SARS-COV-2 – Ο εμβολιασμός των μικρών παιδιών στο μικροσκόπιο

Τη στιγμή που ο νέος κορωνοϊός μάς δείχνει περισσότερο από ποτέ τα «δόντια» του μέσω του (απόλυτου) κυρίαρχου στελέχους Δέλτα, οι αρμόδιοι ανά τον κόσμο επιχειρούν να… του τρίξουν αυτά τα (κοφτερά παρότι αόρατα) δόντια επεκτείνοντας τη χρήση του μεγαλύτερου «όπλου» που έχουμε πλέον στα χέρια μας και δεν είναι άλλο από το εμβόλιο εναντίον του. Στο πλαίσιο αυτό, στις ΗΠΑ ελήφθη πριν από μερικές ημέρες η απόφαση για εμβολιασμό των παιδιών ηλικίας 5-11 ετών – μάλιστα πιθανότατα τα «τσιμπήματα» στα μικρά παιδιά έχουν ήδη ξεκινήσει έως τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές. Μέσα στο επόμενο διάστημα – πιθανότατα ως το τέλος του έτους, σύμφωνα με τους ειδικούς – αναμένεται να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο και η Ευρώπη.

Και εδώ ξεκινούν τα ερωτήματα για πολλούς γονείς με μικρά παιδιά που αγωνιούν. Πρέπει τόσο μικρά παιδιά να κάνουν το εμβόλιο για τον SARS-CoV-2; Μήπως οι κίνδυνοι είναι περισσότεροι από τα οφέλη; Μπορεί να εμφανιστούν παρενέργειες και ποιες είναι αυτές; Οπως συμβαίνει πάντα με τη ρευστή, συνεχώς εναλλασσόμενη πανδημική κατάσταση που βιώνουμε, είναι αδύνατον να μπουν τελείες σε όλα τα ερωτηματικά. Καθώς όμως το δίλημμα «να εμβολιάσω ή όχι το παιδί μου» θα τεθεί αργά ή γρήγορα σε χιλιάδες γονείς και στη χώρα μας, ας δούμε τι έχουν δείξει τα μέχρι στιγμής στοιχεία για το ζήτημα και τι λένε οι ειδικοί.

Το σκεπτικό της έγκρισης

Στοιχείο λοιπόν αδιαμφισβήτητο αποτελεί πλέον η έγκριση της χορήγησης του εμβολίου των Pfizer/BioNTech σε παιδιά ηλικίας 5-11 ετών στις ΗΠΑ. Την εβδομάδα που μας πέρασε η συμβουλευτική επιτροπή των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) ψήφισε ομόφωνα τη χορήγηση του εμβολίου στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα καθώς, όπως ανέφερε, τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν των όποιων κινδύνων (με κύριο πιθανό κίνδυνο που τέθηκε υπό συζήτηση εκείνον της μυοκαρδίτιδας και της περικαρδίτιδας που είχε προκύψει μετά τους εμβολιασμούς εφήβων και δη αγοριών).

Του ομόφωνου «ναι» των CDC προηγήθηκε η άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης του εμβολίου, την οποία έδωσε στις 29 Οκτωβρίου ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Και παρά την τελική, επίσης ομόφωνη, απόφαση των εξωτερικών συμβούλων του FDA, κατά τη συζήτηση επί του θέματος δεν έλειψαν οι διαφωνίες, με ορισμένους εξ αυτών να υποστηρίζουν ότι η άδεια πρέπει να δοθεί μόνο σε ό,τι αφορά παιδιά που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για εμφάνιση σοβαρής COVID-19, όπως αυτά με χρόνια νοσήματα.

