Συγκινητικές περιγραφές. «Τύλιξα ένα μάλλινο πανωφόρι, ένα γιλέκο, ένα σκουφί, μια ζακέτα και μια κουβέρτα. Οι άνθρωποι τα δέχτηκαν με μεγάλη ευγνωμοσύνη. Μου ήρθαν δάκρυα στα μάτια». Τα γράφει μια μπλόγκερ που θέλει να παραμείνει ανώνυμη. Ήταν μια αυθόρμητη κίνηση ανθρωπιάς για να βοηθήσει τους πρόσφυγες στο Μινσκ, όταν τους είδε πώς προσπαθούσαν να ζεσταθούν έξω από ένα εμπορικό κέντρο της πρωτεύουσας της Λευκορωσίας. Η ανάρτησή της στο Facebook διαδόθηκε πολύ γρήγορα. Αλλά δεν ήταν όλα τα σχόλια θετικά.
Άλλοι έγραψαν ότι ταΐζει ανθρώπους που πλήρωσε η κυβέρνηση για να περάσουν στη Γερμανία. Άλλοι παρατήρησαν ότι οι πρόσφυγες δεν έχουν οικονομικό πρόβλημα, ίσως μάλιστα να είναι σε καλύτερη θέση από τους Λευκορώσους. Ένας μισθός στη χώρα αυτή δεν ξεπερνά τα 500 ευρώ το μήνα. Στην ερώτηση λοιπόν πώς αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες, οι απόψεις των κατοίκων είναι μοιρασμένες.
«Στηρίζουν τον Λουκασένκο αγοράζοντας εισιτήρια»
Μέχρι τώρα δεν είχαν καμιά εμπειρία με ένα τόσο μεγάλο κύμα προσφύγων από την Εγγύς Ανατολή. Μερικοί τους θεωρούν θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων των χωρών τους, μερικοί σχολιάζουν τα ακριβά ρούχα και τα σύγχρονα κινητά και την επιθυμία τους να πάνε στην «πλούσια Γερμανία». Και όποιος δείχνει αισθήματα συμπάθειας, εισπράττει την κατηγορία ότι στηρίζει τον πρόεδρο Λουκασένκο, μια που οργάνωσε ο ίδιος αυτήν την προσφυγική κρίση. Η φωτογράφος Ντάρια Σαπρανετσκάγια λέει ότι από το τέλος του καλοκαιριού παρατηρεί να καταφθάνουν πρόσφυγες, που το φθινόπωρο έγιναν ακόμη περισσότεροι. Νόμιζε ότι ήταν τουρίστες, μέχρις ότου τους είδε με σακίδια και υπνόσακους. Αλλά δεν παρατήρησε αρνητικά συναισθήματα απέναντί τους. Και η Ντάρια τους έφερε ζεστά ρούχα. «Δεν με ενδιαφέρει από πού και γιατί ήρθαν» λέει. «¨Δεν με ενδιαφέρει το χρώμα του δέρματός τους «. Την στενοχωρεί που δεν εκτιμούν όλοι αυτό που κάνει για τους πρόσφυγες. Ορισμένοι την ρωτούν, εάν θα βοηθούσε το ίδιο και Λευκορώσους. Και τους απαντά ότι όταν οι άνθρωποι έχουν ανάγκη και θέλουν βοήθεια, τους την δίνει. «Λυπάμαι να τους βλέπω να παγώνουν στους δρόμους».
