O οικοδεσπότης της 26ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP26), Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, τη χαρακτήρισε «συμφωνία ορόσημο για την προστασία και την αποκατάσταση των δασών», αυτών των «καθεδρικών ναών της φύσης και πνευμόνων του πλανήτη».
Πράγματι οι 105 χώρες, οι ηγέτες των οποίων δεσμεύτηκαν την Τρίτη στη Γλασκώβη για την αντιστροφή της αποψίλωσης των δασών έως το 2030, αντιπροσωπεύουν το 85% των δασικών εκτάσεων παγκοσμίως.
Θεωρητικά λοιπόν είναι μία καλή είδηση.
Πρακτικά, ωστόσο, μένει να φανεί εάν οι δεσμεύσεις θα τηρηθούν. Ανάλογη φιλόδοξη συμφωνία, το 2014, για μείωση στο μισό του ρυθμού αποψιλώσεων, έμεινε άλλωστε μόνο στα χαρτιά…
Στο μεσοδιάστημα, ομάδες ακτιβιστών κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τον σταδιακό αφανισμό ενός άλλου, εξίσου σημαντικού «πνεύμονα» της Γης, ζητώντας την άμεση λήψη μέτρων προστασίας και αποκατάστασης.
Στο επίκεντρό τους είναι τα φυσικά λιβάδια, οι πεδιάδες, οι σαβάνες, οι στέπες και οι τούνδρες του πλανήτη, που σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Πόρων μπορούν απορροφήσουν πάνω από το 30% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Ποσοστό αντίστοιχο με εκείνο των δασών.
Κομβικοί βιότοποι
Ερευνητές στο πανεπιστημίου του Μάντσεστερ υπολόγισαν ότι τα φυσικά λιβάδια του Ηνωμένου Βασιλείου αποθηκεύουν πάνω από 1,8 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους CO2: όσο είναι δηλαδή οι ετήσιες εκπομπές περίπου 400 εκατομμυρίων οχημάτων με μηχανές εσωτερικής καύσης.
Έτερη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα φυσικά λιβάδια στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ θα μπορούσαν να διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο από τα δάση ως φυσικές καταβόθρες άνθρακα, καθώς είναι λιγότερο ευάλωτα στις πυρκαγιές και στην ξηρασία.
Πέραν της αποθήκευσης CO2, βοηθούν επίσης στην πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους από τον άνεμο και το νερό.
Μπορούν να λειτουργήσουν ως «ασπίδα» απέναντι στον κίνδυνο πλημμυρών, που λόγω της κλιματικής αλλαγής και των ακραίων καιρικών φαινομένων γίνονται όλο και πιο συχνές.
Παράλληλα, αποτελούν κομβικά οικοσυστήματα για σημαντικά είδη, όπως τις μέλισσες, τις πεταλούδες και άλλους επικονιαστές, οι πληθυσμοί των οποίων μειώνονται με ανησυχητικούς ρυθμούς.
Γεγονός που έχει άμεση αρνητική επίδραση στην αναπαραγωγή των φυτών, στον εφοδιασμό μας με υγιεινά τρόφιμα, στην ετήσια γεωργική παραγωγή και κατά συνέπεια στην επισιτιστική ασφάλεια.
Παρ’ όλα αυτά, οι κομβικοί αυτοί βιότοποι συνεχίζουν να αγνοούνται σε πολλές κεντρικές πολιτικές αειφορίας, με αποτέλεσμα η συρρίκνωσή τους να εντείνεται, κυρίως λόγω της εντατικής γεωργίας και της ραγδαίας αστικής ανάπτυξης.
Ζωτικά οικοσυστήματα υπό απειλή
Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα -όπου οι πιέσεις ακτιβιστών εντείνονται προς την κατεύθυνση αυτή- στοιχεία του Κέντρο Οικολογίας και Υδρολογίας δείχνουν ότι μεταξύ 1990 και 2015 αφανίστηκαν συνολικά από τα εδάφη της Αγγλίας, της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας περισσότερα από 8 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα λιβαδικών εκτάσεων, καθώς επεκτείνονταν οι αστικές και δασικές εκτάσεις.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντίστοιχα, οι ρυθμοί επέκτασης των καλλιεργούμενων εκτάσεων στην περιοχή των Μεγάλων Πεδιάδων είναι τέτοιοι που, σύμφωνα με έκθεση της WWF, την περίοδο 2014-18 χάνονταν κατά μέσο όρο, ανά λεπτό, λιβαδικές εκτάσεις όσο τέσσερα γήπεδα ποδοσφαίρου!
Στη Βραζιλία, η Σεράντο -η μεγαλύτερη σε έκταση και βιοποικιλότητα σαβάνα στον πλανήτη- έχει πια μειωθεί περίπου στο μισό της αρχική της έκτασής, χάνοντας κάθε τρεις μήνες εκτάσεις περίπου όσο το Σάο Πάολο.
Τεράστιες εκτάσεις φυσικών βοσκοτόπων στην Κίνα βρίσκονται εν τω μεταξύ σε «κατάσταση οικολογικής κρίσης», σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών.
Αναλαμβάνοντας δράση
Ελλείψει ενός αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου, οικολογικές οργανώσεις και περιβαλλοντικές ομάδες επιχειρούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους στo Ηνωμένο Βασίλειο, εντείνοντας ταυτόχρονα τις πιέσεις για τη λήψη μέτρων σε κυβερνητικό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει συγκροτηθεί για παράδειγμα η Grasslands+. Ένα κοινό μέτωπο φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, που συντονίζουν και εστιάζουν τη δράση του στην αποκατάσταση λιβαδικών εκτάσεων και φυσικών βοσκοτόπων, έπειτα από δεκαετίες κακής διαχείρισής τους και μη βιώσιμης γεωργικής εκμετάλλευσης.
Πάνω από 40 μέλη της Βουλής των Κοινοτήτων, από όλες τις πολιτικές παρατάξεις, έχουν υπογράψει εν τω μεταξύ πρόταση, με την οποία ζητούν την ανάληψη δράσης και για τους ζωτικής σημασίας αυτούς βιότοπους, τόσο από την κυβέρνηση του Λονδίνου, όσο και από την COP26 .
Μέχρι στιγμής, πάντως, δεν έχουν τύχει ευήκοων ώτων.