Ενα τρίτο της δόσης ενηλίκων

Παρά τις αντιρρήσεις, δόθηκε τελικώς η άδεια για χορήγηση σε όλα τα παιδιά 5-11 ετών δύο δόσεων του εμβολίου, 10 μικρογραμμαρίων έκαστη, με μεσοδιάστημα τριών εβδομάδων μεταξύ των δύο δόσεων (πρόκειται για το ένα τρίτο της δόσης που λαμβάνουν αυτή τη στιγμή τα άτομα 12 ετών και άνω). Να σημειωθεί ότι για να λάβει κανονική άδεια χρήσης το εμβόλιο θα πρέπει για το επόμενο εξάμηνο να παρακολουθηθεί στενά η χρήση του μετά τη μαζική χορήγησή του στον παιδικό πληθυσμό ώστε να καταγραφεί σε μεγάλη κλίμακα το προφίλ ασφαλείας του και οι παρενέργειες που πιθανόν θα παρουσιαστούν.

Διότι είναι γεγονός πως, όπως συμβαίνει πάντα με τις κλινικές δοκιμές, η άδεια για χρήση έκτακτης ανάγκης δόθηκε μετά τα αποτελέσματα δοκιμής που αφορούσε έναν σχετικώς μικρό αριθμό παιδιών. Συγκεκριμένα, στη δοκιμή συμμετείχαν 2.268 παιδιά 5-11 ετών, εκ των οποίων ορισμένα έλαβαν το εμβόλιο ενώ τα υπόλοιπα εικονικό εμβόλιο (placebo). Οπως προέκυψε, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην πρόληψη της COVID-19 ήταν της τάξεως του 90,7%. Δεκαέξι παιδιά στην ομάδα του placebo μολύνθηκαν από τον ιό ενώ μόνο τρία στην ομάδα του εμβολίου, σύμφωνα με τα έγγραφα που κατέθεσε η Pfizer στον FDA. Επίσης, με βάση τα στοιχεία που κατέθεσε η εταιρεία, η ανοσοαπόκριση ήταν ισχυρή ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες δεν προκαλούσαν ανησυχία. Η Pfizer ανέφερε πάντως ότι συνεχίζει την κλινική δοκιμή της υπερδιπλασιάζοντας τον αριθμό των παιδιών που συμμετέχουν ώστε να παράσχει το επόμενο διάστημα αναλυτικότερα στοιχεία για τα δεδομένα ασφαλείας του.

«Ζυγίζοντας» τα υπέρ και τα κατά

Ηταν πράγματι μικρή η κλινική δοκιμή ώστε να ανιχνευθούν σπάνιες επιπλοκές. Ετσι πριν από την απόφασή του, ο FDA προχώρησε σε μεγάλη ανάλυση προσδιορισμού του κινδύνου παρενεργειών στην καρδιά των παιδιών. Στο πλαίσιο της ανάλυσης συγκρίθηκε ο εκτιμώμενος αριθμός περιστατικών σοβαρής νόσησης, νοσηλείας και θανάτου παιδιών που αναμένεται να προληφθούν χάρη στο εμβόλιο με τον αριθμό των προβλεπόμενων περιπτώσεων μυοκαρδίτιδας, των νοσηλειών και των θανάτων που θα μπορούσαν να οφείλονται σε αυτό. Συνολικά εξετάστηκαν έξι διαφορετικά σενάρια και στα πέντε από αυτά αποδείχθηκε ότι τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων – η μόνη εξαίρεση ήταν όταν ο ιός κυκλοφορεί στην κοινότητα σε πολύ χαμηλά επίπεδα (κάτι που δεν συμβαίνει τη συγκεκριμένη περίοδο). Ακόμη όμως και σε αυτήν τη περίπτωση, κατά τον FDA, τα οφέλη είναι και πάλι μεγαλύτερα καθώς η COVID-19 είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την καρδιακή φλεγμονή που μπορεί να προκαλέσει το εμβόλιο.