Ο Αλεξέι Λέοντσικ, ιδρυτής της οργάνωσης ByHelp, βοηθά Λευκορώσους που υφίστανται καταπιέσεις και αυτούς που αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα. Κατά την άποψή του υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στους Λευκορώσους πρόσφυγες και αυτούς που μέσω της Λευκορωσίας θέλουν να πάνε σε άλλη χώρα. «Οι τελευταίοι αγοράζουν από τον απατεώνα Λουκασένκο εν γνώσει τους εισιτήρια. Με αυτόν τον τρόπο συγχρηματοδοτούν το καθεστώς και εντείνουν τις πιέσεις σε χώρες όπως η Πολωνία και η Λιθουανία, που ζητούν δημοκρατικές αλλαγές στη Λευκορωσία» λέει.»Δεν έχω καμιά κατανόηση, όταν επιτίθενται σε Πολωνούς μεθοριακούς φρουρούς. Ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν μέσω Λευκορωσίας να πάνε στην ΕΕ είναι κυρίως Σύροι, Υεμενίτες και Κούρδοι από το Ιράκ. Δεν θεωρώ ότι η Συρία είναι ασφαλής χώρα, αλλά οι Σύροι καταφεύγουν στην Τουρκία, όχι στη Γερμανία, ενώ οι Υεμενίτες δεν ξέρουν πού να καταφύγουν. Το ιρακινό Κουρδιστάν ήταν πάντα ασφαλής περιοχή, η πιο ασφαλής πριν την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους και τώρα».
Δύο ειδών αντιδράσεις
Ποια ωστόσο είναι μια σωστή στάση απέναντι στους πρόσφυγες; Η Νάστα Λόικα, προασπίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζεται επί χρόνια με πρόσφυγες, επισημαίνει ότι σε δημοκρατικές κοινωνίες υπάρχουν άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις και θα πρέπει να βρίσκουν συνεννόηση μεταξύ τους. «Δεν πρέπει να καλούμε σε διακρίσεις και βίαιες ενέργειες εναντίον των άλλων, τα εγκλήματα μίσους είναι το απόλυτο όριο, που δεν πρέπει να ξεπεράσουμε», λέει. Η Λόικα παρατηρεί δύο ειδών αντιδράσεις των συμπατριωτών της. Προσβολές στο διαδίκτυο και ρητορική μίσους εναντίον των προσφύγων, και από την άλλη βοήθεια και συμπάθεια. «Αισθήματα απόρριψης των προσφύγων δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο, επειδή ο κόσμος είναι συνήθως καχύποπτος απέναντι σε ανθρώπους με διαφορετική γλώσσα, εξωτερική εμφάνιση, θρησκεία και πολιτισμό. Αλλά επειδή οι άνθρωποι είναι νοήμονα όντα, κάνουμε λόγο για διακρίσεις και τους καλούμε να προσέξουν, εάν εμφανίζουν κάποιες στερεότυπες αντιδράσεις. Βάσει γεγονότων μπορεί κανείς να μεταβάλει τις θέσεις του».
Η Νάστα Λόικα πιστεύει ότι η στάση των Λευκορώσων επηρεάζεται από το γεγονός ότι ο προσφυγικός δρόμος οργανώθηκε από τις αρχές της χώρας της. Η άπωσή τους απέναντι στον Λουκασένκο μεταφέρεται στους πρόσφυγες, σαν να ήταν συνένοχοι του Λουκασένκο, αν και οι περισσότεροι ούτε το όνομά του δεν ξέρουν. Απλά πλήρωσαν βίζα με την υπόσχεση να πάνε στη Γερμανία. «Ακόμη κι αν διαπιστώσουν ότι χρησιμοποιήθηκαν, ότι δεν υπάρχει ελπίδα να φτάσουν στη Γερμανία, ότι υπάρχει μεγάλη βία κι από τις δύο πλευρές, μπορεί να συνεχίζουν να έχουν ελπίδα, αλλά δεν έχουν χρήματα». Από την άλλη πλευρά υπάρχει και πολλή προθυμία για βοήθεια. Η λευκορωσική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Human Constanta δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο για πώς μπορεί κανείς να βοηθήσει πρόσφυγες και πού μπορεί να συγκεντρώσει χρήσιμα είδη. «Ήταν το δημοσίευμα με τη μεγαλύτερη ανταπόκριση, οι άνθρωποι αντιδρούν, τους απασχολεί» λέει η Λόικα. «Πρόσφυγες δεν είναι μόνο παιδιά που κλαίνε, είναι άνθρωποι που ίσως να είχαν κάποια ευμάρεια, να πούλησαν τα σπίτια τους, αλλά απειλούνταν η ζωή τους, η υγεία τους και η ασφάλειά τους, όπως και τώρα μέσα στα δάση στα σύνορα»
Έμμα Λεβάσκεβιτς
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου
