, αλυτρωτισμός και ΕΕ
Οι διαχρονικά δύσκολες σχέσεις Αθήνας – Τιράνων πλήττονται συχνά από σκαμπανεβάσματα. Μιλώντας στο «Βήμα», έμπειροι διπλωμάτες χαρακτήριζαν ως «ακραία κίνηση» και «σαφή πρόκληση» την ενέργεια του κ. Μέτα, ενώ εξήγησαν ότι κατά καιρούς η αλβανική πλευρά επιχειρεί να εγείρει το συγκεκριμένο «θέμα» με διάφορες παραλλαγές.
«Το λυπηρό με την Αλβανία είναι ότι κινήσεις σαν αυτή του ΠτΔ, τόσο όσον αφορά την παρουσία του στην έκθεση όσο και την άστοχη επίθεση εναντίον της ελληνικής πρεσβείας, δείχνουν ότι η χώρα αυτή δυστυχώς έχει πολύ δρόμο ακόμη για να γίνει μια πραγματική δημοκρατία και να αποκτήσει θεσμούς που να υποδηλώνουν κάπως ότι μπορεί να συμβιώσει με την ευρωπαϊκή οικογένεια» δήλωσε στο «Βήμα» ο πρώην υπουργός και γνώστης των ελληνοαλβανικών, Αλέκος Παπαδόπουλος. «Αυτό» πρόσθεσε, «προκύπτει και από τον απροκάλυπτο και ανερμήνευτου πάθους τουρκικό προσανατολισμό του πρωθυπουργού Έντι Ράμα».
Σοβαρά εμπόδια στην ενταξιακή της πορεία στην ΕΕ θέτει η Αλβανία σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Μαλλιά. «Στην Ελλάδα θεωρούμε ότι τα θέματα που αφορούν σε εδαφικές αξιώσεις ανήκουν οριστικά στο παρελθόν. Εάν η Αλβανία αναθεωρεί τη στάση της, τότε υποχρεώνει την Ελλάδα να πράξει αναλόγως» τόνισε στο «Βήμα» ο πρώην πρέσβης της Ελλάδος στα Τίρανα.
«Τσάμικο» και εκκρεμότητες
«Το θέμα των Τσάμηδων αποτελεί μέρος του ιστορικού διμερούς μας φακέλου και παρουσιάζεται από την αλβανική κυβέρνηση σε κάθε ελληνική κυβέρνηση» δήλωσε πρόσφατα στο «Βήμα» (14/11) ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αλβανίας, Ντιτμίρ Μπουσάτι. Εντούτοις, είναι γεγονός ότι για την ελληνική διπλωματία «τσάμικο ζήτημα» δεν υφίσταται.
Σε παλαιότερη αλβανική απόπειρα ανακίνησης του θέματος, κύκλοι του υπουργείου Εξωτερικών είχαν απαντήσει ότι «κατά τη διάρκεια της κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα, οι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τους φασίστες και ναζιστές κατακτητές και αποχώρησαν από την Ήπειρο πρωτοβούλως, ομαδικά και οριστικά, ακολουθώντας τις εχθρικές δυνάμεις». Μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην χώρα μας συγκροτήθηκαν ειδικά δικαστήρια. Τότε, όπως επισημαίνει και ο συγγραφέας Σταύρος Ντάγιος, ψηφίστηκε ειδική ποινική νομοθεσία για να τιμωρηθούν όσοι συνεργάστηκαν με τους κατακτητές. Οι περιουσίες των Τσάμηδων -μουσουλμάνων με ελληνική υπηκοότητα- δημεύτηκαν, πολλοί καταδικάστηκαν σε θάνατο ερήμην, ενώ τους αφαιρέθηκε συλλήβδην η υπηκοότητα.
Το μόνο θέμα που εκκρεμεί αφορά στις μεσεγγυήσεις. Με το ζήτημα έχει ασχοληθεί εκτενώς ο Ιωάννης Κτιστάκις, ο οποίος τον περασμένο Ιανουάριο ορίστηκε δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σε σχετική μελέτη του, υπογραμμίζει ότι με την κήρυξη του πολέμου το 40’, οι εχθρικές περιουσίες (Γερμανικές, Ιταλικές, Αλβανικές) εν Ελλάδι τέθηκαν υπό καθεστώς μεσεγγύησης έως το τέλος του πολέμου. «Στην συνέχεια, το ελληνικό κράτος όφειλε να τις αποδώσει πίσω στους ιδιοκτήτες τους» σημείωσε, κάτι το οποίο όπως λέγει έγινε με τις γερμανικές και τις ιταλικές, αλλά όχι με τις αλβανικές περιουσίες, τις οποίες υπολογίζει περί τα 200 ακίνητα.
Πολιτικό παιχνίδι
Σε λιγότερο από δύο μήνες, στις 18 Ιανουαρίου 2022, το Συνταγματικό Δικαστήριο (ΣΔ) της Αλβανίας θα εξετάσει το ενδεχόμενο αποπομπής του κ. Μέτα. Με μια ψηφοφορία παρωδία και 94 ψήφους υπέρ, το αλβανικό κοινοβούλιο ψήφισε τον περασμένο Ιούνιο την καθαίρεση του ΠτΔ, ο οποίος κατηγορούνταν για αμεροληψία.
Για να ισχύσει η καθαίρεση, πρέπει το ανώτατο δικαστήριο να επικυρώσει την απόφαση με επτά ψήφους. Αυτή τη στιγμή, από τα 9 μέλη του ΣΔ, τα επτά είναι στη θέση τους. Έτσι, θεωρείται δύσκολο έως ακατόρθωτο και οι επτά δικαστές να ταχθούν υπέρ της επικύρωσης της καθαίρεσης. Πόσο μάλλον, όταν οι τέσσερις από αυτούς αποτελούν προσωπικές εισηγήσεις του ΠτΔ.
Η θητεία του Ιλίρ Μέτα ολοκληρώνεται στις 24 Ιουλίου 2022, και σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές, έως τον προσεχή Μάιο θα πρέπει να έχει εκλεγεί νέος ΠτΔ. Πηγές από τα Τίρανα σημείωναν στο «Βήμα» ότι ο Αλβανός Πρόεδρος σκέφτεται σοβαρά την μεταπήδησή του στην πολιτική σκηνή και στο πλαίσιο «ενίσχυσης του πατριωτικού του προφίλ» επισκέφθηκε την έκθεση, προκαλώντας σάλο. Άλλωστε, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά οι ίδιες πηγές «ο ανθελληνισμός αποτελεί σταθερά» της αλβανικής πολιτικής σκηνής. Για την ιστορία, η περιβόητη έκθεση διοργανώθηκε από το ίδρυμα «Çamëria ‘’Hasan Tahsini’’», το οποίο φέρεται να έχει στενή επαφή με τον τουρκικό παράγοντα.