Σε κάθε περίπτωση, τα μέχρι στιγμής δεδομένα φάνηκε ότι ήταν αρκετά για να πείσουν τους αμερικανούς αρμοδίους για την αναγκαιότητα και τα οφέλη του εμβολιασμού ενάντια στον νέο κορωνοϊό στα μικρά παιδιά. Η διευθύντρια των CDC Ροσέλ Ουαλένσκι τόνισε ότι «ο κίνδυνος της COVID-19 είναι πολύ υψηλός και πολύ καταστροφικός για τα παιδιά μας και πολύ υψηλότερος από ό,τι για πολλές άλλες νόσους για τις οποίες τα εμβολιάζουμε ήδη». Συμπλήρωσε επίσης ότι ο εμβολιασμός των παιδιών του Δημοτικού θα σώσει εκατομμύρια παιδιά και από ένα άλλο σημαντικό «πλήγμα» της πανδημίας: το κλείσιμο των σχολείων που όλοι βιώσαμε στο «πετσί» μας την περασμένη σχολική χρονιά και το οποίο έχει σοβαρές κοινωνικές και ψυχικές επιπτώσεις στις μικρές ηλικίες.

Διλήμματα γονέων και ειδημόνων

Και ενώ, όπως συνήθως συμβαίνει, η Ευρώπη αναμένεται να ακολουθήσει τον δρόμο των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά το πράσινο φως για χρήση του εμβολίου στα παιδιά Δημοτικού, αυτό το πράσινο φως πιθανώς βρίσκει τους γονείς διχασμένους: από τη μία η επιθυμία για την επάνοδο στην (όποια) κανονικότητα μέσα από τον πλήρη πλέον εμβολιασμό ολόκληρης της οικογένειας και από την άλλη οι φόβοι για το αν το «τσίμπημα» στα μικρά παιδιά ενάντια στον νέο κορωνοϊό μπορεί να κρύβει περισσότερους κινδύνους παρά οφέλη.

Τα διλήμματα αυτά δεν απασχολούν μόνο τους γονείς αλλά και τους ειδικούς ανά τον κόσμο, αναφέρει στο ΒΗΜΑ-Science ο κ. Νικόλαος Σπυρίδης, αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στη Β΄ Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» και μέλος της νεοσύστατης Επιτροπής Δημόσιας Υγείας και Αντιμετώπισης της Πανδημίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ. «Υπάρχει αυτή τη στιγμή συζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με το κατά πόσο θα βοηθήσει ο εμβολιασμός των παιδιών ηλικίας 5-11 ετών στον έλεγχο της πανδημίας. Διότι μπορεί μελέτες να δείχνουν ότι τα παιδιά μεταδίδουν τον νέο κορωνοϊό εξίσου με τους ενηλίκους, αλλά τα στοιχεία του πραγματικού κόσμου που έρχονται από τα σχολεία δεν δείχνουν μεγάλες συρροές κρουσμάτων στα μικρά παιδιά». Ο καθηγητής επισημαίνει πάντως ότι «σε επίπεδο δημόσιας υγείας ο μαζικός εμβολιασμός είναι πιο επωφελής σε σχέση με τον εμβολιασμό συγκεκριμένων ομάδων – και το συγκεκριμένο εμβόλιο έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλές». Ωστόσο, όπως λέει, υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα, με κυριότερο το κατά πόσο οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να χρησιμοποιήσουν το εμβόλιο στα παιδιά αυτής της ομάδας που δεν φαίνεται να κινδυνεύουν τόσο από τον νέο κορωνοϊό όταν στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν υπάρχουν εμβόλια ούτε για τον εμβολιασμό του ενήλικου πληθυσμού.

