«Σε μια πιο διαφοροποιημένη Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ), που είναι η πιθανότερη εξέλιξη, το κρίσιμο ερώτημα για την Ελλάδα είναι αν θα μπορέσει να συμμετάσχει στους «συνασπισμούς των προθύμων» και με ποιους όρους. Η Ελλάδα χρειάζεται μια ισχυρή και ενοποιημένη Ευρώπη που θα λειτουργεί περισσότερο ως ομοσπονδία και λιγότερο ως σχήμα διακυβερνητικής συνεργασίας» συνάγεται στην προσφάτως δημοσιευμένη μελέτη «Η Ελλάδα στην Ευρώπη του 2040», με συντονιστή τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΛΙΑΜΕΠ, Λουκά Τσούκαλη.
Στη μελέτη που περιλαμβάνεται στη Λευκή Βίβλο «Η Ελλάδα το 2040», η οποία αποτελεί δράση της επιτροπής «Ελλάδα 2021», εξετάζονται πέντε διαφορετικά σενάρια για την εξέλιξη της ΕΕ και τον ρόλο που θα έχει η χώρα μας στην κάθε περίπτωση.
Οπως περιγράφεται, η εξέλιξη της ΕΕ έως το 2040 θα έχει πολύ ουσιαστικές συνέπειες για την Ελλάδα, καθώς «η συμμετοχή της χώρας μας στην ΕΕ είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, με καθοριστική σημασία για την οικονομική και τη δημόσια πολιτική γενικότερα».
Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, η δημογραφική γήρανση της Ευρώπης, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, σε συνδυασμό με τη δημογραφική έκρηξη υπανάπτυκτων περιοχών, οι μεταναστευτικές ροές, η κλιματική κρίση, τα προβλήματα θεσμών και δημοκρατίας, η διεθνής μετατόπιση ισχύος και η τεχνολογική επανάσταση αποτελούν σειρά μειζόνων προκλήσεων που η ΕΕ θα κληθεί να αντιμετωπίσει.
Διάλυση και αβεβαιότητα
Tο χειρότερο σενάριο προβλέπει διάλυση της Ενωσης και στην έσχατη περίπτωση και της ευρωζώνης. Για τις πιο αδύναμες χώρες, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα συνεπάγεται φυγή κεφαλαίων, αποεπένδυση, χρηματοπιστωτική κρίση και υψηλό πληθωρισμό. Εν προκειμένω, η Ελλάδα θα υποστεί πολύ σοβαρές οικονομικές συνέπειες, ενώ παράλληλα θα απολέσει «το πολιτικο-διπλωματικό πλεονέκτημα του μέλους της ΕΕ, ειδικότερα απέναντι στην Τουρκία».
Στο λιγότερο κακό σενάριο, η ΕΕ αδυνατεί να προχωρήσει στην ενοποίηση, ενώ εγκαταλείπονται τόσο η βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση όσο και σημαντικές δημοσιονομικές πρωτοβουλίες. «Η ατελής νομισματική ένωση παραμένει επιρρεπής σε συχνές κρίσεις, που αποδυναμώνουν την εσωτερική της οικονομική, κοινωνική και πολιτική συνοχή» σημειώνεται.Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με τη μελέτη, η χώρα μας θα παραμείνει ευάλωτη σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις και οικονομική αστάθεια. Παράλληλα, η ΕΕ δεν θα μπορεί να παράσχει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας στην Ελλάδα τόσο σε θέματα άμυνας όσο και στη διαχείριση του Μεταναστευτικού.
Μικρά βήματα
Σταδιακή πρόοδο και μικρά βήματα προς περισσότερη ενοποίηση προβλέπει το τρίτο σενάριο, χωρίς ωστόσο να προσεγγίζονται η εμβάθυνση και η διεύρυνση. «Η Ελλάδα υποστηρίζει τις προσπάθειες περαιτέρω οικονομικής εμβάθυνσης, αν και θα επιθυμούσε έναν ταχύτερο ρυθμό» εκτιμάται, ενώ πιθανή πρόοδος στην ανάπτυξη σχημάτων ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας «δεν παρέχει επαρκείς εγγυήσεις ασφάλειας στην Ελλάδα».
Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Την πλήρη Πολιτική και Οικονομική Ενωση προβλέπει το πιο αισιόδοξο – και πιο δύσκολα υλοποιήσιμο – σενάριο. Στην περίπτωση αυτή, η ευρωζώνη θα μεταβληθεί σε πλήρη οικονομική, δημοσιονομική, τραπεζική και πολιτική ένωση, η ενιαία αγορά ολοκληρώνεται, ενώ η ΕΕ αποκτά κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Ακόμα, δημιουργείται ευρωπαϊκός στρατός. Η Ελλάδα, «ως μέλος μιας ολοκληρωμένης Ενωσης επωφελείται από μεγαλύτερη μακροοικονομική σταθερότητα» υποστηρίζεται, ενώ αυξάνεται σημαντικά η διπλωματική και αμυντική αποτρεπτική ισχύς της. Παράλληλα, συμπληρώνεται, τα ελληνικά εξωτερικά σύνορα προστατεύονται καλύτερα «ως εξωτερικά σύνορα της ΕΕ».
Στο δεύτερο πιο αισιόδοξο σενάριο, τέλος, προβλέπεται στενότερη ενοποίηση ομάδας κρατών-μελών σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής, εξωτερικής ή άλλων επιμέρους πολιτικών, υπό γαλλογερμανική ηγεσία. Εφόσον η Ελλάδα αποτελέσει μέλος του «συνασπισμού των προθύμων», ωφελείται τόσο οικονομικά όσο και στον τομέα ασφάλειας και άμυνας.
