Η πανδημία του κορωνοϊού που ταλανίζει τον πλανήτη τα τελευταία δύο χρόνια έχει προκαλέσει τεράστιο ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα σε όλες τις χώρες. Αποτέλεσμα είναι να έχει σχεδόν μονοπωλήσει η πανδημία το ερευνητικό ενδιαφέρον της ιατρικής επιστήμης, τόσο στο πεδίο της πρόληψης όσο και στο πεδίο της διάγνωσης και της αντιμετώπισης.
Για πρώτη φορά στα ιατρικά χρονικά έχει δημοσιευθεί σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα τόσο μεγάλος αριθμός ερευνητικών εργασιών στον έγκυρο διεθνή ιατρικό Τύπο. Συγκεκριμένα, περισσότερες από 200.000 ερευνητικές εργασίες αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στην COVID-19, με συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων επιστημόνων!
Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος από τον ανάλογο για άλλες νόσους και πανδημίες, οι οποίες τους τελευταίους δύο αιώνες έχουν προκαλέσει πολύ περισσότερα θύματα, όπως η φυματίωση. Από αυτή την ερευνητική προσπάθεια έχουν προκύψει μέχρι σήμερα πάρα πολλές νέες γνώσεις.
Η χώρα μας αντικειμενικά αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει με τον σωστό τρόπο και επιτυχώς την πανδημία, όπως προκύπτει από τα δεδομένα από άλλες χώρες του πλανήτη, ακόμα και ανεπτυγμένες του δυτικού κόσμου.
Αυτό οφείλεται στην έγκαιρη ανάπτυξη Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, των οποίων ο αριθμός διπλασιάστηκε την τελευταία διετία, στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας και εφαρμογών προσαρμοσμένων στην παρακολούθηση της πανδημίας και στη στενή συνεργασία με τις ομάδες των ειδικών επιστημόνων της κυβέρνησης.
Η ταχύτατη αυτή και εντυπωσιακή ανάπτυξη έκανε εφικτή την επιτυχή διεξαγωγή του εμβολιαστικού προγράμματος, την άμεση ενημέρωση των πολιτών, καθώς και την έκδοση του πιστοποιητικού εμβολιασμού. Αυτά τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά για την επιτυχή αντιμετώπιση και του τέταρτου κύματος που τελευταία πιέζει το σύστημα Υγείας και την κοινωνία.
Παράλληλα, όμως, ένα σοβαρό ζήτημα που προέκυψε με την έξαρση της πανδημίας είναι η απροθυμία ή η δυσκολία των πολιτών να επισκεφθούν τις δομές Υγείας, είτε για προληπτικούς λόγους είτε για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς. Αυτό οφείλεται είτε σε δικαιολογημένο ή αδικαιολόγητο φόβο για έκθεση στον κορωνοϊό είτε στη μεγάλη καθυστέρηση εξυπηρέτησής τους λόγω της φόρτισης των νοσοκομείων από περιστατικά COVID-19. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι η παρατηρούμενη αύξηση θανάτων από non-COVID αίτια.
Ειδικότερα, όσον αφορά τα χρόνια νοσήματα, παρατηρήθηκε ότι αναβάλλονται θεραπείες σε ασθενείς με καρκίνο, ενώ πολλά νοσοκομεία ανέστειλαν τη λειτουργία ειδικών τμημάτων χρόνιων παθήσεων, αφού μετατράπηκαν σε κέντρα αποκλειστικής διαχείρισης κρουσμάτων COVID.
Ενδεικτικά, έρευνα του Αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου έδειξε αύξηση για το 2020 κατά 10.000 στους θανάτους από καρκίνους του παχέος εντέρου και του μαστού εξαιτίας μη έγκαιρης διάγνωσης. Ακόμα, στις ΗΠΑ ο ρυθμός θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις αυξήθηκε κατά 3,4% το 2020 σε σχέση με το 2019 και 14% για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.
«Ουδέν (όμως…) κακόν αμιγές καλού»
Οπως προαναφέρθηκε, η πανδημία αποτέλεσε έναυσμα για την ταχύτατη ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας στη χώρα μας, κάτι που δεν θα είχε επιτευχθεί εάν δεν είχε προκύψει αυτή η ζωτική ανάγκη.
Η δυνατότητα που παρέχεται για την επεξεργασία στοιχείων ασθενών καθιστά εφικτή την παρακολούθηση του πληθυσμού, ιδιαίτερα των πασχόντων από χρόνια νοσήματα και των ομάδων υψηλού κινδύνου. Με δεδομένο ότι σήμερα η κλινική έρευνα επισημαίνει συνεχώς νέα στοιχεία που αφορούν όχι γενικούς παράγοντες κινδύνου για τα χρόνια νοσήματα, αλλά ταυτοποίηση αυτών των παραγόντων σε κάθε άτομο, προάγεται η προσωποποιημένη ιατρική. Δηλαδή μια μετάβαση της παραδοσιακής ιατρικής στην ιατρική του άμεσου μέλλοντος, όπου ο κάθε ασθενής θα αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο, προσαρμοσμένο στον δικό του οργανισμό.
Εννοιες όπως Lab on a chip, δηλαδή αποθήκευση μεγάλου αριθμού παραμέτρων των ασθενών σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μπορεί να ακούγονται βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο, εάν οριοθετηθεί το ηθικό και νομικό πλαίσιο, θα προκύψουν ασύλληπτες αλλαγές προς το καλύτερο στην πρόληψη και στην κλινική ιατρική. Ηδη συσκευές wearable technology (φορητή από τον ασθενή τεχνολογία) έχουν βοηθήσει στα χρόνια νοσήματα, ιδιαίτερα όσα αφορούν το καρδιαγγειακό σύστημα.
Οσον αφορά ειδικότερα την προληπτική ιατρική και την εμπειρία που αποκτήθηκε και αποκτάται από τη διαχείριση της πανδημίας, αναδείχθηκε για μια ακόμα φορά η μεγάλη αξία της έρευνας και της τεχνολογίας.
Ο ρόλος π.χ. των εμβολίων που αναπτύχθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας φαίνεται ότι στο άμεσο μέλλον θα είναι σημαντικός για την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων. Ερευνες δείχνουν ότι στην επόμενη πενταετία η τεχνολογία mRNA που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην αντιμετώπιση της COVID-19 θα χρησιμοποιηθεί σε εμβόλια για τον καρκίνο, τον διαβήτη, την παχυσαρκία και άλλα χρόνια νοσήματα.
Δεδομένης της εμπειρίας που αποκτήθηκε από την πανδημία, η πρόκληση είναι η αποτελεσματική ενδυνάμωση του συστήματος Υγείας της χώρας μας. Αυτό που πρέπει να εξεταστεί πιο διεξοδικά είναι το πώς θα οχυρωθεί καλύτερα το σύστημα Υγείας και στις περιφέρειες ή απομακρυσμένες περιοχές. Εμπειροι ιατροί ειδικοτήτων με κατάλληλα κίνητρα θα πρέπει να στελεχώσουν τις δομές Υγείας της περιφέρειας, ούτως ώστε όλοι οι έλληνες πολίτες να απολαμβάνουν στην πράξη ίδιες παροχές υγείας. Παράλληλα, οι δομές Υγείας όχι μόνο των μεγάλων αστικών κέντρων αλλά και της περιφέρειας θα πρέπει να αποκτήσουν τεχνολογικό εξοπλισμό τελευταίας γενιάς, εξοπλισμό απαραίτητο για την αρτιότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία τους.
Τέλος, η διαμόρφωση ενός υγιούς περιβάλλοντος θα συμβάλει στη μείωση των νόσων φθοράς, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος. Ενα υγιές περιβάλλον που θα αφορά την ατμόσφαιρα, την ύδρευση, τη βιώσιμη ενέργεια και γενικότερα το χαμηλότερο τοξικό αποτύπωμα της κοινωνίας στο περιβάλλον. Ηδη το 1677(!) ένας επίσκοπος από τη Σάμο, ο Ιωσήφ Γεωργιρίνης, επισήμανε τον ρόλο του καθαρού αέρα στη μακροζωία και στην ευζωία των κατοίκων της Ικαρίας, μιας από τις περιοχές με τους μακροβιότερους κατοίκους του πλανήτη.
Συμπερασματικά, η πανδημία αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται μέχρι σήμερα με επιτυχία, αν λάβει κάποιος υπ’ όψιν το πώς αυτή εξελίσσεται στο διεθνές περιβάλλον. Σε αυτό βοήθησαν τα γρήγορα αντανακλαστικά της κυβέρνησης, η στενή συνεργασία με τους ειδήμονες, η εντυπωσιακή πρόοδος της ψηφιακής τεχνολογίας και των εφαρμογών της, η συνεχής ενημέρωση των πολιτών, το επιτυχές πρόγραμμα εμβολιασμού και η οχύρωση του συστήματος Υγείας και ιδιαίτερα των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας.
Η αποκτηθείσα εμπειρία θα βοηθήσει στην καλύτερη και πιο έγκαιρη αντιμετώπιση των χρόνιων νοσημάτων και της ανάπτυξης αποτελεσματικότερων προγραμμάτων πρόληψης.
Η επισήμανση αδυναμιών στο σύστημα Υγείας θα οδηγήσει στην καλύτερη οργάνωσή του στη μετά COVID εποχή, ούτως ώστε να παρέχονται οι ίδιες υπηρεσίες σε όλους του πολίτες ανεξάρτητα από την περιοχή που κατοικούν.
*Ο κ. Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας και βουλευτής της ΝΔ.