Σημαντικότερα τα οφέλη των ενηλίκων

Η COVID-19 δεν εγκυμονεί όμως κινδύνους και σε αυτές τις ηλικίες, όπως τα μακροπρόθεσμα συμπτώματα (long COVID), το πολυσυστηματικό υπερφλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) αλλά και οι μυοκαρδίτιδες – κίνδυνοι που μπορεί να αποσοβηθούν με τον εμβολιασμό; «Μέχρι στιγμής η εμπειρία στη χώρα μας σε ό,τι αφορά τη μακρά COVID δείχνει ότι δεν υπάρχει σοβαρό θέμα στα μικρά παιδιά. Σε ό,τι αφορά το σύνδρομο MIS-C, και πάλι η εμπειρία μας δείχνει πως εμφανίζεται κατά ώσεις. Είχαμε μια τέτοια ώση τον Αύγουστο με λίγα περιστατικά αλλά τώρα βρισκόμαστε σε ύφεση. Σχετικά με τη μυοκαρδίτιδα, αποτελεί μια πολύ σπάνια επιπλοκή μετά τον εμβολιασμό, πράγματι ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος μετά από νόσηση». Συνολικά ο κ. Σπυρίδης τονίζει ότι «το κρίσιμο σκαλοπάτι για σοβαρή νόσηση από τον νέο κορωνοϊό είναι σε παιδιά άνω των 9-10 ετών και σε αυτή τη φάση πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στους εφήβους, των οποίων ο οργανισμός συμπεριφέρεται περίπου σαν εκείνον των ενηλίκων σε ό,τι αφορά τη μετάδοση του ιού και τη βαρύτητα της νόσου αλλά και στα άτομα 80 ετών και άνω που δεν έχουν ικανοποιητικά ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης και κινδυνεύουν από βαριά νόσο, νοσηλεία και θάνατο».

«Είναι πρώιμο να αποφασίσουμε αυτή τη στιγμή για τον εμβολιασμό των μικρών παιδιών στη χώρα μας» σημειώνει η κυρία Βάνα Παπαευαγγέλου, καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας στη Γ΄ Παιδιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «Aττικόν» και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό. Και αυτό διότι «δεν έχουμε δει τις ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου στα παιδιά 5-11 ετών μέσα από την πληθυσμιακή εμπειρία». Η κυρία Παπαευαγγέλου προσθέτει ότι «σίγουρα ο εμβολιασμός σε αυτές τις ηλικίες θα μείωνε την ενδοοικογενειακή διασπορά καθώς και τη διασπορά του ιού στην κοινότητα. Ωστόσο η νόσηση στα παιδιά κάτω των 12 ετών είναι πολύ πιο ήπια σε σύγκριση με τα μεγαλύτερα ενώ και το σύνδρομο MIS-C φαίνεται να είναι πιο σπάνιο με το στέλεχος Δέλτα. Παράλληλα έχουμε μια εξαιρετική εικόνα από τα σχολεία στη χώρα – το testing έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του. Αυτό μας δείχνει για άλλη μια φορά ότι το μεγάλο πρόβλημα ελέγχου της πανδημίας δεν αφορά τα μικρά παιδιά αλλά το 40% των ανεμβολίαστων ενηλίκων που πρέπει να εμβολιαστούν άμεσα – με δεδομένο μάλιστα ότι οι ενήλικοι και δη οι ηλικιωμένοι είναι εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο για σοβαρή νόσο, για διασωλήνωση, ακόμη και για θάνατο, όπως αποδεικνύουν και τα στοιχεία από τα ελληνικά νοσοκομεία».

Πάντως, η αρμόδια Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών θα κληθεί να λάβει αποφάσεις για τη χρήση ή μη του εμβολίου στα παιδιά 5-11 ετών και στη χώρα μας μέσα στο επόμενο διάστημα. «Ο ΕΜΑ αναμένεται να λάβει σχετική – πιθανότατα θετική όπως αυτή των ΗΠΑ – απόφαση, ίσως πριν από το τέλος του έτους» λέει η κυρία Παπαευαγγέλου.

Προς τα πού προσανατολίζεται λοιπόν η δική μας Επιτροπή Εμβολιασμών; Οπως απαντά ο ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ και μέλος της κ. Γεώργιος Χρούσος «το ζήτημα έχει συζητηθεί στην Επιτροπή αλλά δεν έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής αποφάσεις. Πάντως σε πρώτη φάση η Επιτροπή είναι θετική στο να ανοίξει ο εμβολιασμός και σε αυτή την ηλικιακή ομάδα». Ο κ. Χρούσος τονίζει ότι «το στέλεχος Δέλτα που επικρατεί αυτή τη στιγμή και στη χώρα μας είναι άκρως μεταδοτικό, οπότε όποιος δεν κάνει το εμβόλιο, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, θα μολυνθεί με τον νέο κορωνοϊό. Και μπορεί η νόσηση να είναι ηπιότερη στα παιδιά, ωστόσο η COVID-19 εγκυμονεί μεταξύ άλλων μεγαλύτερο κίνδυνο μυοκαρδίτιδας από το εμβόλιο».

Οπως βλέπετε, οριστικές απαντήσεις δεν δίνονται αυτή τη στιγμή ούτε από τους ειδήμονες. Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν παραμένει: Εμβόλιο ή όχι στα μικρά μας; To μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εμπλουτίζουμε τις γνώσεις μας σχετικά με το ζήτημα διότι η γνώση είναι δύναμη για τη λήψη των σωστότερων δυνατών αποφάσεων, ιδίως όταν αυτές αφορούν ό,τι πιο πολύτιμο στη ζωή, τα παιδιά μας. Το be continued – για ό,τι νεότερο προκύψει σε ό,τι αφορά αυτό το νευραλγικό για χιλιάδες οικογένειες θέμα.

26% των νέων κρουσμάτων του SARS-CoV-2 αφορά παιδιά ηλικίας 4 έως 18 ετών, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΕΟΔΥ. 28εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 5-11 ετών στις ΗΠΑ μπορούν πλέον να λάβουν το εμβόλιο ενάντια στον νέο κορωνοϊό. Ωστόσο σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Ιδρύματος Kaiser Family μόνο το27%των γονέων παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας δήλωσε ότι σκοπεύει να εμβολιάσει αμέσως το παιδί του.

Εξέταση στοιχείων στην Ευρώπη

Την απόφαση για έναρξη χορήγησης του εμβολίου στα παιδιά 5-11 ετών στις ΗΠΑ χαρακτήρισε ως «σημείο καμπής» στον αγώνα ενάντια στην κορωνο-πανδημία ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος, ο πρόεδρος Μπάιντεν ανέφερε ότι η έγκριση του εμβολίου θα επιτρέψει να τελειώσει η πολύμηνη ανησυχία των γονέων για τα παιδιά τους και να μειωθεί η μετάδοση του ιού από τα παιδιά στους γύρω τους. Μέσα στο επόμενο δίμηνο αναμένεται να δούμε αν και η Ευρώπη θεωρεί τόσο σημαντικό «σημείο καμπής» ενάντια στην πανδημία τους εμβολιασμούς των μικρών παιδιών. Αυτό το χρονοδιάγραμμα εξέτασης των στοιχείων σχετικά με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech έχει θέσει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της εκτελεστικής διευθύντριάς του Εμερ Κουκ. Μιλώντας στο Health Care Summit 2021, η επικεφαλής του ΕΜΑ σημείωσε ότι η αρμόδια συμβουλευτική παιδιατρική επιτροπή του Οργανισμού ξεκίνησε στις 18 Οκτωβρίου τον έλεγχο των στοιχείων που έχουν ήδη κατατεθεί από τις δύο παρασκευάστριες εταιρείες του εμβολίου. «Βάζουμε ένα χρονοδιάγραμμα δύο μηνών ενώ αναμένονται επιπλέον πληροφορίες τον Νοέμβριο, γεγονός που θα βοηθήσει την Επιτροπή να καταλήξει για αυτή την ηλικιακή ομάδα» είπε.